Madde Detay

1237/1821 yılında Kafkasya'da doğdu. Asıl adı Mehmed Zîver Efendi'dir. Trabzon'a getirilerek vali Hazînedâr-zâde Osman Paşa'nın kethudası Amasyalı şair Hüseyin Revnak Efendi tarafından satın alındı ve manevi evlat edinildi. Ahmed Tevhîd Efendi bu zatın Koca Kahya namıyla bilinen Amasyalı şair Hacı Mehmed Ağa olduğunu bildirmektedir (İnal 1988: 2103). Zîver, müderris Karaabalı Süleyman Efendi'den eğitim ve öğrenim gördü. Küçük yaşta şiire merak sardı. Osman Paşa'nın valiliği sırasında memuriyete girdi. Trabzon'da bazı kitabetlerde çalıştıktan sonra 1853 yılında Batum Tahrirat Müdürlüğü'ne, daha sonra Livane ve Gümüşhane kaymakamlıklarına, 1859'da Trabzon Tahkik Meclisi birinci kâtipliğine tayin oldu. Bir süre Vilayet Meclisi başkitabeti ile Konya valisi Osman Paşa'nın yanında görev yaptı. Trabzon'a dönüşünde vali Emîn Muhlis Paşa'nın kethudalığında bulundu. Emîn Muhlis Paşa 1865'te vilayet teşkilatı yapmak üzere Erzurum'a giderken onu da beraber götürdü ve Bitlis Müdürlüğüne tayin etti. Daha sonra Ardahan ve Batum Tahrirat Müdürü olarak görev yaptı. Trabzon İdare Meclisi başkâtibi oldu. Bu görevinden 1875 yılında ayrıldı. Emekli olduktan sonra geçici olarak a'şar tahsilat memurluklarında kullanıldı. Saniye rütbesine sahipti. 1880 yılında Trabzon'da felçli olarak vefat etti. Mezar taşındaki kıt'anın kendisine ait olduğu söylenmektedir. Trabzon'da Hatuniye Camii (Gülbahar Hatun Camii) yanına gömüldü. Ancak Hatuniye Mezarlığı'nın park yapılması sebebiyle mezar, Şehir Mezarlığı'nın 29. parseline nakledildi.

Zîver, klasik edebiyatımızın bütün inceliklerine, mazmunlarına, edebî sanatlarına vakıf olarak nefis gazeller yazmıştır. Nesir ifadesi de pürüzsüz ve muntazam olarak değerlendirilmektedir. Zamanın şairleriyle münazara, müşa'are ve latifeleri vardır. Hele Hamsi Gazeli pek ünlü olup kendisinden sonra gelen birçok şair (mesela Hoca Hüseyin Hüsnî, İhsan Hamâmî, Ordulu Tıflî, Ahmed Sârım (Doğru), Es'ad Ömer Eyyûbî, Süleymân Mâhir) bu gazele nazire yazmışlar, ona takdir ve hayranlıklarını ifade etmişlerdi. Enteresandır ki çok meşhur olan bir hamsi manzumesi yazmasına rağmen hamsiden yapılan yemekleri yemezmiş. Trabzon'daki tarihi mezar kitabelerinde onun birçok tarih manzumesi vardır. Hicviyeleri meşhurdur. Hatta ona Nef'î-i Zamân diyenler de olmuştur. Çok miktarda şiiri olduğu söyleniyor. Şiirlerinin ve Münşe'ât'ının bastırılmak üzere bir şahıs tarafından alındığı fakat kaybedildiği rivayet edilmektedir.

Albayrak, Hüseyin (2010). Trabzonlu Dîvân Edebiyatı Şairleri. İstanbul: Trabzon Belediyesi Yay.

Hammâmî-zâde İhsân (1928). Hamsinâme. İstanbul.

İnal, İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. IV. İstanbul: Dergah Yay.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Yüksel, Murat (1993). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri. C. I. Trabzon.

Yüksel, Murat (1989). Türk Edebiyatında Hamsi. Trabzon.

Gazel

Düşelim ârızına zülf-i semen-sâ yerine

Yanalım âteşine anber-i sârâ yerine

Etmeğe tecrübe te'sîr-i havâsın aşkın

Çekelem subh u mesâ ismini esmâ yerine

Eyledim ol sanemi deyr-i visâle da'vet

Açıp âgûş-ı temennîyi çelîpâ yerine

Geçdi ol mâh-ı nevin encümen-i hüsnünde

Hâl-i dil-cûsu sa'âdetle süreyyâ yerine

Şu'arânın yazılır mahlas-ı pâki Zîver

Nâme zeylinde olan bende vü imzâ yerine

Hamsi Gazeli

Nola hamsi bulsa şöhret günde bin kurbânı var

Cânı var hem kanı var mercân gibi çeşmânı var

Bu meseldir ki balık bilmez ise Hâlık bilir

Zâyi' olmaz bir kuru hamsi kimin ihsânı var

Bir takım dînsizlerin sen bakma dahl ü ta'nına

Hassa-i hamsîyi dahl etmez kimin îmânı var

Bir elinle kuyruğun muhkemce tut da durma yut

Hamsiyi ekl etmenin de yolu var erkânı var

Bî-tekellüf bin kova su sarf eder mihmânına

Tuzlu hamsinin aceb eltâf-ı bî-pâyânı var

Bir fakîrin iki küp hamsisi ger medfûn ise

Şübhe yok Kârûn'dan a'lâ servet ü sâmânı var

İşte Sâsû işte eczâ-hâne işte çâr-sû

Hamsi suyundan mü'essir kande göz dermânı var

Kahramân dense sezâ el-hak Trabzon halkına

En za'îfin bir sepet hamsi içün bin kanı var

Sen ne zann etdin a zurnam hamsi-i cân-perveri

Borularla makdem-i teşrîfinin i'lânı var

Başına cem' eylemiş çekmiş hesâba âlemi

Allah Allah hamsinin bir mahşer ü mîzânı var

Bilmeyen der yâ cemeldir yâ Trabzon tanrısı

Hamsinin ol rütbe Zîver i'tilâ-yı şânı var

(İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1988). Son Asır Türk Şairleri. C. IV. İstanbul: Dergah Yay. 2103, 2104.)