Madde Detay

İstanbul’da doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Asıl adı Hüseyin’dir. Edirne kadısı Mustafa Efendi’nin oğludur. Basra valisi Gümrükçü Hüseyin Paşa’nın torunu olduğundan Gümrükçü Hüseyin Paşa-zâde Hüseyin Şâkir Bey olarak tanındı. Medrese öğrenimi gördü. Durmuş-zâde Ahmed Efendi’den talik hattı meşk etti. Sunduğu kasidelerle Damad İbrahim Paşa’nın takdirini kazanarak himayesine girdi. 1132/1719-20 yılında haric medreselerinden birinde müderrisliğe başladı. Süleymaniye Medresesi müderrisliğine kadar yükseldi. Daha sonra Süleymaniye Darülhadisi'nde muhaddislik görevinde bulundu. 1145/1732-33 yılında Arpaemini-zâde Sâmî Bey’in yerine vakanüvis oldu. Bir süre Mahmud Paşa mahkemesi naipliği yaptı. Şaban 1155/Ekim 1742’de Halep kadılığına atandı. 1157/1744-45 yılında Halep’te vefat etti. Mezarı Halep’tedir. Vefat tarihinin Sicill-i Osmanî (Akbayar 1996: 1564)’de 1156/1743, Babinger (2000: 304)’de 1155/1742, Râmiz (Erdem 1994: 169)’de Zilhicce 1155/Ocak-Şubat 1743, Müstakim-zâde (1928: 658)’de 1057/1647 ve Kâmûsu’l-‘Alâm (Şemseddin Sami 1996: 2823)’da 1150/1737-38 olarak gösterilmesi doğru değildir. Râmiz (Erdem 1994: 169)’e göre zulüm ve rüşvete engel olduğu için vali tarafından zehirlenmiştir.

Eserleri şunlardır:

1. Dîvân: Bilinen nüshaları Millet Kütüphanesi Reşid Efendi 764, Süleymaniye Kütüphanesi Hamidiye 1096, Beyazıt Devlet Kütüphanesi 5788, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T. 1238, T. 2792, T. 2795’tedir. Dîvân’da 79 gazel, 29 kaside, 2 muhammes, 7 tahmis, 2 mesnevi, 1 na‘t, 150 tarih, 26 kıt‘a, 2 lugaz, 3 şarkı, 102 beyit, 10 mısra, 16 rubai bulunmaktadır (İKTYDK 1968: 733-735; Kurnaz ve Tatçı 2001: 469). Dîvân üzerine bir yüksek lisans çalışması (Yıldız 2002) yapıldı. 

2. Târîh: Eser müsvette hâlinde kaldı. Halefi Subhî Efendi tarafından kendi tarihine eklenerek Târîh-i Sâmî ve Şâkir ve Subhî adıyla yayımlandı. Eserin Hüseyin Şâkir Bey’e ait bölümü üzerine iki bitirme (Turan 1981; Çifçi 1981), tamamı üzerine de iki yüksek lisans çalışması (Aydıner 2007; Karadayı 2008) yapıldı.

Talik yazı meşkeden (Müstükimzâde 1928: 658) şairi, Râmiz ve Sâlim, şiir ve inşada devrinin önde gelen şairleri arasında sayar. Şâkir, III. Ahmed, Sadrazam Damad İbrahim Paşa ve Şeyhülislâm Abdullah Efendi’ye kasideler sundu.

Abdülkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdetü’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay. 174.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 5. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Aydıner, Mesut (hzl.) (2007). Vak’anüvis Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi: Sâmî ve Şâkir Tarihleri ile Birlikte (İnceleme ve Karşılaştırmalı Metin) 1730-1744. İstanbul: Kitabevi Yay.

Babinger, Franz (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. Coşkun Üçok. Ankara: KB Yay. 303-304.

Bağlı, Emine (2007). “Şâkir”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 24.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 333-335.

Çifçi, Mürşid (1981). Hüseyin Şakir Tarihçe (Kahire, Hidiviye No: 8862, varak 61a-87b). Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Çifçi, Ömer (hzl.) (yty). Fatîn Davud Hâtimetü’l- Eş‘âr (Fatîn Tezkiresi). http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10736,metinpdf.pdf?0 [erişim tarihi: 26.05.2014]. 233.

İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu (1968). “Şâkir”. C. III. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. 733-735.

Karadayı, Aynur (2008). Osmanlı Tarih Yazıcılığının Gölgede Kalmış Bir Eseri 'Tarih-i Sâmî': MetninTranskripsiyonu. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi.

Karatay, Halit (2008). Hattat Divân Şairleri. Ankara: Akçağ Yayınları. 413-414.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 869.

Müstakim-zâde Süleyman Sa’deddin (1928). Tuhfe-i Hattâtîn. İstanbul: Devlet Matbaası. 658.

Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi (2000). Mecelletü’n-Nisâb (Tıpkıbasım). Ankara: KB Yay. 269a.

Şemsettin Sami (1996). Kâmûsu’l-‘Alâm. Tıpkıbasım. C. 4. Ankara: Kaşgar Neşriyat Yay. 2823.

Turan, Mustafa (1981). Hüseyin Şakir Tarihçe ( Kahire, Hidıviye No. 8862, Varak, 31-61a). Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). “Şâkir Hüseyin Bey”. C. 8. İstanbul: Dergâh Yay. 101. 

Yıldız, Seyhan (2002). XVIII. Yüzyıl Divan Şairi Şakir Hayatı, Eseri, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Sadr-ı A‘zâm İbrâhim Pâşâ hazretlerine verdigi Iydiyye kasîdesindendir.

Mekârim-perverâ mümted olup eyyâm-ı ikbâlin

Füzûn olsun zamân-ı devletin îdin sa‘îd olsun

Sabâh-ı haşre dek ey mihr-i gerdûn-ı keremkâr

Fürûg-ı lem‘a-i hurşîd-i iclâlin hadîd olsun

Olup erbâb-ı câhın bûsegâhı tarf-ı dâmânın

Der-i cûdun hemîşe melce-i ehl-i ümîd olsun

Vücûd-ı kâmilin Allah hatâlardan emîn etsin

Harîm-i devletinden dîde-i a‘dâ ba‘îd olsun

Senin ey mâh-ı burc-ı âtıfet evc-i sa‘âdetde

Zevâlin her kim isterse zelîl ü nâ-bedîd olsun

Efendimsin veliyy-i ni‘metimsin gayrisin bilmem

Safâ vü izzet ü ikbâl ü iclâlin mezîd olsun

Olup koç başına kurbân adû-yı devlet ü câhın

Füzûn olsun zamân-ı devletin [îdin] sa‘îd olsun

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 334.)