Madde Detay
Mehmetzâde Mirza Bala
(d. 13 Ağustos 1898 / ö. 7 Mart 1959)
Yazar, siyasetçi
(Yeni Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Bakü’de doğmuştur. İlk ve ortaokulu bitirdikten sonra Bakü Teknik Okuluna devam etmiş, mezuniyetinin ardından 1915’te Mehmet Emin Resulzade tarafından çıkartılan Açık Söz gazetesinde yazmaya başlamıştır. 1918’de Azerbaycan’ın bağımsızlığını ilân etmesi üzerine yeni kurulan Cumhuriyet’in çeşitli organlarında görev almıştır. 28 Nisan 1920’de Bolşevik rejimi tarafından Azerbaycan Cumhuriyeti’nin varlığına son verilmesinin ardından birçok arkadaşıyla birlikte Millî Müsavat Partisinin yeraltı faaliyetlerine katılmıştır. Ancak Bolşevik rejiminin Müsavatçılara karşı uyguladığı baskı, şiddet ve tasfiye politikaları nedeniyle ülkesinden ayrılmak zorunda kalmış; önce İran, daha sonra da Türkiye’ye gelmiştir. 1932'de Polonya’ya gitmiş, birkaç yıl sonra da Almanya’ya yerleşerek çeşitli dergi ve gazetelerdeki yazılarıyla Azerbaycan’ın istiklali için mücadele etmiştir. 7 Mart 1959'da İstanbul’da vefat etmiştir.
Liberal Batı tarzı demokrasisine yakın olan görüşlerinin yanında, dil, edebiyat, kültür ve sanatta milliği savunarak akılcı bir Türkçülüğü benimseyen Mirza Bala, Sovyet Komünizminin uyguladığı zulümleri sistemli bir şekilde Batıya aktaran bir aydındır. Yeni Kafkasya dergisi ile Azerbaycan muhaceret matbuatının temelini atanların başında gelen Mirza Bala, kitaplarının yanı sıra çok sayıdaki yayın organında, çoğunluğu siyasi içerikli olan binin üzerinde makale yazmıştır. Siyasi yazılarının yanında milletin ruhunun ve düşüncelerinin tercümanı olarak gördüğü Azerbaycan Edebiyatı (hatıra, hikâye, destan vb.); çağdaşlaşma, kadın hakları, eğitim, gençlik gibi birçok alanda da makaleleri vardır. Mirza Bala 1942-1955 yılları arasında MEB İslâm Ansiklopedisi'nde de görev alarak bu ansiklopediye 50’ye yakın madde yazmıştır.
Kaynakça
Ahundova, Telli (2001). Mirza Bala Mehmetzâde'nin Hayatı, Faaliyetleri ve Düşünceleri, Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
Arat, Reşit Rahmeti (1959). "Mehmet Mirza Bala". Azerbaycan Dergisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yay., S.13 (85), Nisan 1959, s.10-11.
Azertekin, Ali (1959). “Mirza Balanın Ölüm ve Cenaze Merasimi”. Azerbaycan Dergisi. Ankara: Azerbaycan Kültür Derneği Yay., S. 84, Mart 1959, s.8-9.
Karaca, Ahmet (1991). “Mirza Bala Mehmedzade’nin Azerbaycan Millî İstiklâl ve Hürriyet Davasındaki Yeri,” Mirza Bala Mehmedzade’nin Millî Azerbaycan Hareketi içinde, Ankara: Azerbaycan Kültür Demeği Yay.
Şimşir, Sebahattin -Aygün Attar (2013). Tarihten Günümüze Türkiye'de Yaşayan Azerbaycan Türkleri. Ankara: Berikan Yay.
Türkoğlu, İsmail (2016). “Mirza Bala Mehmetzade”, DİA, EK 2. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay.s. 273-274.
Veliyev, Afgan (2006). Azerbaycan Siyasi Düşünce Tarihi ve Mirza Bala Mehmetzade. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: MERYEM ÖZERYayın Tarihi: 31.12.2018Güncelleme Tarihi: 24.08.2021
Yayın Tarihi: 31.12.2018Güncelleme Tarihi: 24.08.2021
Güncelleme Tarihi: 24.08.2021
Eser Adı | Yayın evi | Basım yılı | Eser türü |
---|---|---|---|
Nef-i İlim Yahut İlmin Sonu | Kaspi Matbaası / Bakü | 1912 | Eleştiri |
İki İnkılap Arasında | - / Tiflis | 1918 | Araştırma |
Bakü Uğrunda Mücadele | - / Bakü | 1918 | Tiyatro |
Azerbaycan Türk Matbuatı | Bakü Birinci Hükümet Matbaası / Bakü | 1922 | Araştırma |
Azerbaycan Tarihinde Türk Albanya | Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara | 1951 | Araştırma |
Milli Azerbaycan Hareketi | Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara | 1991 | Araştırma |
Ermeniler ve İran | Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi / Ankara | 1994 | Araştırma |
Azerbaycan Misak-ı Millisi | Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları / Ankara | 2002 | İnceleme |
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | Yusuf Samedoğlu | d. 25 Aralık 1935 - ö. 17 Ağustos 1998 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | Nebi Hezri Elekberoğlu Babayev | d. 1924 - ö. 15 Ocak 2007 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Cengiz Abdullayev | d. 7 Nisan 1959 - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | Sedat Simavi | d. 1898 - ö. 11 Aralık 1953 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | Faruk Nafiz Çamlıbel | d. 18 Mayıs 1898 - ö. 8 Kasım 1973 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Akın Tahir Karauğuz | d. 1898 - ö. 4 Haziran 1982 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | Bekir Sıtkı Kunt | d. 1905 - ö. 8 Mart 1959 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | Hüseyin Siret Özsever | d. Mart 1872 - ö. 27 Şubat 1959 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Ekrem Reşit Rey | d. Ekim 1900 - ö. 13 Temmuz 1959 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | Zakir Hadi | d. 1863 - ö. 1933 | Meslek | Görüntüle |
11 | Ramazan Velieceoğlu | d. 31 Ekim 1938 - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Ahmet Talat Onay | d. 1885 - ö. 22 Eylül 1956 | Meslek | Görüntüle |
13 | Abdullah Cevdet | d. 9 Eylül 1869 - ö. 29 Kasım 1932 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | Ali Kâmi Akyüz | d. 1873 - ö. 11 Mart 1945 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Abdülkadir Noyan | d. 1886 - ö. 1977 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | VEFÂ'Î, İmam Kulu Mirza b. Şah Ruh Mirza | d. ? - ö. 1798-99 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | Fırat Kızıltuğ | d. 1 Nisan 1935 - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | HÂLİS, Mirza Abdüssettâr Hâlis | d. ? - ö. 1837 | Madde Adı | Görüntüle |