Madde Detay
RÂŞİH, Mehmed Sa‘îd
(d. ?/? - ö. 22 Safer 1190/12 Nisan 1766)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı Mehmed Sa‘îd’dir. Mukayyidî-zâde ve Vânî-zâde lakaplarıyla da tanınmaktadır. Mahlası Râşih’tir. İstanbul’da doğdu. Doğum tarihi bilinmemekle birlikte 18. yüzyılın ilk çeyreğinde doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Rumeli kadılarından Vânî-zâde Abdullah Efendi’dir. Kaynaklar, onun seyyid olduğunu, soyunun IV. Mehmed zamanının ünlü âlimlerinden Şeyh Mehmed Vânî Efendi’ye kadar dayandığını belirtmektedir. Râmiz (Erdem 1994: 107) ve Mehmed Süreyyâ’nın (1311: II/347) verdiği bilgilere göre, Mehmed Akkirmânî’den ilim tahsil eden Râşih, 1154/1741 yılında mülâzım, 1156/1743 yılında ise Süleymaniye Medreselerine müderris olarak görevlendirilmiştir. Müstakîm-zâde, onun Hablî Hüseyin Efendi’den hat sanatını meşk ettiğini de söylemektedir (1928: 395).Yenişehr-i Fenâr mevleviyetinden azledildikten sonra 22 Safer 1190/12 Nisan 1766 Safer ayında vefat etti (Dîvân-ı Râşih vr. 1a). Kabri, Şehzade Camisi’nin yakınındadır.
Bazı kaynaklarda (Oğraş, 2001: 176; Mehmed Süreyyâ 1311: II/147) hayatıyla ilgili diğer tüm bilgiler aynı iken kendisinden Mehmed Sa‘îd Râsih şeklinde bahsedilmektedir. Muhtemelen Râşih, Râsih mahlaslı diğer şairlerle karıştırılmıştır. Müstakîm-zâde, şairin iki mahlasla mürettep Dîvân'ı olduğunu belirtmektedir (1928; 395). Şairin Dîvân'ında birkaç gazelde Sa‘îd mahlasını kullanmış olması bu bilgiyi doğrulamaktadır (Divan-ı Râşih 136a-136b).
Râşih’in tespit edilen eserleri şunlardır:
1. Dîvân: Eserin bilinen tek nüshası Medine’de bulunan Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Kütüphanesinde 137/811 numarada kayıtlıdır. 256 varaktan müteşekkil Dîvân'da 54 kaside (5’i Arapça, 2’si Farsça, 1’i Arapça-Farsça), 75 tarih manzumesi, 3 mesnevî, 3 terci-i bend, 1 müstezat, 1 murabba, 2 tahmis, 1 tesdis, 116 gazel (4’ü Çağatayca), 1 nazm, 5 lügaz, 46 matla bulunmaktadır.
2. Vasf-ı Ashâb-ı Kehf ü Na‘t-ı Rakîm: Mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan eserin tek nüshası Topkapı Sarayı Müzesi Revan Kitaplığı 1495 numarada kayıtlıdır. 4422 beyitten müteşekkil mesnevide, Kur’ân’da bahsi geçen Ashâb-ı Kehf ve Ashâb-ı Rakîm’in kıssaları tefsir, hadis, sahabe rivayetleri, tarih kitapları, İsrailiyat ve halk anlatılarına dayalı bir şekilde hikâye edilmiştir. Mesnevi yayımlanmıştır (Yekbaş 2012).
Râşih, kaynaklarda ilim, edep, marifet ve fazilet sahibi bir şair olarak anlatılır. Ayrıca şairin iyi bir hattat olduğu da ifade edilmektedir. O, hacimli eserler vermiş olmasına rağmen devrinde ve sonraki dönemlerde yeterince tanınmamış bir şairdir.
Kaynakça
Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara: AKM Yay.
Hafız Hüseyin Ayvansarâyî. Vefeyât-ı Ayvansarâyî. Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi Bölümü. No.: 1375. vr. 85b.
Kılıç, Filiz (hzl.). Şefkat Tezkîre-i Şu‘arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-219127/h/metinsb.pdf [erişim tarihi: 05.04.2013]
Mehmed Süreyya (1311). Sicill-i Osmânî yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye. İstanbul: Matbaa-i Âmire. II: 147.
Müstakîm-zâde Süleymân Sa‘deddîn Efendi (1928). Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası. 395.
Oğraş, Rıza (hzl.) (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u. Burdur.
Râşih. Dîvân-ı Râşih. Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Kütüphanesi. No: 137/811. vr. 1a.
Yekbaş, Hakan (2012). Divan Şiirinde Ashâb-ı Kehf ve Râşih’in Ashâb-ı Kehf Mesnevîsi. İstanbul: Kitabevi Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. DR. HAKAN YEKBAŞYayın Tarihi: 16.05.2013Güncelleme Tarihi: 17.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Biz bu çarh-ı kec-revin devr-i safâsın görmedik
Rûz u şeb bir vefk-i dil-hˇâh rûşenâsın görmedik
Cem dahi nûş itdigi hûn-ı derûn u derd idi
Biz mey-i pür-neşve-i râhat-fezâsın görmedik
‘Aks-i mir’ât-i mey-i bezm-i bahâr-ı ‘âlemin
Cem gibi peymâne-i ‘âlem-nümâsın görmedik
Fitne-zâdır çün şeb-i baht-ı siyâh-ı zülf-i yâr
Rûz u şeb ol âfetin bir hoş edâsın görmedik
Müntic-i subh-ı ümîd olsaydı şâm-ı zülf-i dost
Mihr ü mâhı seyr idüp neşv ü nemâsın görmedik
Cilve-bahş eczâ-yı hüsni bir gıdâ-yı rûh lîk
Habb-ı ‘anber-bârının keyf ü cilâsın görmedik
Gerçi kim ibrâm râm eyler merâm-ı vuslatı
Lîk biz ibrâm ile yârın vefâsın görmedik
Sûretâ mahbûblar şâyân-ı medh-i tâzedir
‘Aks-i mir’ât-i felekde nâ-sezâsın görmedik
Râşihâ insâf virsün yâra Hak bîgâne-veş
Hayli demdir bir nigâh-ı âşinâsın görmedik
(Râşih, Dîvân-ı Râşih, Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Kütüphanesi, No: 137/811. 149a-149b.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 16.05.2013Güncelleme Tarihi: 17.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Biz bu çarh-ı kec-revin devr-i safâsın görmedik
Rûz u şeb bir vefk-i dil-hˇâh rûşenâsın görmedik
Cem dahi nûş itdigi hûn-ı derûn u derd idi
Biz mey-i pür-neşve-i râhat-fezâsın görmedik
‘Aks-i mir’ât-i mey-i bezm-i bahâr-ı ‘âlemin
Cem gibi peymâne-i ‘âlem-nümâsın görmedik
Fitne-zâdır çün şeb-i baht-ı siyâh-ı zülf-i yâr
Rûz u şeb ol âfetin bir hoş edâsın görmedik
Müntic-i subh-ı ümîd olsaydı şâm-ı zülf-i dost
Mihr ü mâhı seyr idüp neşv ü nemâsın görmedik
Cilve-bahş eczâ-yı hüsni bir gıdâ-yı rûh lîk
Habb-ı ‘anber-bârının keyf ü cilâsın görmedik
Gerçi kim ibrâm râm eyler merâm-ı vuslatı
Lîk biz ibrâm ile yârın vefâsın görmedik
Sûretâ mahbûblar şâyân-ı medh-i tâzedir
‘Aks-i mir’ât-i felekde nâ-sezâsın görmedik
Râşihâ insâf virsün yâra Hak bîgâne-veş
Hayli demdir bir nigâh-ı âşinâsın görmedik
(Râşih, Dîvân-ı Râşih, Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Kütüphanesi, No: 137/811. 149a-149b.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 17.11.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Biz bu çarh-ı kec-revin devr-i safâsın görmedik
Rûz u şeb bir vefk-i dil-hˇâh rûşenâsın görmedik
Cem dahi nûş itdigi hûn-ı derûn u derd idi
Biz mey-i pür-neşve-i râhat-fezâsın görmedik
‘Aks-i mir’ât-i mey-i bezm-i bahâr-ı ‘âlemin
Cem gibi peymâne-i ‘âlem-nümâsın görmedik
Fitne-zâdır çün şeb-i baht-ı siyâh-ı zülf-i yâr
Rûz u şeb ol âfetin bir hoş edâsın görmedik
Müntic-i subh-ı ümîd olsaydı şâm-ı zülf-i dost
Mihr ü mâhı seyr idüp neşv ü nemâsın görmedik
Cilve-bahş eczâ-yı hüsni bir gıdâ-yı rûh lîk
Habb-ı ‘anber-bârının keyf ü cilâsın görmedik
Gerçi kim ibrâm râm eyler merâm-ı vuslatı
Lîk biz ibrâm ile yârın vefâsın görmedik
Sûretâ mahbûblar şâyân-ı medh-i tâzedir
‘Aks-i mir’ât-i felekde nâ-sezâsın görmedik
Râşihâ insâf virsün yâra Hak bîgâne-veş
Hayli demdir bir nigâh-ı âşinâsın görmedik
(Râşih, Dîvân-ı Râşih, Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Kütüphanesi, No: 137/811. 149a-149b.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Biz bu çarh-ı kec-revin devr-i safâsın görmedik
Rûz u şeb bir vefk-i dil-hˇâh rûşenâsın görmedik
Cem dahi nûş itdigi hûn-ı derûn u derd idi
Biz mey-i pür-neşve-i râhat-fezâsın görmedik
‘Aks-i mir’ât-i mey-i bezm-i bahâr-ı ‘âlemin
Cem gibi peymâne-i ‘âlem-nümâsın görmedik
Fitne-zâdır çün şeb-i baht-ı siyâh-ı zülf-i yâr
Rûz u şeb ol âfetin bir hoş edâsın görmedik
Müntic-i subh-ı ümîd olsaydı şâm-ı zülf-i dost
Mihr ü mâhı seyr idüp neşv ü nemâsın görmedik
Cilve-bahş eczâ-yı hüsni bir gıdâ-yı rûh lîk
Habb-ı ‘anber-bârının keyf ü cilâsın görmedik
Gerçi kim ibrâm râm eyler merâm-ı vuslatı
Lîk biz ibrâm ile yârın vefâsın görmedik
Sûretâ mahbûblar şâyân-ı medh-i tâzedir
‘Aks-i mir’ât-i felekde nâ-sezâsın görmedik
Râşihâ insâf virsün yâra Hak bîgâne-veş
Hayli demdir bir nigâh-ı âşinâsın görmedik
(Râşih, Dîvân-ı Râşih, Şeyhülislam Arif Hikmet Bey Kütüphanesi, No: 137/811. 149a-149b.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | HÜDÂYÎ, Ahî-zâde Hüseyin Efendi | d. 1572 - ö. 1634 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | PAŞMAKÇI-ZÂDE, Seyyid Ali Efendi | d. 1639 - ö. 1712 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | HAMDÎ, Ahmed Efendi | d. ? - ö. 1715\'ten sonra | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | HÜDÂYÎ, Ahî-zâde Hüseyin Efendi | d. 1572 - ö. 1634 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | PAŞMAKÇI-ZÂDE, Seyyid Ali Efendi | d. 1639 - ö. 1712 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | HAMDÎ, Ahmed Efendi | d. ? - ö. 1715\'ten sonra | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | HÜDÂYÎ, Ahî-zâde Hüseyin Efendi | d. 1572 - ö. 1634 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | PAŞMAKÇI-ZÂDE, Seyyid Ali Efendi | d. 1639 - ö. 1712 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | HAMDÎ, Ahmed Efendi | d. ? - ö. 1715\'ten sonra | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | HÜDÂYÎ, Ahî-zâde Hüseyin Efendi | d. 1572 - ö. 1634 | Meslek | Görüntüle |
11 | PAŞMAKÇI-ZÂDE, Seyyid Ali Efendi | d. 1639 - ö. 1712 | Meslek | Görüntüle |
12 | HAMDÎ, Ahmed Efendi | d. ? - ö. 1715\'ten sonra | Meslek | Görüntüle |
13 | HÜDÂYÎ, Ahî-zâde Hüseyin Efendi | d. 1572 - ö. 1634 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | PAŞMAKÇI-ZÂDE, Seyyid Ali Efendi | d. 1639 - ö. 1712 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | HAMDÎ, Ahmed Efendi | d. ? - ö. 1715\'ten sonra | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | HÜDÂYÎ, Ahî-zâde Hüseyin Efendi | d. 1572 - ö. 1634 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | PAŞMAKÇI-ZÂDE, Seyyid Ali Efendi | d. 1639 - ö. 1712 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | HAMDÎ, Ahmed Efendi | d. ? - ö. 1715\'ten sonra | Madde Adı | Görüntüle |