Madde Detay

Acem Mehmed Râzî Efendi olarak tanındı. Şark tarafından İstanbul'a geldi. Eğitimini tamamlayarak Şeyhülislam Yahya Efendi'den mülazım oldu. Kırkakça medresesine atandı. 1041 Cemaziyelahir / 1631 Ocak ile 1048 Muharrem/1638 Mayıs tarihleri arasında sırasıyla; Rahîkî Medresesi, Ali Paşa-yı Atik Medresesi, Bayram Paşa-yı Cedid Mesresesi, Sahn Medreseleri ve Gevher Han Sultan Medresesi'nde müderrislik yaptı.

1050 Cemaziyelevvel / 1640 Ağustos ile 1065 Zilkade / 1655 Eylül tarihleri arasında sırasıyla; Filibe, Eyüp, İzmir, Belgrat, yeniden Filibe, Halep, Edirne, Selanik ve Bursa kadılıklarında bulundu. 1066 Cemaziyelahire / 1656 Mart'ta emekli oldu. 1068 Muharrem / 1657 Ekim'de masrafatülihram kadılığına atandı. 1068 Receb / 1658 Nisan'da vefat etti. İsmâil Belîği Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr.'da ve Mehmet Süreyya Sicill-i Osmanî'de şairi vefatının tarihini 1072/1661 olarak kaydederler ki doğru değildir. 

Râzî mahlasıyla şiirler yazan Acem Mehmed Çelebi'den devrinin biyografik kaynakları övgüyle söz eder. Zehr-i Marzâde Seyyid Mehmet Rıza, Acem Mehmet Çelebi'nin şiirini, "i‘câz-ı eş‘ârı gûyâ ki mu‘cize-i Îsâ" olarak nitelerken, Tezkire-i Mûcib'de de şairi benzer şekilde "şair-i sihr-âferîn" olarak tanımlanır. 

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.)(1999). İsmâil Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay. 86.

Altun, Kudret (hzl.)(1997). Tezkire-i Mûcib. Ankara: AKM Yay. 32.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

Kurnaz, Cemal ve M. Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 304.

Mehmed Süreyyâ (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C.4. İstanbul: Matbaa-i Âmire.171.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C.3. İstanbul: Çağrı Yay. 256.

Zavotçu, Gencay (hzl.)(2009). Rıza Tezkiresi, (İncelenme-Metin). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.

Her nigâh-ı nâz kim ol çeşm-i şûr-engîz eder

Dâmen-i müjgânını 'âşıkların hûn-rîz ider

Gönlüne girse aceb mi goncenün bâd-ı nesîm

Bûy-ı zülfün gülşene geldükçe dest-âvîz ider

El-hazer Râzî o çeşm-i mest-i fitne-sâzdan

Her nigâh-ı germini bir sâgar-ı leb-rîz ider

***

İşve medhûş-ı şarâb-ı cân-bahş-ı lebün

Fitne meftûn-ı nigâh-ı çeşm-i fettânun senün

Kâkülün sermâye-bahş-ı sad şeb-i yeldâ-yı gam

Matla-ı mihr-i letâfetdür girîbânun senün

(Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.)(1999). İsmâil Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay. 86).

***

Komayup 'âşıkı izhâr-ı niyâza nigehün

Kıldı âgâz yine şîve vü nâza nigehün

Sâhir-i Bâbil’i dem-beste vü hayrân eyler

Başlasa şîve-i i΄câz-tırâza nigehün

(Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri “Vakâyiü’l-Fuzalâ”. C.3. İstanbul: Çağrı Yay. 256)