Madde Detay

Şair hakkında kaynaklarda bilgi mevcut değildir. Adından mesleğine, tarikatından memleketine kadar hakkındaki bilgilerin tamamı şairin Dîvân’ından tespit edilmiştir. Dîvân’ın ilk sayfasında şair kendi hakkında kısa bir bilgi vermiştir. Bu bilgilere göre adı Şevket Bilâlî, memleketi Bayburt’tur. Şiirlerinde Şevket mahlasını kullanmıştır. Yine aynı sayfada Telgrafhane’de görevli (müstahdem) olduğu kayıtlıdır. Dîvân içerisinde bulunan derkenârlardan birinde mesleğinin yüzbaşı olduğunu ifade edip muhtemelen rütbesinin ileride yülseleceğine işaretle parantez içerisinde “şimdi” ifadesini kullanmıştır: “Mezhebim envârı aşkdır mesleğim yüzbaşıdır (şimdi)” “Gurbet ellerde anasız babasız” dolaşmıştır. Nakşibendi tarikatının Hâlidiyye koluna mensup, aynı zamanda “Bektaşî-meşrep”tir. Nakşibendi şeyhi olan Malatyalı Şeyh Hasan Visâlî’ye aşk derecesinde bağlıdır. Öyle ki şiirlerinin hemen tamamında Şeyh Hacı Hasan Visâlî’ye olan bağlılığını, sevgisini, saygısını dillendirmiştir ve şeyhini asrın müceddidi olarak görmektedir. Şevket, Dîvân’ında Şeyh Visâlî için yazmış olduğu 67 beyitlik menakıbına yer vermiştir. Bu şiirinde Şeyh Hasan Visâlî’nin hayatı hakkında önemli bilgiler bulunmaktadır. Vefat tarihi bilinmemektedir.

Bayburtlu Şevket’in Dîvân’ından başka eseri bilinmemektedir. Dîvân’ın bilinen tek nüshası Prof. Dr. M. Fatih Köksal’ın şahsi kütüphanesinde Yz. 37-D.14 numarada bulunmaktadır. Nüshadaki eklemeler, düzeltmeler ve karalamalara nazaran müellif hattı olduğu anlaşılmaktadır. 1318/1900 yılında tamamlanan Dîvân, elifbâ sırasına göre yazılmakla birlikte Dîvân’ın son kısımlarında bulunan şiirlerinde bu tertip gözetilmemiştir. Şair bazı şiirlerinde başlık kullanmış bazı şiirlerinin baş kısmına veya altına kısa kısa notlar yazmıştır. 115 yaprak tutarındaki Dîvân’da 4 kaside, 1 muhammes, 181 gazel, 1 kalenderi, 4 müfred ve hece vezni ile yazılmış 4 şiirle beraber toplam 196 şiir bulunmaktadır. Gazellerindeki beyit sayısı 5-15 beyit arasında değişmektedir. Yukarıda bahsedilen 67 beyitlik menâkıb-nâme dışında kasidelerinden biri 48 beyitten oluşan Kerbela Vak’ası, biri 31 beyitten oluşan Nasihat-ı İhvan ve 31 beyitten oluşan Seyr-i Sülûk başlığı altında yazılmıştır. 24 beşlikten oluşan ve “Tâ Kıyâmet Dilde Virdim Ah Visâlîdir Benim” başlığını taşıyan muhammesi de türünün en uzun örneklerinden olması hasebiyle kayda değer.

Şevket Allah aşkını, peygamber ve Ehl-i Beyt sevgisini, tevhid akidesini, varlık düşüncesini, vahdet-i vücut felsefesini, dini akideleri, nefis mücadelesini ifade için, şiiri bir vasıta olarak kullanmıştır. Şiirlerinde başta zihaf olmak üzere aruz kusurları oldukça fazladır. Dîvân’da işlenen başlıca konuların Allah aşkı, peygamber, ehlibeyt sevgisi, şeyhi Şeyh Hasan Visâlî’ye duyduğu derin saygı ve muhabbet, mensubu bulunduğu tarikata muhabbet olduğu söylenebilir.

Şevket Bilâlî. Dîvân. M. Fatih Köksal Kütüphanesi. Yz. 37-D.14.

Temur, Şükran (2011). “19. Yüzyılda Bilinmeyen Bir Eser: Bayburtlu Şevket Bilâlî Divânı”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi - International Journal of Social and Economic Sciences. 1 (2): 5-8.

Gazel

Bu sırra irmedi aklım beni nâlân iden kimdir

Yakup bu sîne-i çâki cânım sûzân iden kimdir

İden kimdir yapan kimdir suâlime cevâb bildir

Kapusunda nice yıldır beni mihmân iden kimdir

Gehî minnetlere atup gehî topraklara katup

Gehî zarar idüp satup soyup uryân iden kimdir

Türâb oldum türâbından harâb oldum harâbından

Yakup bendim firâkından beni büryân iden kimdir

Garîb serseri mestâne soyunup hırkadan uryân

Tağ u sahrâları seyrân beni devrân iden kimdir

Gönül ağlar visâlinden yanup gitti hayâlinden

Görem dir gel cemâlinden beni mestân iden kimdir

Sual itsem sana ey dil seni virân iden kimdir

Yeter ağladığım güldür beni giryân iden kimdir

Firâkından yakup gittin garîb bülbül gibi ötdün

Gül-i gülzârını n’itdün seni hayrân iden kimdir

Saçı sünbül gözi âhû yanup ağlar gönül yâ hû

Yine Şevket ider âhı beni hicrân iden kimdir

(Şevket Bilâlî. Dîvân. M. Fatih Köksal Kütüphanesi. Yz. 37-D.14.)