Madde Detay

Adı İbrâhîm’dir. Kuşadalı İbrâhîm sanıyla tanınmıştır. Künyesi, İbrâhîm bin Mustafa eş-Şa’bânî el-Halvetî el Hanefî şeklindedir. 1188/1774 yılında Aydın iline bağlı Kuşadası kasabasının Çınarlı köyünde doğdu. Babasının adı Mustafa’dır (Erdoğru 1994: 10; Öztürk 1994: 40). Öğrenim çağına gelince okuma yazmayı annesinden öğrendi. Daha sonra Aydın, Denizli ve Anadolu’nun çeşitli yerlerinde tahsil hayatına devam etti. İstanbul’a giderek Feyziyye Medresesi’nde Hoca Emîn Efendi’nin talebesi oldu. Tahsilini tamamladığı bu yıllarda hücresine kapanarak vaktinin büyük bir kısmını ibadet ve mücahedeye ayırdı. Mustafa Efendi isimli bir arkadaşının teşvikiyle Halvetî-Şabânî tarikatının Çerkeşiyye kolunun şeyhlerinden Beypazarlı Şeyh Ali Efendi’ye intisap etti. Şeyh Ali Efendi, hilafet vererek Kuşadalı İbrâhîm Efendi’yi irşad göreviyle Mısır’a gönderdi. Kahire’de bir süre kaldıktan sonra 1235/1820 yılında İstanbul’a döndü. Kuşadalı İbrâhîm Efendi, İstanbul’a döndükten sonra Usturacı Halîl adlı biri tarafından Aksaray Sineklibakkal’da inşa ettirilen ve kaynaklara “Kuşadalı Tekkesi” diye geçen dergâhta irşad faaliyetlerine başladı. 1248/1832 yılında söz konusu tekke yanınca Beyazıt’ta Koska civarında bir ev kiraladı. Bir yıl kadar sonra da Fatih’teki Çarşamba Pazarı civarında bir konak satın aldı ve irşad faaliyetlerine burada devam etti. 1259/1843 yılında hacca gitti. Hac dönüşü Şam’a yerleşti. Üç yıl kadar Şam’da kaldıktan sonra 1262/1845 yılında tekrar hacca gitti. Ancak Medine’yi ziyaret ettikten sonra Mekke’ye giderken Râbiğ civarında koleraya yakalandı. Hüseyin Vassâf ve Bursalı Mehmed Tâhir, 1262/1846 yılında vefat ettiğini belirtmektedir. (Erdoğru 1994: 10; Akkuş vd. 2006: 112).

Kuşadalı İbrâhîm’in ilmî kişiliğini yansıtan en önemli eserleri mektuplarıdır. Onun hayatı üzerine en kapsamlı çalışmayı yapan Yaşar Nuri Öztürk, Kuşadalı İbrâhîm’in mektupları dışında eserlerinin bulunmadığını tespit etmiştir (1994: 170-171). Söz konusu mektuplar, Yaşar Nuri Öztürk tarafından derlenerek 1994 yılında yayımlanmıştır. Mektupları dışında bestelenmiş bazı şiirleri de bulunmaktadır.

Kuşadalı İbrâhîm’in ilmî sohbetlerine katılan Ahmed Cevdet Paşa, onun asrın en büyük âlimlerinden olduğunu ifade etmektedir (Baysun 1991: 15). Birçok halife yetiştiren Kuşadalı İbrâhîm, yaşadığı dönemin tasavvuf ve düşünce tarihi açısından önemli şahsiyetlerindendir.

Akkuş, Mehmet, A. Yılmaz (hzl). (2006). Sefîne-i Evliyâ. C. 4. İstanbul: Kitabevi Yay.

Azamat, Nihat (2002). “Kuşadalı İbrâhim Efendi”. İslam Ansiklopedisi. C. 26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 468-470.

Baysun, Cavid (hzl). (1991). Cevdet Paşa Tezâkir. C. IV. Ankara: TTK Yay.

Erdoğru, M. Akif (hzl). (1994). Aydın Vilâyetine Mensûb Meşâyih, Ulemâ, Şuarâ, Müverrihîn ve Etıbbânın Terâcim-i Ahvâli. İzmir: Akademi Kitabevi.

Öztürk, Yaşar Nuri (1994). İslam Düşüncesinde Bir Dönüm Noktası Kuşadalı İbrahim Halvetî. İstanbul: Yeni Boyut Yay.

Tatcı, Mustafa, C. Kurnaz (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.

Gazel

Vech-i yâra dûş olan âlemde seyrân istemez

Cânını cânâna teslîm eyleyen cân istemez

Bu müsâfir-hânenin fânîligin fehm eyleyen

Hâne-i kalbinde Hak’dan gayrı mihmân istemez

Gerçi zâhir ilminin nef’i de vardır tâlibe

Lîk esrâra erenler sûrî irfân istemez

İrci’î âvâzı erdi murg-ı cânım sem’ine

Bî-karâr oldı anın-çün vird-i handân istemez

Mâsivâllâhdan mücerred oldı İbrâhîm bu gün

Vârını dildâra virdi vasl u hicrân istemez

(Tatcı, Mustafa, C. Kurnaz (hzl.) (2000). Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay.)