Madde Detay

Kimi kaynaklar, asıl adının Hüsameddin Hüseyin olduğunu bildirirken kimileri de kendisinin Hüsameddin Hasan, babasının adının Hüseyin olduğunu belirtirler. Bazı kaynaklara göre Hemedanlı, bazı kaynaklara göre ise Dergezinlidir. Kardeşi Bîdârî de şairdir. Irakeyn seferi sırasında Tebriz’de, kendisini yetenekli ve başarılı bulan Kadrî Çelebi vasıtasıyla Kanunî ile tanışınca onun daveti üzerine 942/ 1535/36 senesinde kardeşi Bîdârî ile birlikte İstanbul’a geldi. Burada devrin meşhur âlim ve şairleriyle bir arada olma imkânını bulan şair, Seyyid Muhammed Nûrbahşî tarikatine intisap etti. Tarikata girdikten sonra vaktini nefsini terbiye, ahlâkını yüceltmeye gayretle ve türlü kitapları okuyup incelemekle geçirdi. Bazı kaynaklara göre Dîvân’ı ve Kimyâ-yı Saâdet tercümesini padişaha sunduğu yıl, bazı kaynaklara göre 970/ 1562/63, bazılarına göre 971/ 1563'de İstanbul’da öldü. Sicill-i Osmanî’de ise tam yıl belirtilmeksizin 970’den sonra öldüğü kayıtlıdır. İstanbul’da medfundur. Nail Tuman, Hasan Çelebi Tezkiresi ile Kâmûsü’l-A’lâm’daki 970 tarihinin yanlış olduğunu belirtir. Selmân’ın “Didi Selmân vefâtına târîh / Rûh-ı pâk-i Sehâbî’ye rahmet” beyti ölümüne tarihtir.

Eserleri:

Türkçe Divan: Kîmyâ-yı Saâdet tercümesi ile birlikte 970/1562/63’de padişaha sunulmuştur (Nüshaları: Nuruosmaniye Kütüphanesi No. 4183; İzmir Millî Kütüphane No. 952).

Tedbîr-i İksîr: Kîmyâ-yı Saâdet tercümesidir (Nüshaları: Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi No. 191, 192, 193; Topkapı Sarayı Kütüphanesi, III. Ahmet No. 1586; Bağdat Köşkü 96, 97; Beyazıt Devlet Kütüphanesi 3598; Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi No. 1651; Nuruosmaniye Kütüphanesi No. 2321, 2323). Padişahın isteği üzerine yazılmıştır.

Kîmyâ-yı Hazâin-i İrfân: Esmâ’ü’l-Müellifîn’de ve Osmanlı Müellifleri’nde bu eserin de adı anılmaktadır. Nüshası bulunamayan bu eserin sehven Kimyâ-yı Saâdet tercümesinden farklı bir eser olarek gösterilmiş olması mümkündür. Âşık Çelebi, “Sehâbî lakabı ona gökten indi” demektedir. Tezkirelerde Sehâbî’nin sanatıyla ilgili olarak Arapça ve Farsça’ya tamamıyla hâkim olduğu, nesir sahsında da kalem oynattığı bildirilmekte, ayrıca muamma konusunda bilgili olduğu kaydedilmektedir.

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Bağdatlı İsmail Paşa (1951). Hediyyetül-Ârifîn Esmâ’ü’l-müellifîn ve Âsârü’l-musannifîn. İstanbul: MEB Yay.

Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.

İsen, Mustafa (hzl.) (1994).  Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.

Kaf-zâde Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Milli Kütüphane, Yz. A. 679, vr. 57a.

Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.

Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf. [erişim tarihi: 20.03.2013]

Köksal, M. Fatih (2007). “Sehâbî-i Acem”. Türk Dünyası Edebiyatçılar Yazarlar ve Şairler Ansiklopedisi. C. 7. Ankara: AKM Yay. 541.

Kutluk, İbrahim (hzl.) (1978). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: TTK Yay.

Kurnaz, Cemal (1997). Anadolu’da Orta Asyalı Şairler. Ankara: KB Yay. 108.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî. Ankara: Bizim Büro Yay.

Müstakîm-zâde Süleymân Sa’deddîn. Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Neseb ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Ef. No. 628, vr. 250a.

“Sehâbî” (1990). Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Dergâh Yay. 488.

Solmaz, Süleyman (hzl.) (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.

Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]

Şemseddîn Sâmî (1314). Kâmûsu’l-A’lâm. İstanbul: Mihrân Matbaası.

Tatçı, Mustafa (hzl.) (2003). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri I-II-III. Ankara: Bizim Büro Yay.

Yaltkaya, Şerafettin ve Kilisli Rıfat Bilge (hzl.) (1971). Kâtip Çelebi, Keşf-el-Zunûn. İstanbul: MEB Yay. 

  GAZEL 

 Ben gedâ âlemde itmem saltanat tacın heves

 Başum üzre tâc-ı devlet hışt-ı kûy-ı fakr bes

 Ehl-i hâlün anlamaz râzın meger kim ehl-i hâl

 Ney zebânın bilmez illâ ârif-i sâhib-nefes

 Yaksa cismüm câna te’sîr itse ışk itmen aceb

 Âteşe olur mı hâyil bir avuç hâşâk u has

 Hızr baş egmez getürmez aynına hayvân suyın

 Hâk-i pây-i yâra şol âşık ki buldı dest-res

 Bî-nihâyetdür kavâfil şâh-râh-ı ışkda

 Turfe hâletdür ki irmez kimsenün sem’ine ses

 Ka’be-i maksûda varan iniler cân derdile

 Şöhret içün istemez bîhûde feryâd-ı ceres

 Üstüme yagdı Sehâbî tîr-i bârân-ı belâ

 Cism-i hâkî oldı murg-ı câna mânend-i kafes

(Köksal, M. Fatih (2012). Edirneli Nazmî, Mecma’u’n-Nezâ’ir. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-292688/h/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.pdf. [erişim tarihi: 20.03.2013].1151)