Madde Detay

Asıl adı Mustafa Sabrî olan şair, şiirlerinde Sabrî’yi mahlas olarak kullanmıştır. Isparta’da 1199/1784 yılında doğmuştur. Bahrizade Hacı Hüseyin efendinin ikinci oğlu olan ve Seyyid bir aileye mensup olan Sabrî’nin nesli Hz. Ali’ye ulaşmaktadır. Sabrî, evlenmiş ve bu evlilikten Hüseyin Sabrî adında bir oğlu ile Şerife adında bir kızı dünyaya gelmiştir. Çocukluk ve ilk gençlik dönemi doğduğu şehirde geçen Mustafa Sabrî, ağabeyi Hacı Hasan Şükrü ile beraber ilim tahsil etmek için Isparta’dan ayrıldı. Şairin, Isparta’dan ayrılış tarihi belli değildir. Sabrî; İstanbul, Bursa ve Kayseri’ye gitmiş, bu şehirlerin medreselerinde uzun yıllar ilim öğrenmiştir. İstanbul’da iken Tophane semtinde kaldığı anlaşılan şairin Bursa hakkında övgü dolu sözleri vardır. Mustafa Sabrî, ilim tahsilinden sonra ağabeyi ile birlikte, 1231/1815 yılında Isparta’ya geri dönmüştür. Mustafa Sabrî önce Nakşıbendiliğin Hâlidiyye koluna daha sonra ise Halvetiyye tarikatına intisap etti. Şiirlerinde daha çok Halvetilikten söz eden Sabrî, bu tarikata müntesip bir şair olarak hayatını sürdürmüştür. Sabrî, Halvetî yoluna intisap ettikten sonra tekrar yolculuğa çıkmış, diyar diyar gezmiştir. Gittiği şehirler bilinmemektedir. Şair, şiirlerini bu yolculuk sürecinde yazmıştır. Mustafa Sabrî, şeyhlikten başka bir işle meşgul olmamış sadece müderris olan ağabeyinin 1248/1832 senesinde hacca gitmesi sebebiyle dönüşüne kadar medresede vekâlet etmiştir. Sabrî, ağabeyinin dönüşünden hemen sonra hacca gitmiştir. Hac görevini yerine getirdikten sonra Mekke’de 1249/1833 yılında vefat etmiştir.

Mustafa Sabrî’nin bilinen tek eseri Dîvân' dır. Cemal Kurnaz ve Kaplan Üstüner tarafından ayrıntılı bir inceleme ile yayımlanan divanın bilinen tek yazma nüshası Milli Kütüphane’de TY. A 4346 numarada kayıtlıdır. Divanda toplam olarak 135 şiir, 1 dörtlük ve 4 beyit bulunmaktadır. Beyit ve bentlerden kurulan nazım şekilleri ile kaleme alınan şiirler kafiye harfine göre alfabetik olarak düzenlenmiştir. Şiirlerin bir kısmı aruz bir kısmı ise hece vezniyle kaleme alınmıştır. Divanda üç tane muvaşşah, iki tane muamma ve iki tane de elifname türünde şiir vardır. İlahi aşk ve irfan, şiirlerinin asıl konusunu oluşturur. Divanın sade bir Türkçe ile yazıldığı söylenebilir. Mustafa Sabrî hakkındaki bilgiler, şairin ağabeyinin torunu Hüseyin Hüsnü Özdamar’ın bu divanın sonuna yazdığı nottan öğrenilmektedir.

İnce, duygulu ve ruhları etkileyen bir üsluba sahip olan Mustafa Sabrî, eserinde şiir hakkındaki görüşlerini dile getirmiştir. Sabrî’ye göre şiir, manevi yolculukta yaşanan lezzetin dışavurumu ve marifet denizindeki inciler gibidir. Şiir kısa, büyüleyici ve etkileyici olmalıdır. Hakikatleri mecaz elbisesine büründürerek dile getirmelidir. Bir şairin gönüllere tesir edebilmesi için aşk ateşi ile yanması gerekir; çünkü yanmayan yakamaz. Şiirde ilhamın önemine de işaret eden şaire göre insan, ecel gelmeden önce duygu ve düşüncelerini yazıya dökmelidir.

Kurnaz, Cemal, Kaplan Üstüner (hzl.) (2013). Ispartalı Mustafa Sabri Divanı. Ankara: Berikan Yay.

Mustafa Sabrî, Divan. Milli Kütüphane. TY. A 4346.

Gazel

Gel ey zâhid bu meydânda vücûd ile ademden geç

Safâ-yı kalbe kâni’ ol temâşâ-yı İrem’den geç

 

Varıp her bâb-ı ihsâna şikâyet etme hâlinden

Der-i Mevlâ’da huddâm ol yürü ehl-i keremden geç

 

Gedâlıkda karâr et mesned-i aksâ bulam dersen

Riyâ sevbin bırak egninden ey sûfî zimemden geç

 

Geçirmişler elest bezminde nâmın arş-ı a’lâya

Sana lâzım değil şöhret ki var tûğ u alemden geç

 

Şarâb-ı lâ-yezâlîden içenler mest ü hayrândır

Olurlar kurb-ı ev ednâda hâzır dem bu demden geç

 

Bugün Mecnûn isen sen de yu destin şevk-ı Leylâ’dan

Ki lâhût bahrına dalıp esîr-i nefs-i kemden geç

 

Me’âli her kelâmın Sabriyâ çün nokta-i vâhid

Nice bir böyle tatvîl ketb-i esrârı rakamdan geç

 

Kurnaz, Cemal, Kaplan Üstüner (hzl.) (2013). Ispartalı Mustafa Sabri Divanı. Ankara: Berikan Yay. 106.

 

İlahi

Vahdet-i sırra varır aşk ile Allâh Hû diyen

Katresin ummân görür aşk ile Allâh Hû diyen

Hubb-ı dünyâyı gönülden yek nefesde çıkarır

Zât-ı a’lâya erer aşk ile Allâh Hû diyen

 

Nûr-ı Yezdân şâh-ı merdân fahr-ı âlem silkidir

Bunları çün bilmeyenler ya çakal ya dilkidir

Ten ile cân bu ikisi pâdişâhın mülküdür

Cem’ ile farkı sürer aşk ile Allâh Hû diyen

 

Gâh olur ki arş u kürsî yek nefesde görürüm

Gâh olur ki sır ile Beytü’l-haram’da yürürüm

Gâhi cismim çâk edip cân içre sultân olurum

Mahv ile garka varır aşk ile Allâh Hû diyen

 

Gâhi katre oluban cûş eylerim deryâ ile

Gâhi Süleymân olup bahs eylerim Ankâ ile

Gâhi Mûsâ olurum söyleşirim Mevlâ ile

Lî ma’a’llâhı yarar aşk ile Allâh Hû diyen

 

Sabri sûretden geçip özünde buldu bu işi

Her biri bir sırra mebnî ay ü gün yaz u kışı

Enfüsü âfâk ile ta’bîr eder gerçek düşü

Kışra bakmaz lüb arar aşk ile Allâh Hû diyen

 

Kurnaz, Cemal, Kaplan Üstüner (hzl.) (2013). Ispartalı Mustafa Sabri Divanı. Ankara: Berikan Yay. 159.