Madde Detay

Zehra Kayacık, 1928’de Erzurum'un Aşkale ilçesinde dünyaya gelmiştir. Âşık, beş kardeşin üçüncüsüdür. Diğer kardeşlerinin adları Gülpaşa, Fadime, Ali Abbas ve Turan'dır. Ataları Aşkale’ye Horasan’dan gelmiştir. Üryan Hızır ocağına bağlıdırlar. Kazım ile kaçırılarak evlendirilen âşığın dört çocuğu vardır. Kendini tamamen Alevi-Bektaşi inanç yoluna adar ve ilk alıç tanesini bâde olarak aldıktan sonra gönlü ve dili çözülür, gönül dilinden nefeslerini söylemeye başlar. “Şah-ı Merdan Ali bana selam verdi, o sevgi de benim üstümde kaldı.” diyerek nefeslerini bu sevgiyle temellendirir. Birçok nefesini, temelinde inancının verdiği kuvvetle gördüğü rüyalara dayandırarak yazmıştır. Ehl-i beyt, on iki imam ve Hacı Bektaş Velî sevgisi kendi deyimiyle onun birçok rüya görmesine vesile olmuştur. Bu ulu kişileri hem rüyada hem de ayan olarak gördüğünü de belirtir. İşte bu yaşanan olağanüstü tecrübeler Zehra Kayacık’ın memoratlarını oluşturur. Dedesi, babası ve cemlerde dedelerinden duyduklarıyla kendini yetiştirir. Hak sevgisinden bu kadar dolup taşmasına, sürekli nefesler söylemesine çocukları ve çevresindekiler hayret ederler. Hatta torunları onun bu kabiliyetini denemek için onu imtihan ederler. Nefesler dışında çeşitli nesnelere şiir yazmasını isterler. O da sehpaya, paspasa, masaya, halıya, salçaya, saate, küpeli ve kauçuğa, perdeye, Hamza’nın ketenine, Ferhat’a, Birgül’e şiirler yazar ve etrafındakilerin imtihanından başarıyla geçer (Koç 2012). Zehra Kayacık, Eskişehir, Tepebaşı ilçesinde 13 Kasım 2017 tarihinde vefat etmiştir.

Zehra Kayacık, nefes yazmaya yedi yaşında başlar. Ehl-i beyt aşkıyla onu tanıştıran, babası Dursun Kaban’dır. Zehra’nın hafızası babasının dikkatini çeker. Kayacık’ın gönlünün coşkun olması, birçok nefesi rahatlıkla söyleyebilmesi, Allah ve ehl-i beyt sevgisinin temellenmesinde küçük yaşta aile içinde aldığı eğitimin ve çektiği sıkıntıların çok büyük etkisi vardır. Nefeslerinin bazılarını memoratları bağlamında ya da önemli gördüğü kişilere atfen yazdığından onlara kendince başlıklar koyar. Bu başlıklar altında yazdıkları arasında nefeslerin yanında nutuk, methiye, mersiye, duvaz gibi deyişleri de vardır. “Turnam sesen kurban”, “Oturup söylersiz bizlere acı” gibi ağız özellikleri de nefeslerine ahenkle birlikte samimi bir hava katmıştır. Zehra Kayacık’ın Kerbelâ, Yezit’e lanet, matem gibi konuları içeren mersiyeleri de çoktur. Aslında birileri tarafından söylensin diye yazmadığını belirttiği bu mersiyeler, onu tanıyanlar tarafından özellikle matem ayında muharrem cemlerinde söylenmek üzere kendisinden alınmış ve çok rağbet görmüştür. Zehra Kayacık’ın gördüğü memoratları Hızır; Yatır, Evliya ve Şehitler, Rüya Görme Yoluyla Kurulan İletişim Biçimleri ve Yaşandığına İnanılan Olaylar biçiminde gruplandırmak mümkündür (Çobanoğlu 2003: 77-82). Zehra Kayacık, genellikle çok sıkıntılı bir anda, ağlarken, yatağına uzandığında, niyazda sabaha karşı ya da gece, memoratları yaşamaktadır ve incelediğimiz memoratları da kişisel memorat türündendir. Yaşadığı olağanüstü tecrübelerin birkaçında Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Hüseyin, Hz. Fatma, Hacı Bektaş Velî’yi her defasında aynı yüzle, bazılarında farklı yüzlerle ve hatta Fatma Ana’yı kendi yüzüyle gördüğünü dile getirmiştir.

Zehra Kayacık, Alevi-Bektaşi inanç kültürüne duyduğu derin sevgi, bağlılık ve bu inanç sistemini yaşama arzusuyla birçok nefes, mersiye, methiye, nutuk kaleme almıştır. Bu nefeslerinin birçoğunda Alevi-Bektaşi inanç kültüründe en çok kutsanan din uluları Hz. Peygamber, Hz. Ali, Hz. Hüseyin, Hz. Fatma, Hacı Bektaş Velî, Hızır ile rüyalarında ve uyku uyanıklık arasında olağanüstü hallerle bir araya gelmesi neticesi oluşan memoratlarının çok büyük etkisi vardır. Zehra Kayacık, uyanık ve açık bir algıya sahiptir. Anlatımı sırasında yaşadıklarını ve gördüklerini olağanüstü tecrübe şeklinde aktarır, yaşadıklarının da bilincindedir. Memoratların ve rüyaların görülme zamanı dikkat çekicidir. Zehra Kayacık, genellikle çok sıkıntılı bir anda, ağlarken, yatağına uzandığında, niyazda sabaha karşı ya da gece, memoratları yaşamaktadır. Memoratların çok ilginç olanlarından biri de astral yolculuk temalı memoratlardır. Zehra Kayacık, “Üç Güzeller” olarak adlandırdığı Hz. Peygamber, Hz. Ali ve Hz. Fatma’nın ona eşlik etmesiyle astral bir yolculuk yaşadığını iddia etmiştir.

Gördüğü rüyalar, memoratlar bağlamında yazdığı nefesleri de Zehra Kayacık için çok önemlidir. Yaşadığı olağanüstü tecrübelerin bozulmasını istemediği için bunların varlığından çocukları dışında kimseye bahsetmemiştir.

Bütün nefesleri Erenler Sevgisi (Koç 2015) adı altında yayımlanmıştır.