Madde Detay

İzmir'in önemli isimlerinden Tevfik Nevzat, İzmir'in İkiçeşmelik semtinde doğmuştur. Babası Seferihisarlı Binbaşı Hasan Efendi, annesi Seferihisarlı Habibe Hanım'dır. İlk ve orta tahsilini İzmir'de yapan Tevfik Nevzat, özel hocalardan dersler alarak kendini yetiştirmiş ve 1880'de Vilayet Rüsumat Nezareti'nde çalışmaya başlamıştır. İzmir İdadîsi açıldıktan sonra 1887'den itibaren burada edebiyat ve hukuk derslerini yürütmüştür. 1888 yılında birinci sınıf davavekili şahadetnamesini almış ve ömrünün sonuna kadar avukatlıkla meşgul olmuştur. Mahkemelerdeki başarıları dolayısıyla Fransız hükûmeti, 1900 yılında kendisine "Palme academique" nişanını vermiştir. 

Tevfik Nevzat, İzmir ve Ege bölgesinde daha çok gazeteciliği ve siyasî faaliyetiyle tanınmıştır. Halit Ziya Uşaklıgil ile birlikte 1884'te İzmir'in ilk edebî dergisi Nevruz'u, 1886'da da Hizmet gazetesini çıkaran yazar, özellikle Hizmet'i hayranı olduğu Namık Kemal'in hürriyet ve meşrutiyet yolundaki fikirleri doğrultusunda inkılâpçı bir gazete olarak yayımlamış, buradaki yazıları ve Ahmet Rıza Bey gibi Jön Türklerle olan ilişkileri dolayısıyla gazetesi sık sık kapatılmış, kendisi de sık sık takibata uğramıştır. Rejimle daha etkili mücadele etmek için 1893'te İzmir Maarif Müdürü -II. Meşrutiyet'in maarif nazırı- Emrullah Efendi ile yurt dışına kaçmış, gazetesini Cenevre'de de neşretmiştir. 1894'te affedilip döndükten sonra Hizmet ve 1895'te çıkardığı Ahenk gazetelerindeki yazıları ve siyasî faaliyetleri sonucunda 1899'da "rejim muhaliflerini örgütleme" suçlamasıyla tutuklanmış, yapılan soruşturma sonucunda Tokadîzade Şekip, Abdülhalim Memduh, Taşlızade Ethem ve Mevlevi şeyhi Nuri gibi İzmir'in tanınmış şair ve yazarlarıyla birlikte Bitlis'e sürgün edilmiştir. 

Sekiz ay sonra affedilerek İzmir'e dönen yazar Hizmet'i yeniden çıkarmaya başlamıştır. Bu defa da "İzmir'de padişahın aleyhinde bir fesat komitesi kurduğu" yolunda hakkında verilen bir jurnal sonucunda 1892'de Şair Eşref'le birlilkte yeniden tutuklanarak İstanbul'a sevkedilmiş ve yapılan muhakeme sonucunda Adana'da üç yıl kalebentlik cezasına çarptırılmıştır. 1904'te gönderildiği Adana hapisanesinde maddî ve manevî eziyetlere dayanamayan yazar, 1905 mayısında intihar ederek kırk bir yaşında hayatına son vermiştir. Bu acı olay, II. Meşrutiyet devri İzmir ve İstanbul basınında çok konuşulmuş, uzun süre "şehid-i hürriyet" olarak anılan yazarın II. Abdülhamid'in emriyle öldürüldüğü sık sık ileri sürülmüştür. 

Tevfik Nevzat'ın ilk şiirleri 1883'ten itibaren Ahmet Mithat'ın Tercüman-ı Hakikat gazetesinde yayımlanmıştır. Ancak onun asıl yazı hayatı, Halit Ziya ile birlikte çıkardığı Nevruz dergisiyle Hizmet gazetesinde olmuştur. Bu yayın organlarında yayımlanan şiir, mensur şiir ve Fransızca'dan yaptığı çevirileri arasından şiirleri, 1899'da Aheng-i Şebab adlı kitabında toplanmıştır. Bunlarda Abdülhak Hamid'in Sahra ve Makber adlı kitaplarında yer alan şiirlerinin etkisi çok belirgindir. Fikir örgüsü bakımından da bu şiirlerde Namık Kemal'i hatırlatan fikir ve kavramlarla sık karşılaşılır.

Yazar, gazetesini 1900-1902 yıllarında Türkçü Necib'in İzmir'de açtığı "Türkçe yazmak çığırı"nın yayın organı haline getirmiş, kendisinin ve Türkçü Necib'in yazıları ve diğer gazetelerle yapılan tartışmalar bu yıllarda İzmir'in fikir hayatına büyük canlılık kazandırmıştır. Başka gazete ve dergiler tarafından da sürdürülen bu hareketin temel fikirleri, daha sonra Ömer Seyfettin vasıtasıyla Selanik'teki "Yeni Lisan" hareketine taşınmıştır. Onun Hizmet ve Ahenk gazetelerindeki imzalı ve imzasız diğer makalelerinde bilim, teknoloji, eğitim, ilerleme gibi konular sık sık ele alınmış, "medeniyet" ve "terakki" kavramları sürekli vurgulanmıştır.

Sonuç olarak o, Namık Kemal, Abdülhak Hamit ve Recaizade Ekrem gibi Tanzimat yazarlarını takip eden "Ara Nesil" denilen nesle mensup bir şair ve yazardır. Ancak onun Namık Kemal'e çok benzeyen siyasî yönü edebî yönünün daima önüne geçmiş ve çoğunlukla bu tarafıyla hatırlanmıştır.