Madde Detay

Rodos’ta doğmuştur. Kaynaklarda Dedesi Veliyüddin Efendi, Rodosî Velî Efendi olarak geçmektedir. Doğum tarihi bilinmemektedir. Gençlik yıllarında İstanbul’a gelmiş ve ilim tahsil etmiştir. Daha sonra Kafzâde Fâizî Efendi’den dersler almış ve kademe kademe ilerleyerek müderrisliğe kadar yükselmiştir. Rebiülevvel 1055/Nisan 1645’te Siyâvuş Paşa, Şaban 1057/Eylül 1647’de Haydar Paşa, Cemâziyelevvel 1058/Mayıs 1648’de Etmekçioğlu, Zilkade 1060/Ekim 1650’de Karaçelebizâde Mahmûd Efendi, Ramazan 1063/Temmuz 1653'te Sahn ve Cemâziyelevvel 1064/Nisan 1654’te Ali Paşa-yı Atîk medreselerine müderris olarak atanmıştır. Ali Paşa-yı Atîk Medresesi müderrisi iken Safer 1066/Kasım 1655’te ölmüştür (Özcan 1989: 231; Çapan 2005: 694).

Eserlerine dair bir bilgi sahibi değiliz. Bir kaynakta (Cunbur 2007: 522) Mecmu‘a-i Eş‘ar adlı bir eseri olduğu bildirilmektedir. Şiirlerinde Velî mahlasını kullanmış olup hezle ve hicve düşkündür. (Özcan 1989: 231; Çapan 2005: 694). Âsım Efendi (vr. 24a)’ye göre kılıç gibi keskin dilli bir şairdir. Safâyî (Zavotçu 2009: 86) ve Mucîb (Altun 1997: 62)’e göre şiirleri güzel ve sözleri beğenilirdir.

Abdülkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdetü’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay.

Altun, Kudret (hzl.) (1997). Tezkire-i Mucîb (İnceleme-Metin-Dizin-Sözlük). İstanbul: Sahaflar Kitap Sarayı Yay.

Âsım. Zeyl-i Zübdetü'l-Eş‘âr. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. TY 1711. yk. 24a.

Cunbur, Müjgân (2007). “Veli”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 522.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 528.

Kurnaz, Cemâl ve M. Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Divan Şairlerinin Mustasar Biyografileri, C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 1189.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakaik-ı Nu’mâniye ve Zeyilleri-Vekâyiü’l-Fudalâ-I. İstanbul: Çağrı Yay. 231.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). C. 8. “Velî Veliyüddin”. İstanbul: Dergâh Yay. 528.

Zavotçu, Gencay (hzl.) (2009). Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahaflar Kitapsarayı Yay.

Şi‘r

Gönlüm aldıysa ziyân eyledüm [o] yârumdan

Râzıyum ben hele bir cânıla bâzârumdan

Zâyi‘ olmadı benüm âh-ı seher-gâhlarum

Raks ider kilk-i terüm nağme-i âsârumdan

Ne kadar nâdire-gû şâ‘ir-i sehhâr idigüm

Bilinür çâşni-i lezzet-i güftârumdan

Rûz-ı nev-rûz gibi geldi Velî şâhid-i şevk

Haber itdi bana pâyân-ı şeb-i târumdan

(Zavotçu, Gencay (hzl.) (2009). Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahaflar Kitapsarayı Yay. 286.287)

Nazm

Yakdı yandırdı bizi tâb-ı temmûz-ı iflâs

Bilmeziz kangı cehennemde gezer bâd-ı hevâ

ve lehu

Nakd-i eşkim şevkdir harc ederim yollarına

Yine her bâr görüşdükçe kusûr isterler

ve lehu

Çok âb u tâb vermege muhtâcdır Velî

Vasfı cemâl-i dil-beri âsân sanır

ve lehu

Nice bir hançer-i hûn-rîz-i hicve dil cilâ versin

Usandım rûzgâra sögmeden Allâh belâ versin

ve lehu

Velî bil kadr-i pîri mey-fürûş sen de insâf et

Bu denlü lutf eder miydi bize babamız olsaydı

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 694-695.)