Madde Detay

Şeyh Baba Yûsuf Efendi, XV. yüzyılın ilk yarısında Sivrihisar’da dünyaya gelmiştir. Şeyh Baba Halîl isimli bir zatın oğludur. İlk eğitimini babasından almış, ardından Sivrihisar Selçuk Medresesi’ni bitirmiştir. Baba Yûsuf, uzun yıllar vâizlik yapmış, Bayramiyye tarîkatına intisap edip Akşemseddîn’e halîfe olmuştur. 898/1498 yılında memleketi Sivrihisar’da kendi adıyla da anılan Kurşunlu Camii’ni inşa ettirmiştir (Kartal 2000: VIII-XI). Sultân II. Bâyezîd adına yaptırılan Bâyezîd Camii’nin (911/1506) açılışında son derece etkili bir vaaz vermiştir (Özcan 1989: 376). Bu hadiseden sonra II. Bâyezîd’in iltifatını kazanmış ve teşvikiyle hac farizasını yerine getirmiştir. Yavuz Sultân Selîm saltanata geçtiği sırada 918/1512 yılında İstanbul’da vefat eden Şeyh Baba Yûsuf’un kabri, Bursalı Mehmed Tâhir’in (1972: 58) verdiği bilgiye göre Eyüb Sultân Türbesi civarındadır. Onun “Hamdî Baba, Fahrî Baba, Sofî Baba, Hâmid Baba” isimli dört çocuğunun olduğu ve bu zatların Sivrihisar Kurşunlu Camii’nin haziresinde gömüldüğü belirtilmiştir (Kartal 2000: XIV). Şeyh Baba Yûsuf’un dört eseri bulunmaktadır:

1. Türkçe Dîvân (?): “Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi 2430”da kayıtlı bu eser, Gölpınarlı (1971: 345-350) ve Kartal’a (2000: XXVI) göre Şeyh Baba Yûsuf’a aittir. Ancak eseri neşreden Boz (2007: 14), bu nüshayı farklı kütüphanelerde bulunan diğer nüshalarla karşılaştırıp Dîvân’ın, Şeyh Hakîkî Yûsuf Efendi’ye ait olduğunu belirtmiştir.

2. Risâletü’n-Nûriyye: Tasavvufî mahiyette Arapça bir risâledir.

3. Tefsîr-i Kur’ân: Kur’ân-ı Kerîm’in Farsça tefsiridir. Şeyh Baba Yûsuf’un el yazısı ile yazılmış bir cildi Sivrihisar Kurşunlu Camii’nde muhafaza edilmektedir (Kartal 2000: XXVIII).

4. Mevhûb-ı Mahbûb: Şeyh Baba Yûsuf’un en önemli eseridir. 913/1508 yılında tamamlanan mesnevî, dinî-tasavvufî mahiyette bir nasîhat-nâme olup 7968 beyittir. Mevhûb-ı Mahbûb yayımlanmıştır (Kartal 2000).

Eserlerinde genellikle Yûsuf, bazen de Şeyhoğlu mahlasını kullanan Şeyh Baba Yûsuf, dinî ve tasavvufî ilimlerde donanımlı, sanat ve edebiyata meraklı, hat konusunda maharetli, keramet sahibi biridir. Arapça ve Farsçayı, bu dillerde eser telif edecek kadar bilmektedir. Yazdıklarından şerî hükümlere sıkı sıkıya bağlı bir mutasavvıf şair olduğu anlaşılan Şeyh Baba Yûsuf, edebî anlamda en önemli eseri Mevhûb-ı Mahbûb’da ele aldığı mevzuları çoğunlukla dinî temellere dayandırmıştır.

Boz, Erdoğan (hzl.) (2007). Hakîkî Dîvânı. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78374/hakiki-divani.html [erişim tarihi: 27.10.2014].

Bursalı Mehmed Tâhir (1972). Osmânlı Müellifleri. C. 1. İstanbul: Meral Yay.

Kartal, Ahmet (hzl.) (2000). Şeyh Baba Yûsuf Sivrihisârî, Mevhûb-ı Mahbûb (İnceleme-Metin-Sözlük-İndeks). Eskişehir: Yunus Emre Kültür, Sanat ve Turizm Vakfı Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî . C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şakâyık-ı Nu’mâniyye ve Zeyilleri (Hadâiku’ş-Şakâik). İstanbul: Çağrı Yay.

Gazel

Vakt-i mülâkatdur bu dem gel diyelüm derd ile hû 

Vuslat demi durur bu dem gel diyelüm derd ile hû

Cân u gönülden derdile yanıp yakılup zevkile

Na’ra uralum şevkile gel diyelüm derd ile hû

Çün oldı bu vakt-i likâ toldı cihân bûy-ı bekâ

İrdi Hudâya Mustafâ gel diyelüm derd ile hû

Aç gözüni ko gafleti saçıldı Hakkun rahmeti

İçüp şarâb-ı vahdeti gel diyelüm derd ile hû

Rahmet kapusın açdı Hak gelsün beri hep ehl-i Hak

Cürmümüzi afv ide Hak gel diyelüm derd ile hû

Bu şu’lenün cân bâcıdur âşıklarun minhâcıdur

Muhammedün mi’râcıdur gel diyelüm derd ile hû

Yüz ur Hudâdan derdile küllî günehlerün dile

Gel ışk ile bu dem hele gel diyelüm derd ile hû

Şükür Ganîdür Rabbimüz Rahmân Rahîmdür Rabbimüz

Afv ide bizi Rabbimüz gel diyelüm derd ile hû

Muhammedi Allâhile her dem getür yâd it dile

Bilişesin Allâh ile gel diyelüm derd ile hû

İrdük hele bu ni’mete kıl tevbe küllî zellete 

Gark ide Hak tâ rahmete gel diyelüm derd ile hû

(Kartal, Ahmet (hzl.) (2000). Şeyh Baba Yûsuf Sivrihisârî, Mevhûb-ı Mahbûb (İnceleme-Metin-Sözlük-İndeks). Eskişehir: Yunus Emre Kültür, Sanat ve Turizm Vakfı Yay. 37.)