Madde Detay

Râtib Ahmed, Mora Yenişehir’de (Tesalya) dünyaya geldi. Kaynaklarda verilen bilgilere göre 1711 veya 1722 tarihlerinde dünyaya geldi. Sultan I. Mahmud devrinde sadrazamlık ve ordu komutanlığı görevlerinde bulunan Moralı Topal Osman Paşa’nın oğludur (Tahir 1311:189; Hacı Tevfik: 192). Arapça ve Farsçayı iyi derecede öğrenerek arkadaşları arasında yüksek bir dereceye ulaştı. Şiir ve inşada kendisini geliştirdi ve bu alanlarda söz sahibi oldu. Akovalı-zâde Şeyh Hâtem Efendi’nin (ö.1757-58) terbiyesinde yetişti, ondan zahirî ve batinî ilimleri tahsil etti. Meşhur hattat Mehmed Râsim Efendi’den (ö.1169/1756) hüsn-i hat sanatını meşk ederek icazet aldı. Babası Topal Osman Paşa (1144/1732), İran’la yapılan savaşta şehit düşünce, Paşa’nın tuğ ve alemleri ile birlikte paşalık rütbesi aldı. 1153 Cemaziyülahırında (Temmuz 1740) Rumeli valisi, ardından Osmanlı donamasında kaptanıderya (1156/1743) oldu. III. Ahmed Han’ın kızı Ayşe Sultan’la evlenerek saraya damat oldu. Haniye, Eğriboz, Rumeli, Aydın Turhal, Vidin, Yanya vilayetlerinde valilik görevlerinde bulundu. Mora valisi iken kırk yaşlarında vefat etti (Sa’âdeddin 1928:72). Sicill-i Osmanî’ye göre vefat ettiğinde elli yaşlarındaydı (Süreyya 1311:255). Müstakim-zâde Sa’âdeddin (1928:73), şairin ölümü ile ilgili tam tarih düşürmüştür:

“Mansıbun kişver-i me’vâ ola Ahmed Paşa 1175”(1762)

 Râtib Ahmed Paşa, maharet, ilim ve irfan sahibi; yürekli, cesur ve itikadı kuvvetli eşsiz bir vezirdi. Râtib’in Dîvânı’ndan başka eseri yoktur. Dîvân'da  toplam 305 manzume vardır. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Ty. 1288, Ty. 5518, Ty. 347, Ty. 289, Ty. 9683; İbnül Emin Mahmud Kemal Böl. Ty. 2990;  Millet Kütüphanesi Ali Emirî Manzum Eserler Bölümü 145, Süleymaniye Kütüphanesi Mehmed Murad Efendi 250 numaralarda kayıtlı 8 yazma nüshası vardır. Dîvân'ın tenkitli metni yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Kılıç 1996).

Şiirlerinde Râtib mahlasını kullanan şairde, hikemî tarzın yanında Sebk-i Hindî ve mahallîleşmenin de izleri görülür. Nitekim bu akımların en önemli temsilcilerinden Nâbi, Akovalı-zâde Şeyh Hâtem Efendi, Nâ'ilî-i Kadîm, Nedîm gibi şairlerin bazı manzumelerine nazireler yazdı. Şair, şiirde mana derinliğine önem vermiştir. Bazı manzumelerinde tasavvufi konuları işler, tarikat adabını anlatır. Bazan de İstanbul’un mesire yerlerinden bahseder. Kaside ve gazellerinde ağır ve sanatlı bir dil kullanmasına karşın, murabba, müfret, muhammes, kıta ve nazımlarında daha sade bir dil tercih etmiştir.