Madde Detay

Âşık Edebiyatının önde gelen şahsiyetlerindendir. 18. yüzyılın sonlarında Şarkışla’nın Ağcakışla bucağının İğdecik köyünde doğmuştur (Sevengil 1965: 287-290; Yıldız 2003: 845-848; Kocatürk 1968: 467- 470). 1794 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. Hüseyin ve Kamer’in oğludur ve bunların da şair olduğu söylenir. On yaşında iken annesini bir zaman sonra da babasını kaybetmiştir. Herhangi bir tahsil görmemiştir. Çocukluğu ve gençliği yoksullukla geçmiş; çobanlık yaparak geçimini sağlamıştır. Askerlik hizmetini İstanbul’da yapmıştır. Hacı Bektaş’a gitmiş, bir müddet Çelebi Hamdullah Efendi’nin yanında kalmıştır. Hamdullah Efendi’nin 1826’da Amasya’ya gönderilmesine içerleyince, 3 şiir yazmış, bunun da saray tarafından duyulması üzerine Veli, Yemen’e sürgüne gönderilmiştir. Ablak suratlı, buğday benizli, uzun sakallı, geniş omuzlu, orta boylu, çatık kaşlı ve siyah saçlıdır. İki kere evlendiği, ilk hanımı Raziye’den yedi kızı, ikinci hanımı Zehra’dan da iki oğlu olduğu söylenir. 1854’te vefat etmiştir. Mezarı İğdecik’tedir (Aslanoğlu 1984: 7-28); Tuncalı 2000: 41-78).

Veli, komşu köy olan Hocabey’de Mustafalar denilen bir ailenin yanına azap durmuş, burada yedi yıl çalışmıştır. Bu arada ağasının kızı Suna’ya âşık olmuş, ancak ağası Suna’yı Yozgat’ın Moğallı köyünden birisine vermiş. Veli, ilk şiirlerini o zaman söylemeye başlamıştır. Sevdiğine de Telli Suna demiştir. Şiirleri, Kale köylü Kemter’in kulağına kadar gitmiştir. Kemter, Veli’yi yanına çağırmış, onu çırak edinmiştir. Söyleyişi rahat ve dili sadedir. Sazı yoktur. Şiir tekniği sağlamdır. Tasavvufi kültüre ve halk kültürüne vakıf birisidir. Şiirlerinde Pir Sultan’ın, Karacaoğlan’ın ve ustası Kemter’in açıkça etkisi görülür. Genellikle Alevi-Bektaşi deyişleri söylemiştir (Özmen 1998: 167-188). Bunun yanında aşk ve köy hayatı ile ilgili şiirleri de vardır. TRT Repertuvarında olan ve yıllarca “İzzetî” ye mal edilen ve “Mecnun’um Leyla’mı gördüm” diye başlayan meşhur eser İğdecikli Veli’nindir (Öz 2001: 189-200; Özbek 1981: 172-173).

Aslanoğlu, İbrahim (1984). Âşık Veli, Hayatı-Kişiliği-Deyişleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 

Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri. C. 5. Sivas: Sivas Valiliği Yay. 

Kocatürk, Vasfi Mahir (1968). Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara: Edebiyat Yay. 

Öz, Gülağ (2001). “Âşık Veli’nin Yeni bulunan Şiirleri”, I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü (HAGEM) Yay. . 189-200.

Özbek, Mehmet (1981). Folklor ve Türkülerimiz. İstanbul: Ötüken Neşriyat. 

Özmen, İsmail (1998). Alevi Bektaşi Şiirleri Antolojisi. C. IV, Ankara: Saypa Yayın Dağıtım. 

Sevengil, Refik Ahmet (1965). Yüzyıllar Boyunca Halk Şairleri. İstanbul: Atlas Kitabevi. 

Tuncalı, Ali İhsan (2000). Emlek Alevi Şairleri. Ankara: Kızılırmak Yay. 

Yıldız, Alim (2003). Sivaslı Şairler Antolojisi. İstanbul: Sivaslılar Vakfı.

Olmadı mı

Cihan derya iken âlem su iken

Arşta yeşil kandil nar olmadı mı

Zühre yıldızından kırk bin yıl evvel

Kudretinden bir top nur olmadı mı

Ol nur idi üç mürşidin atası

Hakk’a âşık Muhammed’in pûtesi

Hak Muhammet Ali bundan ötesi

Orada üç isim bir olmadı mı

Üç isim bir olup topun atalı

İşaret eyleyip kendi tutalı

Dedi bana kaç saattir yatalı

Orada üç isim bir olmadı mı

Kırk bin yıl olduğun o dem de bildi

Mübarek eline bir elma sundu

Okudu tekbirin hem yedi dildi

Ol zaman arifler bir olmadı mı

Arif sındı saldı cihanı biçti

Cebrail çok vakit deryada uçtu

Hak bir avuç toprak deryaya saçtı

Derya kuruyup da yer olmadı mı

“Kün” dedi cihanın binasın kurdu

Nice bin yıl evvel bu yolu sürdü

Muhammet Veyis’in gözünü gördü

Dost dostu görüp de sır olmadı mı

O dem şeriatı beyan eyledi

Tarikatta kondu göçtü yayladı

Marifette bin bir kelam söyledi

Dosta âşık olup yâr olmadı mı

Şeriat dediğin şart-ı kavidir

Tarikat da oğlan uşak evidir

Marifet de gerçeklerin soyudur

Hakikat da bin bir sır olmadı mı

Hakikatte bin bir sırra erenler

“Hak Muhammet Ali” deyip girenler

Anların da makamını soranlar

Üçler makamında ser olmadı mı

Geldi üçler beşler kırklar yediler

Bu yolu erkânı onlar kodular

“Dünkü gelen âşık bu mu” dediler

O zaman ervahlar bir olmadı mı

Veli’m der ezelden ervahlar birdir

Huda’nın kudreti kandilde nurdur

On’ki İmamlara biatım vardır

Hüseyn Kerbelâ’da pir olmadı mı

Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri. C. 5. Sivas: Sivas Valiliği Yay. 387-388.

Mecnun’um Leylâ’mı Gördüm

Mecnun’um Leya’mı gördüm

Bir kerece baktı geçti

Ne söyledi ne de sordum

Kaşlarını yıktı geçti

Diyemedim bir çift sözü

Ay mıdır gün müdür yüzü

Sandım ki Zühre yıldızı

Şavkı beni yaktı geçti

Ateşinden duramadım

Ben bu sırra eremedim

Seher vakti göremedim

Yıldız gibi aktı geçti

Bilmem hangi burç yıldızı

Bu dert yaralar bizi

Gamze oku bazı bazı

Bu sineme çaktı geçti

Veli’m eyder ne hikmet iş

Uyumadım ki diyem düş

Zülfünü kement eylemiş

Boynumuza taktı geçti

Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri. C. 5. Sivas: Sivas Valiliği Yay. 388-390.