Madde Detay

1255/1839 yılında Harput'ta doğmuştur. Asıl adı İbrâhim Lebîb Efendi'dir. Hacı Ömer Ağa'nın oğludur. Ailesine Kör Halîloğulları denirdi. Tahsilini Harput'un muhtelif medreselerinde ve muhtelif ilim adamlarının yanında yaptı. Eniştesi İbrâhim Hulûsî Efendi'den icazet aldı. Elazığ Askerî Rüşdiyesi'nde 30 yıla yakın hocalık yaptı. Burada mantık, din ve tatbîkât-ı Arabiyye dersleri verdi. Belediye reisi olan Halîl Bey ve albay olan Abdurrahmân Bey adlı iki oğlu vardır. Lebîb, 1320/1902 yılında Harput'ta kalp krizinden vefat etmiştir. Fatih Ahmed yolu üzerinde Künbet denilen mevkide bulunan aile mezarlığına defnedilmiştir.

Çok uzun boylu, daima siyah ve geniş bir cüppe giyen, kara kaşlı, kara gözlü bir şahsiyetti. Öğretmenlik yaptığı dönemde sınıfta gayet ciddi ve aynı zamanda heybetli olduğundan öğrenciler ondan çok korkardı. Öğrenciler arasında lakabı İbo Dede idi (Sunguroğlu 1959: 209, 210).

Eserleri şunlardır:

1. Mîzânü'l-Adl: 78 sayfa olarak 1303 yılında Elazığ'da basılmıştır. Matematiğe ait bir eserdir.

2. Neşrü'l-Karâ’iz Şerhü'l-Ferâ'iz: Ferâ'iz'e ait Arapça bir eserdir. Yazma hâlindedir.

3. Manzum Ferâ'iz Tercüme ve Şerhi: Neşrü'l-Karâ’iz Şerhü'l-Ferâ'iz adlı Arapça mensur eserinin manzum şerhidir. Bu da yazma hâlindedir.

4. Lâzımetü'l-Etfâl: Sarf ve Nahiv konusunda Arapça bir eserdir. Yazma hâlindedir.

5. Enmûzec: Farsça bir eserdir, yazma hâlindedir.

6. İlm-i Hey'et: Arapçadır, astronomi ile ilgilidir, yazma hâlindedir. Son üç eser Süleymaniye Kütüphanesi Harput Yazmaları arasında bir cilt içerisinde 79 numarada kayıtlıdır.

Bunların dışında Esmâ'u'l-Hüsnâ adlı uzun bir manzumesi olduğu da bildirilmektedir (Sunguroğlu 1959: 212).

Hacı İbrâhim Lebîb Efendi, Harput'un yetiştirdiği önde gelen alimler arasında önemli bir mevki almış ilmiyle, ahlakıyla şöhret bulmuş, herkesin sevgi ve hürmetini kazanmış bir zattır. 1897 yılında hacca gitmiş, dönüşünde İstanbul'a uğrayarak Divan Yolu'nda Harputlu Sofu-zâde Tevfik Efendi'nin evine misafir olmuş ve İstanbul'da bulunan bütün Harputlular tarafından ziyaret edilerek ona layık olduğu hürmet ve samimiyet gösterilmiştir. Arapça ve Farsça derin bilgisinin yanında matematik, ilm-i hey'et ve edebiyat konularına da vakıftı. Özel olarak usturlap yani güneşin durumunu ölçerek vakitleri tayin etmek konusunda da mahareti vardı. Bu konuda kullanacağı usturlap aletini de kendisi yapmıştı. Hattatlığı da vardır. 25 kadar Kur'an yazmıştır. Manzum Ferâ'iz'inin yanında gazelleri de vardır. Bazı manzumeleri Harput Yollarında adlı esere alınmıştır (Sunguroğlu 1959: 211, 213).

Sunguroğlu, İshak (1959). Harput Yollarında. C. II. İstanbul.

Gazel

Olma Ferhâd ey dil ol şûhun leb-i şîrînine

Dağ dayanmaz tîşe-i teklîf-i cevr-âyînine

Sâhil-i râhat görünmez bir hevâ altındayız

Hak selâmet vere düşdük bahr-ı aşk enginine

Kimse bilmez ben kimin dil-haste-i hicrânıyım

Nabz-ı dil gelmez tabîbin ısba'-ı tahmînine

Gâh zülfün ellerim geh ruhların bûs eylerim

Mâlik olduk mülk-i hüsnüñ Çîn'ine Mâçîn'ine

Mest-i nahvetsin a zâlim düşmen-i insâfsın

Bakmadın bir kez Lebîb'in hâtır-ı gam-gînine

Mesnevî, Manzum Ferâ'iz'den:

İsm-i şânın sırrı ile yâ mucîbe's-sâ'ilîn

Feth olur ebvâb-ı hayrât hem olurlar nâ'ilîn

Nısf-ı ilm oldı ferâ'iz dediler bi'l-ittifâk

Öğrenin hem öğretin mes'ûl nâsı bi'l-vifâk

Bu hitâba mazhar olmak içün etdim ibtidâr

Arabî ferâ'izi nazma bi-gayr-i iktidâr

Sâniyâ Türkî Arabî eyledim şerh anı tâm

Sâlisâ nazm eyledim Türkî ola tâ nef'-i âm

Bir dahi ola vesîle hayr ile yâdıma hem

Başım üzre bâ-husûs vârislerim döndüğü dem

Avn-i Bâri'yle şurû‘ eyledi İbrâhîm Lebîb

Afv idüp isyânını hem su'âline ola mücîb

(Sunguroğlu, İshak (1959). Harput Yollarında. C. II. İstanbul. 211, 213.)