Madde Detay
TARZÎ, Tarzî Mehmed Efendi
(d. ?/? - ö. 1072/1661-62)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl adı, Mehmed; mahlası Tarzî olup İstanbulludur. Sultan Murad (saltanatı:1623-1640) devri şâirlerinden ve Rumeli kazaskerlerindendir. Sultan Murad’ın ok nişânına “Seyr idenler bu nişânı didiler târîhini/ Nâvek-i Sultân Murâd-ı ‘âdile dikdük nişân” mısraını tarih düşürmüştür (Altun 1997: 44).
Teşrîfâtü’ş-Şu’arâ’da, Tarzî Mehmed Efendi’nin âlim, nüktedân, nazma hakîm bir şâir olduğu söylenir. Anadolu’nun Urfî-i Şirâzî ve Enverî’si, nesir türünde Veysî’nin rehberi, nazım âleminin İmrü’l-Kays’ı olarak tavsîf edilir (Yılmaz 2001: 165-66). Rıza ise, Tarzî’nin, meşhur şairlerden olup şiirlerinin benzersiz olduğunu ve beğenildiğini kaydeder (Zavotçu 192). Sicill-i Osmânî’de manzum Vasiyetnâme’si ve Dîvân’ı (Mehmed Süreyyâ 1308-15: IV/174); Tezkire-i Mucîb’de de “Tıflî lisânından meşhur olan Vasiyet-nâme bunlarun nazmıdır” ifadesiyle Vasiyetnâme'si olduğu söylenir (Altun 1997: 44). Dîvânı elde değildir. Tarzî Mehmed Efendi’nin bu eserler dışında Zille-nâmesi vardır. Fakat kaynaklarda, Zille-nâme’nin müellifi hakkında ihtilaflar vardır. Öyle ki, Zağralı ve İstanbullu olmak üzere Tarzî mahlaslı iki şair vardır. Fuad Köprülü, “hezl-âmiz” mahiyetteki bu Zille-nâme’yi, “garîp ve tetkike değer” bulmakta (Köprülü 1999: 399) ve Eski Zağralı Tarzî Mehmed Çelebi’nin “gûya Tıflî’nin lisânından, acîb ve garîb ibârat ile Vasiyyet-nâme ve Zille-nâme adlı iki manzume yazdığını” (Köprülü 1988: 234) belirtmektedir. Nâil Tuman, “Tarzî” maddesinde, Tarzî’nin Zağralı olup 1070 / 1659-1660’da vefât ettiğini belirterek “Mucîb ve Safâyî’nin Vasiyyetnâme adlı manzumeyi İstanbullu Tarzî’ye mâl etmesi ve Safâyî’nin vefât tarihini 1072/1661-62 göstermesinin yanlış olduğu kanaatindedir (Kurnaz 2001: 587) Müstakimzâde ise, Tarzî için “mahlas Muhammed el Gazi bi Rûmî erraha’l Hamdi rıhletühü bi kavlihî bi’l Fârisiyyeti fevt şod Tarzî bilâdîdehü 1072 li dîvâni ve Vasiyyetihi Tıflî” (Müstakimzâde 2000: 301) diyerek, Tıflî’nin Vasiyeti ve Dîvânı’nda Hamdî’nin Farsça olarak 1072/1661-62 tarihini düştüğünü ifade eder. Bu Vasiyetnâme’yi Tıflî’nin eseri olarak takdim etmekte ise de bu eser İstanbullu Tarzî’ye aittir. Zille-nâme ve Vasiyyet-nâme yayımlanarak bu eserlerin İstanbullu Tarzî Mehmed Efendi’ye ait olduğu tespit edilmiştir (Çınar 2006; Çınar 2003).
Agâh Sırrı Levend, mizah ve hicivden bahsederken Nef‘î’nin Sihâm-ı Kaza’sı, Bahâyî, Küfrî, Havaî, Tıflî, Tarzî, Tırsî ve Sürûrî’nin dîvânlarının müstehcen ifadelerle dolu olduğunu belirtir (Levend 1988:151). Zille-nâme de, Tarzî’nin hiciv türünde bir eseridir. Kaside tarzındadır. Fuad Köprülü’nün “hezl-âmiz” olarak nitelendirdiği bu eserde, şaka ve latîfe yollu bir söyleyişten çok; yer yer küfre varan ve yaralayıcı ifadeler içeren bir söyleyiş vardır. Dönemin pek çok şair, yazar ve din adamına açıkça bir sataşma vardır. Bu kişiler bir veya birkaç beyitle açıkça hicvedilmiştir. Bunlardan en dikkate değer olanları Nef’î, Fâizî, Tıflî ve Riyâzî hakkında söylenmiş olan sözlerdir. 17. yüzyılın hiciv ve kaside üstâdı Nef''î: "Ne zarta vasf idemez bin kasîde tarh itse/ Hezâr kûşiş [ü] sa'y ile Nef'î-i üstâd" beytiyle hicvedilir. Eserde, devrin sosyal hayatı ile ilgili bazı bilgiler bulmak da mümkündür. (Çınar 2006: 21)
Kaynakça
Abdülkadiroğlu, Abdülkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. Ankara: AKM Yay. 229-30.
Altun, Kudret (hzl.) (1997). Tezkire-i Mucîb (İnceleme-Tenkidli Metin-Dizin-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 43-44.
Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.356-58.
Çınar, Bekir (2003). “Türk Edebiyatında Vasiyet-nâmeler ve İki Şair (Tıflî/Tarzî) Arasında Kalan Bir Vasiyetnâme”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi The Journal of Turkish Cultural Studies. (9): 115-140.
Çınar, Bekir (2006). Bir Hiciv Örneği: Tarzî’nin Zille-nâmesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları (XX): 17-32.
Köprülü, Mehmet Fuad (1988). “Tıflî Ahmed Çelebi”. İslam Ansiklopedisi. C.12. MEB Yay. İstanbul. 234.
Köprülü, Mehmet Fuad (1999). Edebiyat Araştırmaları. Ankara: TTK Yay. 399.
Kurnaz, Cemal- M.Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî Divân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C.2. Ankara: Bizim Büro Yay. 587.
Levend, Agah Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: TTK Yay. 151.
Mehmed Süreyyâ (1308-15). Sicill-i Osmânî. C. 4. İstanbul: Matbaa-i Âmire.174.
Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb (Tıpkı Basım). Ankara: KB Yay.
Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Mehmed Şeyhî, Şakaîk-i Numaniye ve Zeyilleri Vâkâyi’ül Fudalâ. C.3. İstanbul: Çağrı Yay. 677.
Yılmaz, Kâşif (hzl.) (2001). Güftî ve Teşrîfâtü'ş-Şu'arâsı. Ankara: AKM Yay. 165-66.
Zavotçu, Gencay (hzl.). Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmed Rızâ Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Tezkiresi. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10746,metinpdf.pdf 192-93 [Erişim tarihi: 19.02.2015]
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAKYayın Tarihi: 19.02.2015Güncelleme Tarihi: 23.11.2020Eserlerinden Örnekler
ZİLLE-NÂME'DEN
Nedür bu zille-i billûr pâk-i sâf-nijâd
Ki zevk-i Larkı virür 'ukde-i derûna güşâd
Ne zille ta‘ne-zen-i günbed-i sipihr-i bülend
Ne zille hande-kün-i kasr-ı çarh-ı süst-nihâd
Ne zille tûde-i gül-berg-i gülşen-i iglâm
Ne zille püşte-i simin-i vâdi-yi ifsâd
Ne zille kasr-ı Havernak-nişân-ı şehvâri
Ne zille şâh-nişin-i sarây-ı Lark-âbâd
Ne zille kand-ı zi şebbûş-gir-i ‘uryân-ten
Ne zille tâc-ı zer-endûd-ı Edşir-i Kubâd
Ne zille anda görürdi cihân cihân ‘âlem
Sikender âyineveş eyleseydi piş-nihâd
Ne zille hâce-i bâzâr-ı şehvet-i tevkân
Virürdi nakd-i revânın eger olaydı mezâd
Ne zille nisbet olınmaz ana metânetde
Esâs-ı mümteni‘ illâ ne üss-i Kasr-ı Dâd
Ne zille vâsıl olan âşıka ba‘îd olmaz
İderse fart-ı safâdan vukû‘ın istib‘âd
Ne zille nâzük-i nerm-i latîf iken eyler
Kemâl-i hâsıyeti zât-ı mihr-i zî pûlâd
Ne zille resmini meşşâta-i külâle-i zâr
İdinse hâtıra ber-vefk-i hâtır-ı nâşâd
Yazınca resmini dîbâce-i ‘arûsâne
Virirdi mâ-melekin yüz görümlüğü dâmâd
Ne zille bir küre-i nârdur harâretde
Girince gülle-i engîz olur misâl-i remâd
Harâreti o kadar şu‘le-sûz kim meselâ
Ana göre küre-i zemherîr der-mîkâd
Ne zille levha-i mecmû‘a-i günehkârı
Ki zevk-i seyri ider fi‘limüñ gamını neşâd
Ne zille çıkmaz aña çıntıyân murâd üzre
Bu atlas-ı felek-i âsmânî-i bî-kâd
Ne zille sâlik-i güm-kerde-râhı iglâma
Şikâf-ı dil-keşidür reh-nümâ-yı semt-i Kubâd
Ne zille anda olan safveti eger görse
Olurdı reşkile sad-pâre şîşe-i âknâd
Ne zille can [u] göñülden olurdı meftûnı
Göreydi kıt‘a-i mergûbesini Mîr ü ‘İmâd
Ne zille calk-zenân-ı tahayyül-i şeb [ü] rûz
Zamân-ı haşre dek eyler esîr-i derd-nihâd
Ne zille hokka-i tiryâk-i ef‘i-i mehraz
Ne zille mâye-i terkîbi kîmyâ-yı nesâd
Ne zille cünbiş-i tâkât-rübâ-yı ‘işve-geri
Vücûd-ı âşık-ı bî-tâba mâye-i ircâd
Ne zille pertev-i ‘âlem-fürûzı câ‘izdür
Fetîl-i şem‘-i şeb-ârâyı eylese ikâd
Ne zille zevk-i visâline nâ’il oldukca
Misâl-i rûh diler kim nihân ola ecsâd
Ne zille birdür anuñ zevki ikiye çıkmaz
Olunsa lezzet-i ‘âlem birer birer ta‘dâd
Ne zille mûy-ı dil-âvîz-i ‘anberîn-bûyı
Demîde sünbül-i miskîn-i gülsitân-ı murâd
Ziyâsı pertev-i hurşîd-i dehr ile tev‘em
Vücûdı beyza-i sîmurg-ı Kâf ile hem-zâd
Olaydı şa‘şa‘a-efşân-ı leyle-i muzlim
Görürdi râzı dili mûrı kûr-ı mâder-zâd
Olurdı taht-nişîn-i memâlik-i ‘âlem
Göreydi ‘âlem-i rüyâda muklim-i bî-zâd
Kemîne zarta vü nâzük-teri zuhûr itse
Serây-ı şeş-cihet-i pür kılur sadâ-yı icâd
(Çınar, Bekir (2006). Bir Hiciv Örneği: Tarzî’nin Zille-nâmesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları XX: 17-32.)
***
Gazel
Bir nigâh-ı nim-mest-i fitne-engîz eyledün
Neyledüñ zâlim şikest-i câm-ı perhîz eyledün
Gamze-i mest-i mey-i ‘işvenle yıkdun ‘âlemi
Sâgar-ı tâkat riyâ-yı nâzı leb-rîz eyledün
Âfitâbı rûy-ı ‘âlem-tâbuna mir’ât idüp
Neçesinde şâne-i zülf-i dil-âvîz eyledün
Leşker-i müjgânıla dem-dâr itdüñ gamzeni
Mülk-i dîn ü dilde kâfir şûr-ı Cengîz eyledün
Ablak-ı mevzûn-hırâm-ı kilküne Tarzî yine
Ser-zemín-i şi‘ri cevlân-gâh-ı Şeb-dîz eyledün
(Zavotçu, Gencay (hzl.). Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmed Rızâ Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Tezkiresi. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10746,metinpdf.pdf 193) [Erişim tarihi: 19.02.2015]
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 19.02.2015Güncelleme Tarihi: 23.11.2020Eserlerinden Örnekler
ZİLLE-NÂME'DEN
Nedür bu zille-i billûr pâk-i sâf-nijâd
Ki zevk-i Larkı virür 'ukde-i derûna güşâd
Ne zille ta‘ne-zen-i günbed-i sipihr-i bülend
Ne zille hande-kün-i kasr-ı çarh-ı süst-nihâd
Ne zille tûde-i gül-berg-i gülşen-i iglâm
Ne zille püşte-i simin-i vâdi-yi ifsâd
Ne zille kasr-ı Havernak-nişân-ı şehvâri
Ne zille şâh-nişin-i sarây-ı Lark-âbâd
Ne zille kand-ı zi şebbûş-gir-i ‘uryân-ten
Ne zille tâc-ı zer-endûd-ı Edşir-i Kubâd
Ne zille anda görürdi cihân cihân ‘âlem
Sikender âyineveş eyleseydi piş-nihâd
Ne zille hâce-i bâzâr-ı şehvet-i tevkân
Virürdi nakd-i revânın eger olaydı mezâd
Ne zille nisbet olınmaz ana metânetde
Esâs-ı mümteni‘ illâ ne üss-i Kasr-ı Dâd
Ne zille vâsıl olan âşıka ba‘îd olmaz
İderse fart-ı safâdan vukû‘ın istib‘âd
Ne zille nâzük-i nerm-i latîf iken eyler
Kemâl-i hâsıyeti zât-ı mihr-i zî pûlâd
Ne zille resmini meşşâta-i külâle-i zâr
İdinse hâtıra ber-vefk-i hâtır-ı nâşâd
Yazınca resmini dîbâce-i ‘arûsâne
Virirdi mâ-melekin yüz görümlüğü dâmâd
Ne zille bir küre-i nârdur harâretde
Girince gülle-i engîz olur misâl-i remâd
Harâreti o kadar şu‘le-sûz kim meselâ
Ana göre küre-i zemherîr der-mîkâd
Ne zille levha-i mecmû‘a-i günehkârı
Ki zevk-i seyri ider fi‘limüñ gamını neşâd
Ne zille çıkmaz aña çıntıyân murâd üzre
Bu atlas-ı felek-i âsmânî-i bî-kâd
Ne zille sâlik-i güm-kerde-râhı iglâma
Şikâf-ı dil-keşidür reh-nümâ-yı semt-i Kubâd
Ne zille anda olan safveti eger görse
Olurdı reşkile sad-pâre şîşe-i âknâd
Ne zille can [u] göñülden olurdı meftûnı
Göreydi kıt‘a-i mergûbesini Mîr ü ‘İmâd
Ne zille calk-zenân-ı tahayyül-i şeb [ü] rûz
Zamân-ı haşre dek eyler esîr-i derd-nihâd
Ne zille hokka-i tiryâk-i ef‘i-i mehraz
Ne zille mâye-i terkîbi kîmyâ-yı nesâd
Ne zille cünbiş-i tâkât-rübâ-yı ‘işve-geri
Vücûd-ı âşık-ı bî-tâba mâye-i ircâd
Ne zille pertev-i ‘âlem-fürûzı câ‘izdür
Fetîl-i şem‘-i şeb-ârâyı eylese ikâd
Ne zille zevk-i visâline nâ’il oldukca
Misâl-i rûh diler kim nihân ola ecsâd
Ne zille birdür anuñ zevki ikiye çıkmaz
Olunsa lezzet-i ‘âlem birer birer ta‘dâd
Ne zille mûy-ı dil-âvîz-i ‘anberîn-bûyı
Demîde sünbül-i miskîn-i gülsitân-ı murâd
Ziyâsı pertev-i hurşîd-i dehr ile tev‘em
Vücûdı beyza-i sîmurg-ı Kâf ile hem-zâd
Olaydı şa‘şa‘a-efşân-ı leyle-i muzlim
Görürdi râzı dili mûrı kûr-ı mâder-zâd
Olurdı taht-nişîn-i memâlik-i ‘âlem
Göreydi ‘âlem-i rüyâda muklim-i bî-zâd
Kemîne zarta vü nâzük-teri zuhûr itse
Serây-ı şeş-cihet-i pür kılur sadâ-yı icâd
(Çınar, Bekir (2006). Bir Hiciv Örneği: Tarzî’nin Zille-nâmesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları XX: 17-32.)
***
Gazel
Bir nigâh-ı nim-mest-i fitne-engîz eyledün
Neyledüñ zâlim şikest-i câm-ı perhîz eyledün
Gamze-i mest-i mey-i ‘işvenle yıkdun ‘âlemi
Sâgar-ı tâkat riyâ-yı nâzı leb-rîz eyledün
Âfitâbı rûy-ı ‘âlem-tâbuna mir’ât idüp
Neçesinde şâne-i zülf-i dil-âvîz eyledün
Leşker-i müjgânıla dem-dâr itdüñ gamzeni
Mülk-i dîn ü dilde kâfir şûr-ı Cengîz eyledün
Ablak-ı mevzûn-hırâm-ı kilküne Tarzî yine
Ser-zemín-i şi‘ri cevlân-gâh-ı Şeb-dîz eyledün
(Zavotçu, Gencay (hzl.). Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmed Rızâ Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Tezkiresi. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10746,metinpdf.pdf 193) [Erişim tarihi: 19.02.2015]
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 23.11.2020Eserlerinden Örnekler
ZİLLE-NÂME'DEN
Nedür bu zille-i billûr pâk-i sâf-nijâd
Ki zevk-i Larkı virür 'ukde-i derûna güşâd
Ne zille ta‘ne-zen-i günbed-i sipihr-i bülend
Ne zille hande-kün-i kasr-ı çarh-ı süst-nihâd
Ne zille tûde-i gül-berg-i gülşen-i iglâm
Ne zille püşte-i simin-i vâdi-yi ifsâd
Ne zille kasr-ı Havernak-nişân-ı şehvâri
Ne zille şâh-nişin-i sarây-ı Lark-âbâd
Ne zille kand-ı zi şebbûş-gir-i ‘uryân-ten
Ne zille tâc-ı zer-endûd-ı Edşir-i Kubâd
Ne zille anda görürdi cihân cihân ‘âlem
Sikender âyineveş eyleseydi piş-nihâd
Ne zille hâce-i bâzâr-ı şehvet-i tevkân
Virürdi nakd-i revânın eger olaydı mezâd
Ne zille nisbet olınmaz ana metânetde
Esâs-ı mümteni‘ illâ ne üss-i Kasr-ı Dâd
Ne zille vâsıl olan âşıka ba‘îd olmaz
İderse fart-ı safâdan vukû‘ın istib‘âd
Ne zille nâzük-i nerm-i latîf iken eyler
Kemâl-i hâsıyeti zât-ı mihr-i zî pûlâd
Ne zille resmini meşşâta-i külâle-i zâr
İdinse hâtıra ber-vefk-i hâtır-ı nâşâd
Yazınca resmini dîbâce-i ‘arûsâne
Virirdi mâ-melekin yüz görümlüğü dâmâd
Ne zille bir küre-i nârdur harâretde
Girince gülle-i engîz olur misâl-i remâd
Harâreti o kadar şu‘le-sûz kim meselâ
Ana göre küre-i zemherîr der-mîkâd
Ne zille levha-i mecmû‘a-i günehkârı
Ki zevk-i seyri ider fi‘limüñ gamını neşâd
Ne zille çıkmaz aña çıntıyân murâd üzre
Bu atlas-ı felek-i âsmânî-i bî-kâd
Ne zille sâlik-i güm-kerde-râhı iglâma
Şikâf-ı dil-keşidür reh-nümâ-yı semt-i Kubâd
Ne zille anda olan safveti eger görse
Olurdı reşkile sad-pâre şîşe-i âknâd
Ne zille can [u] göñülden olurdı meftûnı
Göreydi kıt‘a-i mergûbesini Mîr ü ‘İmâd
Ne zille calk-zenân-ı tahayyül-i şeb [ü] rûz
Zamân-ı haşre dek eyler esîr-i derd-nihâd
Ne zille hokka-i tiryâk-i ef‘i-i mehraz
Ne zille mâye-i terkîbi kîmyâ-yı nesâd
Ne zille cünbiş-i tâkât-rübâ-yı ‘işve-geri
Vücûd-ı âşık-ı bî-tâba mâye-i ircâd
Ne zille pertev-i ‘âlem-fürûzı câ‘izdür
Fetîl-i şem‘-i şeb-ârâyı eylese ikâd
Ne zille zevk-i visâline nâ’il oldukca
Misâl-i rûh diler kim nihân ola ecsâd
Ne zille birdür anuñ zevki ikiye çıkmaz
Olunsa lezzet-i ‘âlem birer birer ta‘dâd
Ne zille mûy-ı dil-âvîz-i ‘anberîn-bûyı
Demîde sünbül-i miskîn-i gülsitân-ı murâd
Ziyâsı pertev-i hurşîd-i dehr ile tev‘em
Vücûdı beyza-i sîmurg-ı Kâf ile hem-zâd
Olaydı şa‘şa‘a-efşân-ı leyle-i muzlim
Görürdi râzı dili mûrı kûr-ı mâder-zâd
Olurdı taht-nişîn-i memâlik-i ‘âlem
Göreydi ‘âlem-i rüyâda muklim-i bî-zâd
Kemîne zarta vü nâzük-teri zuhûr itse
Serây-ı şeş-cihet-i pür kılur sadâ-yı icâd
(Çınar, Bekir (2006). Bir Hiciv Örneği: Tarzî’nin Zille-nâmesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları XX: 17-32.)
***
Gazel
Bir nigâh-ı nim-mest-i fitne-engîz eyledün
Neyledüñ zâlim şikest-i câm-ı perhîz eyledün
Gamze-i mest-i mey-i ‘işvenle yıkdun ‘âlemi
Sâgar-ı tâkat riyâ-yı nâzı leb-rîz eyledün
Âfitâbı rûy-ı ‘âlem-tâbuna mir’ât idüp
Neçesinde şâne-i zülf-i dil-âvîz eyledün
Leşker-i müjgânıla dem-dâr itdüñ gamzeni
Mülk-i dîn ü dilde kâfir şûr-ı Cengîz eyledün
Ablak-ı mevzûn-hırâm-ı kilküne Tarzî yine
Ser-zemín-i şi‘ri cevlân-gâh-ı Şeb-dîz eyledün
(Zavotçu, Gencay (hzl.). Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmed Rızâ Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Tezkiresi. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10746,metinpdf.pdf 193) [Erişim tarihi: 19.02.2015]
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
ZİLLE-NÂME'DEN
Nedür bu zille-i billûr pâk-i sâf-nijâd
Ki zevk-i Larkı virür 'ukde-i derûna güşâd
Ne zille ta‘ne-zen-i günbed-i sipihr-i bülend
Ne zille hande-kün-i kasr-ı çarh-ı süst-nihâd
Ne zille tûde-i gül-berg-i gülşen-i iglâm
Ne zille püşte-i simin-i vâdi-yi ifsâd
Ne zille kasr-ı Havernak-nişân-ı şehvâri
Ne zille şâh-nişin-i sarây-ı Lark-âbâd
Ne zille kand-ı zi şebbûş-gir-i ‘uryân-ten
Ne zille tâc-ı zer-endûd-ı Edşir-i Kubâd
Ne zille anda görürdi cihân cihân ‘âlem
Sikender âyineveş eyleseydi piş-nihâd
Ne zille hâce-i bâzâr-ı şehvet-i tevkân
Virürdi nakd-i revânın eger olaydı mezâd
Ne zille nisbet olınmaz ana metânetde
Esâs-ı mümteni‘ illâ ne üss-i Kasr-ı Dâd
Ne zille vâsıl olan âşıka ba‘îd olmaz
İderse fart-ı safâdan vukû‘ın istib‘âd
Ne zille nâzük-i nerm-i latîf iken eyler
Kemâl-i hâsıyeti zât-ı mihr-i zî pûlâd
Ne zille resmini meşşâta-i külâle-i zâr
İdinse hâtıra ber-vefk-i hâtır-ı nâşâd
Yazınca resmini dîbâce-i ‘arûsâne
Virirdi mâ-melekin yüz görümlüğü dâmâd
Ne zille bir küre-i nârdur harâretde
Girince gülle-i engîz olur misâl-i remâd
Harâreti o kadar şu‘le-sûz kim meselâ
Ana göre küre-i zemherîr der-mîkâd
Ne zille levha-i mecmû‘a-i günehkârı
Ki zevk-i seyri ider fi‘limüñ gamını neşâd
Ne zille çıkmaz aña çıntıyân murâd üzre
Bu atlas-ı felek-i âsmânî-i bî-kâd
Ne zille sâlik-i güm-kerde-râhı iglâma
Şikâf-ı dil-keşidür reh-nümâ-yı semt-i Kubâd
Ne zille anda olan safveti eger görse
Olurdı reşkile sad-pâre şîşe-i âknâd
Ne zille can [u] göñülden olurdı meftûnı
Göreydi kıt‘a-i mergûbesini Mîr ü ‘İmâd
Ne zille calk-zenân-ı tahayyül-i şeb [ü] rûz
Zamân-ı haşre dek eyler esîr-i derd-nihâd
Ne zille hokka-i tiryâk-i ef‘i-i mehraz
Ne zille mâye-i terkîbi kîmyâ-yı nesâd
Ne zille cünbiş-i tâkât-rübâ-yı ‘işve-geri
Vücûd-ı âşık-ı bî-tâba mâye-i ircâd
Ne zille pertev-i ‘âlem-fürûzı câ‘izdür
Fetîl-i şem‘-i şeb-ârâyı eylese ikâd
Ne zille zevk-i visâline nâ’il oldukca
Misâl-i rûh diler kim nihân ola ecsâd
Ne zille birdür anuñ zevki ikiye çıkmaz
Olunsa lezzet-i ‘âlem birer birer ta‘dâd
Ne zille mûy-ı dil-âvîz-i ‘anberîn-bûyı
Demîde sünbül-i miskîn-i gülsitân-ı murâd
Ziyâsı pertev-i hurşîd-i dehr ile tev‘em
Vücûdı beyza-i sîmurg-ı Kâf ile hem-zâd
Olaydı şa‘şa‘a-efşân-ı leyle-i muzlim
Görürdi râzı dili mûrı kûr-ı mâder-zâd
Olurdı taht-nişîn-i memâlik-i ‘âlem
Göreydi ‘âlem-i rüyâda muklim-i bî-zâd
Kemîne zarta vü nâzük-teri zuhûr itse
Serây-ı şeş-cihet-i pür kılur sadâ-yı icâd
(Çınar, Bekir (2006). Bir Hiciv Örneği: Tarzî’nin Zille-nâmesi”. Türklük Bilimi Araştırmaları XX: 17-32.)
***
Gazel
Bir nigâh-ı nim-mest-i fitne-engîz eyledün
Neyledüñ zâlim şikest-i câm-ı perhîz eyledün
Gamze-i mest-i mey-i ‘işvenle yıkdun ‘âlemi
Sâgar-ı tâkat riyâ-yı nâzı leb-rîz eyledün
Âfitâbı rûy-ı ‘âlem-tâbuna mir’ât idüp
Neçesinde şâne-i zülf-i dil-âvîz eyledün
Leşker-i müjgânıla dem-dâr itdüñ gamzeni
Mülk-i dîn ü dilde kâfir şûr-ı Cengîz eyledün
Ablak-ı mevzûn-hırâm-ı kilküne Tarzî yine
Ser-zemín-i şi‘ri cevlân-gâh-ı Şeb-dîz eyledün
(Zavotçu, Gencay (hzl.). Zehr-i Mâr-zâde Seyyid Mehmed Rızâ Hayatı, Eserleri, Edebi Şahsiyeti ve Tezkiresi. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10746,metinpdf.pdf 193) [Erişim tarihi: 19.02.2015]
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | MEHMED NÛRÎ, İstanbullu | d. 1841 - ö. 1919 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Nilgün Marmara | d. 13 Şubat 1958 - ö. 13 Ekim 1987 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | NESÎBÂ, Nesîbâ Tevfîka Hanım | d. ? - ö. 1844 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | MEHMED NÛRÎ, İstanbullu | d. 1841 - ö. 1919 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Nilgün Marmara | d. 13 Şubat 1958 - ö. 13 Ekim 1987 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | NESÎBÂ, Nesîbâ Tevfîka Hanım | d. ? - ö. 1844 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | MEHMED NÛRÎ, İstanbullu | d. 1841 - ö. 1919 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Nilgün Marmara | d. 13 Şubat 1958 - ö. 13 Ekim 1987 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | NESÎBÂ, Nesîbâ Tevfîka Hanım | d. ? - ö. 1844 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | MEHMED NÛRÎ, İstanbullu | d. 1841 - ö. 1919 | Meslek | Görüntüle |
11 | Nilgün Marmara | d. 13 Şubat 1958 - ö. 13 Ekim 1987 | Meslek | Görüntüle |
12 | NESÎBÂ, Nesîbâ Tevfîka Hanım | d. ? - ö. 1844 | Meslek | Görüntüle |
13 | MEHMED NÛRÎ, İstanbullu | d. 1841 - ö. 1919 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Nilgün Marmara | d. 13 Şubat 1958 - ö. 13 Ekim 1987 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | NESÎBÂ, Nesîbâ Tevfîka Hanım | d. ? - ö. 1844 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | MEHMED NÛRÎ, İstanbullu | d. 1841 - ö. 1919 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Nilgün Marmara | d. 13 Şubat 1958 - ö. 13 Ekim 1987 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | NESÎBÂ, Nesîbâ Tevfîka Hanım | d. ? - ö. 1844 | Madde Adı | Görüntüle |