Madde Detay

Hâtimetü’l-Eş’âr’a (1271: 166) göre asıl adı Mehmed Zühdî, Sicill-i Osmânî’ye (1311: 431) göre ise Mahmûd Zühdî’dir. Her iki biyografik kaynak da “Fetvâ Emîni-zâde” sanıyla anıldığında birleşirler. İstanbul’da dünyaya geldi. Doğum tarihi bilinmemektedir. Bir müddet müderrislik yaptıktan sonra Beytülmâl müdürlüğüne atandı. Hâtimetü’l-Eş’âr (1271: 166), kaymakamlık göreviyle bulunduğu Bilecik’te 1259/1843-44’te vefat ettiğini; Sicill-i Osmânî (1311: 431) ise bu tarihte (1259/1843-44) Bilecik kaymakamlığına atandığını, daha sonra taşra vilayetlerinde görev aldığını, Harem-i Şerîf müdürlüğü yaptığı esnada 1292/1875 civarında öldüğünü yazar.

Farsçaya hâkimiyetiyle tanınan Zühdî, Sebk-i Hindî’nin önemli isimlerinden biri olan İran şairi Şevket-i Buharî’nin (ö. 1695) gazellerinin bir kısmını şerh etti (Fatîn Dâvud 1271: 166). Sanal ortamda hizmete sunulan Yazmalar Kataloğu’nda Millet Kütüphanesi Ali Emirî Manzum 313’te bulunan yazma Dîvân Fetvâ Emîni-zâde Mehmed’e nispet ediliyorsa da (www.yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=116719) söz konusu yazma, Mahmûd (Mehmed) Zühdî’nin değil, şiirlerinde "Gâlib" mahlasını kullanan Harameyn Müfettişi-zâde Seyyid Gâlib Mehmed Zühdî’nin müellif hattı Dîvân’ıdır (bk. Gâlib Zühdî Dîvânı: vr. 44b).

Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul: İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı.

Gâlib Mehmed Zühdî. Dîvân. Millet Kütüphanesi Ali Emirî Manzum No. 313.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri.  C.I. Ankara: Bizim Büro Yay.

Mehmed Süreyyâ (1311). Sicill-i Osmânî. C. II. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). “Zühdî”. C. 8. İstanbul: Dergâh Yay. 673.

Ünver, Niyazi (2007). “Zühdî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 8. Ankara: AKM Yay. 753.

www.yazmalar.gov.tr/detay_goster.php?k=116719 [erişim tarihi: 26.07.2014]

Gazel

Çü bülbül etdi beni ol piyâle-i gül-reng

Derûn-ı sîneciğim kıldı lâle-i gül-reng

Hum-ı şarâba düşünce o sâki-i gül-ruh

İhâta etdi demiş mâhı hâle-i gül-reng

Ne dem ki gamze-i hûn-rîzi kasd-ı cân eyler

Olur fütâdelerine nevâle-i gül-reng

Bu şeb bezimde idi çün o mâh-rû Zühdî

Alındı hatt-ı ruhundan makâle-i gül-reng

(Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş’âr. İstanbul: İstihkâm Alayları Litografya Destgâhı. 166.)