Madde Detay

Recâî-zâde İbrâhîm Şefîk, 1223/1808’de İstanbul’da doğmuştur. Reisülküttâb Recâî Efendi’nin torunu ve ikinci tezkireci Mehmed Celâleddîn Bey’in de oğludur. Küçük yaşta hem yetim hem de öksüz kalır. Halasının himayesinde tahsilini sürdürerek Gölpazârî Şâkir Efendi’den Arapça, Cerrahpaşalı Hamdî Efendi’den de hat öğrenir. 1250/1834 tarihinden itibaren devlet hizmetine girer. Sadaret kâtipliği görevinden başlayarak kabiliyeti ile dikkat çeker. Osmân Gazi’den Sultan Abdülmecîd’e kadar padişahların cülûs tarihlerini gösteren bir tarih manzumesi yazarak hacegânlık derecesine yükselir, Sultan V. Murâd’ın velâdetine söylediği tarihle de nişana layık görülür. 1263/1847’de Sayda valisi olan Kâmil Paşa’ya; 1265/1849’da ise Mısır valisi Abbâs Paşa’ya divan kâtibi olur. 1267’de İstanbul’a döner ve 1268/1852 tarihinde evkaf muhasebeciliğine kadar yükselir. Şair ve bürokrat Zîver Efendi’nin mühürdârı olduğu süre zarfında, onun şairi Sultan II. Mahmûd’a tanıttığını belirten Fatîn Efendi, Hâtimetü’l-Eş’âr’da şairin hattı ile padişahın takdirlerini kazandığını, Şefîk’in bunu bir iftihar sebebi saydığını söyler (Fatîn Efendi 1271: 219-220). Şefîk Efendi, 1257/1842’de, bir Miraç Kandili gecesinde, Yenikapı Mevlevîhânesi şeyhi Osmân Salâhaddîn Dede Efendi’den sikke giyip derviş olmuştur. 1273/1856’da İstanbul’da vefat etmiştir.

Şefîk Efendi'nin bilinen tek eseri olan Dîvânı, Ali Emîrî Efendi Manzûm Eserler (Millet Ktb) 228; Ali Emîrî Efendi Manzûm Eserler (Millet Ktb) 229 ve Ali Emîrî Efendi Manzûm Eserler (Millet Ktb) 230 numarada kayıtlıdır (İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Dîvânlar Kataloğu IV 1969: 1048-1050). Dîvân müretteb olmadığı gibi oldukça eksik ve son derece karışık üç ayrı nüsha hâlinde elimizdedir. Bu nüshalardan ilki olan Ali Emîrî Efendi Manzûm Eserler (Millet Ktb) 228’de kayıtlı olan nüsha diğer iki nüshaya göre oldukça eksiktir. Söz konusu diğer iki nüsha arasında ise sadece bazı metin farkları vardır. Buna göre Dîvan'da 13 na’t, biri mersiye olmak üzere 2 muhammes, 4 adet Mevlânâ medhiyesi, 294 tarih, 89 gazel, 69 kıt’a, 6 kaside, “feryâd res” redifli bir manzume ve 59 müfred vardır.

Fatîn Efendi’ye göre Şefîk; “… mezâmîn-âferîn bir şâir-i nâzük-terîn” dir. (1271: 219). Ancak Sayda'ya giderken şairin şiir mecmuası kaybolmuştur (1271: 219).

Çapan, Pervin (2007). “Recâî-zâde İbrâhim Şefîk Dîvânı’nda Mevlâna ve Mevlevîlik”. Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik – Bildiriler. Konya. SÜMAM Yayınları: 41-86.

Çapan, Pervin (2012). “Şefik Dîvânı Örnekleminde Manzum Tarih Düşürme Geleneği”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri. (yay. hzl. Muna Yüceol Özezen- Arş. Gör. Huriye Sözer ). Adana: 69-85.

Fatîn Efendi (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul.

İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Dîvânlar Kataloğu IV (1969). İstanbul: MEB Yay.

Recâî-zâde İbrâhim Şefîk. Dîvân. Ali Emîrî Efendi Manzûm Eserler (Millet Ktb). 228.

Recâî-zâde İbrâhim Şefîk. Dîvân. Ali Emîrî Efendi Manzûm Eserler (Millet Ktb). 229.

Gazel

Kûy-ı cânândan cüdâ bir nây bir ben bir gönül

Derd-i hecre mübtelâ bir nây bir ben bir gönül

Ehl-i aşka câh-ı feyzi Haydarî’den dem urur

Vâkıf-ı sırr-ı Hudâ bir nây bir ben bir gönül

Mahrem-i râz-ı muhabbet sanma cânım herkesi

Remz-i aşka âşinâ bir nây bir ben bir gönül

Bir nefesle sihr-i nefsi mahv eder yek hamlede

İşte hem-hâl-i Îsâ bir nây bir ben bir gönül

Kutb-ı nâyun bir nefes evlâdı mı bilmem nedür

Dem alur bâd-ı hevâ bir nây bir ben bir gönül

‘Bişnev ez-ney ‘emrini gûş eyleyüp hemçün Şefîk

Göz kulak olan ana bir nây bir ben bir gönül

Sâye-i Monla’da bulaldan düzen sâz-ı derûn

Hem-dem-i ehl-i safâ bir nây bir ben bir gönül

(Recâî-zâde İbrâhim Şefîk. Dîvân. Ali Emîrî Efendi Manzûm Eserler (Millet Ktb). Nu.: 229. 90b-91a.)

Gazel

Sensin zâhir-i bî-kesân yâ Hazret-i Monlâ-yı Rûm

Sensin mu’în-i âcizân yâ Hazret-i Monlâ-yı Rûm

Deryâ-yı gam içre felek çekdirmede dâ’im kürek

Ağlar bana ins ü melek yâ Hazret-i Monlâ-yı Rûm

İsyâna oldum mübtelâ mümkin değül asla rehâ

Kurtar beni geldim sana yâ Hazret-i Monlâ-yı Rûm

Cevr-i cihândan her zamân oldu benim hâlim yaman

Dergâhına geldim amân yâ Hazret-i Monlâ-yı Rûm

Besdir zamânun cevri bes yokdur huzûrum bir nefes

Dermândeem feryâd-res yâ Hazret-i Monlâ-yı Rûm

Şâyân-ı ihsân et beni memdûh-ı akrân et beni

Rahm eyle şâdân et beni yâ Hazret-i Monlâ-yı Rûm

Lutfun bana mu’tâd kıl vîrân dilim âbâd kıl

Her dem Şefîk’i şâd kıl yâ Hazret-i Monlâ-yı Rûm

(Recâî-zâde İbrâhim Şefîk. Dîvân. Ali Emîrî Efendi Manzûm Eserler (Millet Ktb). Nu.: 228. 2a.)