ADLÎ, Süleyman-zâde Mehmed Efendi

(d. ?/? - ö. 1156/1743-44)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul’da doğdu. Asıl adı Mehmed’dir. Yeniçeri Ocağı'nda kul kethüdalığı yapan Süleyman Ağa (ö. 1086/1675-76)’nın oğludur. Bu yüzden Süleyman-zâde Mehmed Adlî Efendi olarak anıldı. İyi bir öğrenim gördü. Hatice Sultan’ın kethüdası olduğu için Divan-ı Sultanî hocası oldu. Ahkâm eminliği, taşra kâğıt eminliği, küçük kale tezkireciliği ve Divan-ı Hümayun’da yeniçeri efendiliği gibi görevlerde bulundu. Zilkâde 1143/Mayıs 1731’de cizye muhasebecisi, Zilhicce 1143/Haziran 1731’de tersane emini oldu. Sâlis defterdarlığı görevinde de bulunan Adlî’nin son görevi 6 Zilkade 1151/15 Mayıs 1739’da atandığı rikab-ı hümayun kâtipliğidir. Adlî, 1156/1743-44 yılında İstanbul’da vefat etti ve Topkapı dışında babasının mezarının yanına defnedildi. Nakşibendî tarikatına mensuptu. Emir Buharî Zaviyesi şeyhi Seyyid Feyzullah, Nakşî ve Kocamustafa Paşa Hankahı şeyhi Alaeddin Efendilerle tasavvufi sohbetlerde bulundu.

Asrın şairlerinden Osman-zâde Tâ'ib ile arası açıktı. Bu yüzden Tâ'ib’in hiciv dolu sözlerine muhatap oldu. Tâ'ib, Adlî’nin yazdığı gazelleri müstezada dönüştürüp hicvederdi (Sevgi ve Özcan 1996: 171-172).

Salim (İnce 2005: 502)’e göre mürettep Dîvân’ı vardır (İbnül Emin Mahmut Kemal İnal Ktp.). Safayî (Çapan 2005: 420)’ye göre iyi huylu, tasavvufta söz sahibi, derviş yaradılışlı bir kimseydi. Râmiz (Erdem 1994: 220)’e göre çok bilgili olup tarih düşürmekte başarılıydı. 

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 142.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî. İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 420-421.

Erdem, Sadık (hzl.) (2002). “Adlî”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: AKM Yay. 117-118.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 502.

İpekten, Halûk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.  10-11.

Kurnaz, Cemâl, M. Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 652.

Sevgi, Ahmet, M. Özcan (1996). Ali Cânip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri. İstanbul: Sözler Yay.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). “Adlî”. C. 1.İstanbul: Dergâh Yay. 38. 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 14.04.2014
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Ko sâkî penbe-i sînem gül-i zîbâ-yı dâg olsun

Şarâb-ı la‘li sun şimdengerü dâg üstü bâg olsun

Ba‘îd olur mu Bagdâd âşık-ı zâr u dil-efgâra

Hemân her kanda ise sevdiğim âlemde sağ olsun


 ve lehû

Unutdurur gamın en kâmrânı söyletsen 

Zebûn-ı keşmekeş-i gam cihânı söyletsen

Figân u şekve-i devrânı senden evvel eder

Felek dedikleri nâ-mihribânı söyletsen


 ve lehû

Olsam nola uşşâkın reftârda mümtâzı

Gülşende salındırdım ol serv-i ser-efrâzı

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 421).


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Nüvit Özdoğrud. 5 Mayıs 1925 - ö. 20 Haziran 2002Doğum YeriGörüntüle
2HAYRÎ, Hayreddîn Lâmî Efendid. 1780-81 - ö. 1851Doğum YeriGörüntüle
3Gökçenur Ç.d. 03 Mart 1971 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Nüvit Özdoğrud. 5 Mayıs 1925 - ö. 20 Haziran 2002Doğum YılıGörüntüle
5HAYRÎ, Hayreddîn Lâmî Efendid. 1780-81 - ö. 1851Doğum YılıGörüntüle
6Gökçenur Ç.d. 03 Mart 1971 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Nüvit Özdoğrud. 5 Mayıs 1925 - ö. 20 Haziran 2002Ölüm YılıGörüntüle
8HAYRÎ, Hayreddîn Lâmî Efendid. 1780-81 - ö. 1851Ölüm YılıGörüntüle
9Gökçenur Ç.d. 03 Mart 1971 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10Nüvit Özdoğrud. 5 Mayıs 1925 - ö. 20 Haziran 2002MeslekGörüntüle
11HAYRÎ, Hayreddîn Lâmî Efendid. 1780-81 - ö. 1851MeslekGörüntüle
12Gökçenur Ç.d. 03 Mart 1971 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Nüvit Özdoğrud. 5 Mayıs 1925 - ö. 20 Haziran 2002Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14HAYRÎ, Hayreddîn Lâmî Efendid. 1780-81 - ö. 1851Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Gökçenur Ç.d. 03 Mart 1971 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Nüvit Özdoğrud. 5 Mayıs 1925 - ö. 20 Haziran 2002Madde AdıGörüntüle
17HAYRÎ, Hayreddîn Lâmî Efendid. 1780-81 - ö. 1851Madde AdıGörüntüle
18Gökçenur Ç.d. 03 Mart 1971 - ö. ?Madde AdıGörüntüle