Madde Detay

İstanbul'da doğdu. Daha çok Yağlıkçı-zâde adıyla tanınan Şa'bân Çelebi-zâde ailesinden Ispartalı Mehmed Emîn Efendi'nin oğludur. Yağlıkçı-zâde sanıyla tanındı. Küçük yaşta Maliye'ye girdi, burada yetişti ve sırasıyla 1284/1867 senesinde Bahriye Muhasebeciliği, 1285/1868 yılında İdâre-i Bahriye Reisliği, 1290/1873 senesinde Girit Defterdarlığı, 1294/1877 yılında İzmir Rüsumat Müdürlüğü sonra Islahat Komisyonu Üyeliği, Esham-ı Fevkalade Müdürlüğü, Selanik Defterdârlığı gibi memuriyetlerde bulunduktan sonra Muhasebât-ı Atika muhasebeciliğinden emekli oldu. 1312/1895 yılı başlarında İstanbul'da vefat etti. Kabri Fatih'te Emîr Buhârî Tekkesi'ndedir (Özcan 1989: 130, 131).

Eserleri şunlardır:

1. Bergüzâr: Kınalı-zâde Ali Efendi'nin Ahlâk-ı Âlâ'î adlı eserinin özetidir. İlk baskısı 1291/1874 senesinde Hanya'da 115 sayfa olarak basılan bu eserin daha sonra Bergüzâr-ı Ahlâk adıyla İstanbul'da 1315/1897 ve 1318/1900 senelerinde 76 ve 63 sayfa olarak iki baskısı daha yapılmıştır.

2. Lugat-ı Târîhiyye ve Coğrâfiyye: Ahmed Rif'at Efendi'nin en önemli eseridir. Bu eser aslında meşhur şahıslar ve müelliflerin biyografileri, önemli olaylar, tarih boyunca kurulmuş devletler ve belli başlı şehirlerin tarihi ve coğrafyaları hakkında alfabetik maddeler hâlinde bilgiler verdiğinden dolayı kapsamlı bir tarih ve coğrafya sözlüğü sayılırsa da öteki ilim ve fenlere dair pek çok bilgiyi de ihtiva etmesi bakımından genel bir ansiklopedi niteliği taşımaktadır. Lugat-ı Târîhiyye ve Coğrâfiyye, Osmanlılarda 19. yüzyılda hazırlanmasına ferdî olarak teşebbüs edilip tamamlanabilmiş ansiklopedi çalışmalarının iyi bir örneği olarak kabul edilebilir. Bu eserde başka yerlerde bulunmayan önemli bilgiler de vardır. Bazı yanlış ve eksikliklerine rağmen günümüzde bile bir müracaat kitabı olma özelliğini koruyan eser ilk iki cildi 1299/1882, son beş cildi ise 1300/1883 tarihinde olmak üzere yedi cilt hâlinde toplam 2129 sayfa olarak İstanbul'da basılmıştır (Özcan 1989: 131). Osmanlı Müellifleri'nde belirtildiğine göre Ahmed Rif'at bu eserini daha sonra gerekli ilavelerle tashih etmiş, yeniden düzenlemiş fakat bu şekliyle bastırmaya muvaffak olmamıştır (Bursalı Mehmed Tahir 1342: 61).

3. Nakdü't-Tevârîh: Yaratılıştan 1296/1878 yılına kadar gelen bir genel tarihtir. Kâtip Çelebi'nin Takvîmü't-Tevârîh'i tarzında bir eserdir. Kronolojik olarak özet bilgiler veren bir el kitabı olup kaynak eser niteliği taşımamaktadır. İstanbul'da 1296/1879 senesinde 818 sayfa hâlinde basılmıştır.

4. Tasvîr-i Ahlâk: Alfabetik bir ahlakî terimler sözlüğüdür. Eser, 1305/1888 yılında 366 sayfa hâlinde, 1309/1882 yılında 344 sayfa hâlinde, 1314/1896 senesinde yine 344 sayfa hâlinde üç defa basılmıştır. Bu eser yeni harflerle 1975 yılında Tercüman Gazetesi'nin 1001 Temel Eser dizisinde yayımlanmıştır.

Ahmed Rif'at Efendi yazarlığı yanında aynı zamanda çok iyi de bir ressamdır.

Babinger, Franz (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. Coşkun Üçok. Ankara: KB Yay.

Bursalı Mehmed Tahir (1342). Osmanlı Müellifleri. C. III. İstanbul.

Mehmed Süreyya (1311). Sicill-i Osmânî. C. II. İstanbul.

Özcan, Abdülkadir (1989). "Ahmed Rif'at Efendi". İslam Ansiklopedisi. C. II. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 130, 131.

Lugât-ı Târîhiyye ve Coğrâfiyye'den:

Balıkesrî: Karesi vilâyetinin merkez-i idâresidir ve Burûsa'nın garb-ı cenûbîsinde ve doksan altı kilometre bu'dunda olup on dört bin nüfûsı câmi'dir. 1336 mîlâdî ve 737 hicrî târîhinde Sultân Orhân Hazretleri Aclân-zâde'nin muvâfakatıyla sulhen alup memâlik-i Osmâniye'ye ilhâk eyledi. Balıkesrî bir dağ eteğinde bulunduğundan derûn-ı kasabada gâyet latîf bir su cereyân eder ve a'lâ aba dokunur ve yılda bir kerre panayır kurulur. Şeyh Lutfullâh Bayrâmî Hazretleri'nin derûn-ı kasabada bir zâviyesi ve câmi' ve sâ'ir ba'zı hayrâtı vardır ve türbesi ziyâretgâh-ı havâs u avâmdır.

Beşîr Ağa: Ashâb-ı hayrâtdan âlî-himmet bir zâtdır. Sultân Mahmûd-ı Evvel zamânında dâru's-sa'âdetü'ş-şerîfe ağası idi. Bâb-ı âlî karşusunda bir câmi-i şerîf ve bir medrese ve bir zâviyesi ve Eyyûb'da ve Medîne-i Münevvere'de pek çok hayrât ve meberrâtı vardır. Vefâtı 1746 mîlâdî ve 1159 hicrî târîhinde ve kabri Ebâ Eyyûb-ı Ensârî Türbe-i Şerîfi ittisâlindedir.

(Ahmed Rif'at (1299). Lugât-ı Târîhiyye ve Coğrâfiyye. C. II. İstanbul. 44, 114.)