Madde Detay

Tezkirelerde ve edebiyat tarihlerinde Sa‘îd-i Gülşenî ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. Onun hakkında bilgi veren tek kaynak ise Mehmed Nâil Tuman’ın Tuhfe-i Nâilî adlı eseridir. Müellif hattı olduğu anlaşılan Sa‘îd Dîvânçesi’nin başındaki silsilename ve sonundaki ketebe kaydından hareketle Mehmed Nâil Tuman’ın verdiği bilgiye göre asıl adı Hüseyin olan Sa‘îd-i Gülşenî, Moralı Mehmed Pîr adında bir zatın oğludur. Mora’nın Anapoli kasabasında doğmuştur (Kurnaz vd. 2001: I, 440). Sa'îd Divânçesi’nde Tuhfe-i Nailî’de verilen bilgileri pekiştirecek beyitler vardır. Ayrıca Dîvânçe’deki manzumelerden Sa‘îd’in, Hasan Sezâyî’nin akrabası ve Gülşenî şeyhi Edirneli Muhammed Sa‘îd’in halifesi olduğu anlaşılmaktadır. Doğum ve ölüm tarihi hakkında bilgi bulunmamakla beraber Dîvân'ın bitiş yılı (1212/1798) ve tarih manzumelerinden hareketle 18. yüzyılın ikinci çeyreğiyle 19. yüzyılın ilk çeyreği arasında yaşadığı söylenebilir.

Sa‘îd-i Gülşenî’nin bilinen tek eseri Dîvânçe’sidir. Eserin tek nüshası Millet Kütüphanesi Reşit Efendi Nu: 761’de kayıtlıdır. Müellif hattıdır. 1212/1798 tarihinde tertip edilen Dîvânçe’de tevhid, münacat, nat, mersiye, medhiye olmak üzere 122 manzume bulunmaktadır. Eserin başında Sa‘îd-i Gülşenî’nin Seyyid Yahyâ Şirvânî’ye ulaşan tarikat silsilesi ve sonunda Celvetî Mahmûd Efendi’nin bir ilahisi ile bir kıtası yazılıdır. Eser üzerine Bünyamin Aydın yüksek lisans tezi yapmıştır.

Sa‘îd-i Gülşenî’nin dinî-mistik şiirin yenilenme gücünü kaybettiği bir dönemde Gülşenîliğin mecaz ve istiarelerini yinelemek suretiyle yazdığı manzumeler lirizmden yoksundur. O mutasavvıf kimliğiyle Gülşenîliği ve bu yolun adap ve erkânını anlatmayı tercih eder. Başta Sezâyî-i Gülşenî olmak üzere Gülşenî geleneğini takip etmesine rağmen Sa‘îd-i Gülşenî’nin şiirleri intizamsız ve savruktur.

Aydın, Bünyamin (hzl.) (2003). Sa‘id-i Gülşenî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Kurnaz, Cemâl, Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay.

Macit, Muhsin (2012). “Osmanlı Kültür ve Sanatında İbrahim Gülşenî’nin İşlevi”. Bilig. (60): 193-214.

Gazel

Kul olanlar emre dâ’im eylemekdir imtisâl

İmtisâl-i emr etmeyenler feyz-yâb olmak muhâl

Cümle maksûda muhabbetle irilür bî-gümân

Bul muhabbet ehlini kul ol ve andan dersin al

İrgürür ehl-i muhabbet seni bir menzile kim

Hey ne menzildir bu menzil deyü eylersin su’âl

Sana dahi menzilin esrârı oldukda ıyân

Ketm edersin söylemezsin hem olur dilin de lâl

Eyle ihsân yâ İlâhî Sa‘id e ol menzil

Çün irer sâlik o menzile ıyân olur cemâl

Aydın, Bünyamin (hzl.) (2003). Sa‘id-i Gülşenî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi. 76.