Madde Detay

Hasan Kum, 1929 yılında Trabzon’un Vakfıkebir ilçesine bağlı Çarşıbaşı Pınarlı köyünde dünyaya gelmiştir. Yörede Kumoğulları olarak bilinen bir sülaledendir. Baba adı Ali, anne adı Sakine’dir. Şiirlerinde Kara Hasan mahlasını kullanan âşık, ilkokul mezunudur. 1944 yılında Sakarya’nın Akyazı ilçesine bağlı Peynevit köyüne, akrabalarının yanına gelir. Burada, 1945’te Mevlüde Hanım ile tanışır ve evlenir. Bu evlilikten üç kız, iki erkek olmak üzere beş çocuğu dünyaya gelir. 1950-1954 yılları arasında askerliğini Erzurum’da yapar. Askerden dönen Kara Hasan, geçimini rençperlik yaparak; düğün, dernek ve şenliklerde atma türkü söyleyerek sağlar. 1968 yılında turist olarak Almanya’ya gider. Almanya’dan da Hollanda’ya geçen âşık, burada Hollanda Kraliçesi’nin doğum günü kutlamasına horon halk oyunu ekibiyle birlikte davet edilir ve etkinliği çok beğenilir. Törende, Türkiye Büyükelçisi de bulunur. Kara Hasan, büyükelçiden oturma izni alma talebini atma türkü söyleyerek dile getirir. Büyükelçi kendisine yardımcı olur. 1969’da Türkiye’ye dönen âşık, 1970 yılında Kocaeli’nin Derince ilçesine yerleşir. Kocaeli Halk Eğitim Müdürlüğü’nde halk oyunları eğitmenliği yapar. Yurt içi ve yurt dışında birçok festivale, şenliğe katılan Kara Hasan, yöre sanatçılarından birçok kişiyi etkiler. İsmail Hakkı Zihni, Neşat Aydın, Sultan  Bekci gibi yöre âşıkları Kara Hasan’dan etkilenir. 1997 yılında eşini kaybeder. Kara Hasan ise 2009 yılında vefat eder ve Kocaeli’nin Derince ilçesine defnedilir (Çakır 2020a).

Kara Hasan’ın irticali güçlü olup hiç ara vermeden saatlerce atma türkü söyleyebilir. Şiirlerinde yöre ağzının özelliklerini yansıtan Kara Hasan’ın dili sade ve anlaşılırdır. Genellikle yedili hece ölçüsünü kullanır. Hemen her konu üzerine atma türkü söyleyebilen âşığın şiirlerinde halkın yaşayışı özellikle de dinî ve millî temler, kapsamlı bir şekilde işlenir. Kurtuluş Savaşı sonrası ülkede yaşanan kıtlık, halkın düşmana karşı verdiği mücadele ve kahramanlıklar sosyal yaşantının bir izdüşümü olarak şiirlerinde ele alınır. Şiirleri mani, koşma ve destan şeklindedir.

Kara Hasan, “Cefakâr Türk Kadını” başlıklı şiirinde Kurtuluş Savaşı sürecinde önemli bir rol üstlenen Türk kadınının fedakârlıklarını coşkulu bir üslupla epik tarzda ifade eder: “Cefakâr Türk kadını/Tarih yazdı adını/Gurbet ellere düştün/ Almadan muradını/ Yalın ayak cepheye/Sen taşıdın mermiler/Balta çekip düşmanlan/Sizdiniz dövüşenler”.

Malazgirt Meydan Savaşı’nın 900. yıl dönümü münasebetiyle 1971’de söylediği “Malazgirt Destanı” adlı şiirde de coşkulu bir üslubu vardır: “Yirmi altı Ağustos/Bin yetmiş bir yılında/Büyük bir savaş oldu/Malazgirt meydanında/Büyük Hakan Alp Aslan/ Ok gibi çıktı yaydan/Bu güzel yurdumuzu/ Teslim aldı Bizanstan”.

“Dertlerim” adlı şiirinde ise kendi biyografisini nazmeder: “Birkaç türkü diyeyim/Dertlerimi dökeyim/Dertlerim demet demet/Bazisini diyeyim/Önce kim olduğumi/ Defterime yazayim/Aslım neslim nereli/Onu bir anlatayim/Trabzon Çarşı başı/ Doğduğum köy pınarlı/Babamın adı Ali/Vakfıkebir marnali” .

Kara Hasan’a kemençe çalan İsmail Zihni ona ait birkaç dörtlüğü aktarır. Bu şiiri Kara Hasan’ın Almanya’da gurbetteyken memleket özlemi üzerine dile getirdiğini belirtir: “Türkiyem güzel yurdum/Sana türküler kurdum/Uzak memleketlerden/Senin hasretin oldum/Doğuda Dicle Fırat/Suyu gümüşten parlak/Orta Anadolu’nun/Süsüdür Kızılırmak” (Çakır 2020b).

Kara Hasan’ın şiirleri derli toplu bir şekilde yayımlanmamıştır. Âşığın iki performansı internet ortamında kayıtlıdır. Yöredeki kemençeli âşıklık geleneğinin genç kuşaklara aktarılması ve atma türkü konusunda birçok kişiye tesir etmiştir.