ÂKİF, Iydî-zâde Mustafa Âkif Efendi

(d. ?/? - ö. 1173/1759-60)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mustafa’dır. Amasya doğdu. Iydî mahlasıyla şiirler yazan Bayram Efendi’nin küçük oğlu olması sebebiyle Iydî-zâde sanıyla tanındı. Yalnız Râmiz Tezkiresi’nde (Erdem 1994: 210) Abdî-zâde olarak kaydedilmiştir. Babası Bayram Efendi, âlim ve fâzıl bir kişiliğe sahip olan ve II. Bayezid Medresesi’nde müderrislik yapan divan sahibi bir şairdir. Yine kardeşi Iydî-zâde Âtıf Ahmed Efendi de şair ve müderristir. Bunların dışında şairin oğlu ve torunu da âlimdir ve müderrislik yapmıştır. Iydî-zâdeler diye tanınan aileden birçok âlim ve müderris yetişmiştir. Âkif, Amasya müftülüğü görevinde bulundu. Hayatının sonlarına doğru müftülükten çekilerek Amasya’daki II. Bayezid Medresesi’nde müderrislik yaptı. 1173/1759-60 yılında Amasya’da vefat etti. Mezarı Amasya’dadır. “Geldi yetmiş üçünde emr-i irciʾî” mısrası şairin ölümüne tarihtir (Tuman 2001: 623).

Âkif Mustafa Efendi’nin mürettep bir Dîvân’ı ve Harîrî’nin Makâmât adlı eserini örnek alarak yazdığı otuz iki makamdan oluşan Bedî’a isminde bir eseri vardır. Sâlim, güzel söz söylemesini bilen bir şair olduğundan ve şiirdeki maharetinden bahsederken Arap şair “Harîrî kadar bu vadide kudreti vardır.” diyerek Âkif’in Bedî’a isimli eserinden bahsetmektedir. Bunlardan başka Osmanlı Müellifleri’nde şairin Makâsıd’a talikatı olduğu kayıtlıdır (Kurnaz-Tatçı 2000: 367).

Âkif Mustafa Efendi’den bahseden kaynakların tamamı onun hem âlimliğinin hem de şairliğinin iyi olduğu konusunda hem fikirdir. Şiirleri eşsizdir. Arapça ve Türkçe şiir söylemedeki başarısının yanı sıra nesirde de başarılıdır. 

Kaynakça

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı, İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü'ş-Şu'arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Na’ilî: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2.  Ankara: Bizim Büro Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)  (2000). Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri. C. 1. Ankara: Bizim Büro Yay. 

Müstakim-zâde Süleyman Sa’deddin (2000). Mecelletü’n-nisâb-Tıpkı Basım. Ankara: KB Yay.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ İNCİNUR ATİK GÜRBÜZ
Yayın Tarihi: 10.08.2014
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Beyt

Zıdd-ı me᾽nûsunu kabz ise garaz hâk-i dile

Tohm-ı vîrâneyi ek nahl-i temennâ yerine

(İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü'ş-Şu'arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 479.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Recep Seyhand. 2 Nisan 1954 - ö. 28 Ekim 2023Doğum YeriGörüntüle
2Sami Ayhand. 1929 - ö. 19 Mart 1982Doğum YeriGörüntüle
3Nedret Çelend. 25 Temmuz 1960 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4Recep Seyhand. 2 Nisan 1954 - ö. 28 Ekim 2023Doğum YılıGörüntüle
5Sami Ayhand. 1929 - ö. 19 Mart 1982Doğum YılıGörüntüle
6Nedret Çelend. 25 Temmuz 1960 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7Recep Seyhand. 2 Nisan 1954 - ö. 28 Ekim 2023Ölüm YılıGörüntüle
8Sami Ayhand. 1929 - ö. 19 Mart 1982Ölüm YılıGörüntüle
9Nedret Çelend. 25 Temmuz 1960 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10Recep Seyhand. 2 Nisan 1954 - ö. 28 Ekim 2023MeslekGörüntüle
11Sami Ayhand. 1929 - ö. 19 Mart 1982MeslekGörüntüle
12Nedret Çelend. 25 Temmuz 1960 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Recep Seyhand. 2 Nisan 1954 - ö. 28 Ekim 2023Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Sami Ayhand. 1929 - ö. 19 Mart 1982Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Nedret Çelend. 25 Temmuz 1960 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Recep Seyhand. 2 Nisan 1954 - ö. 28 Ekim 2023Madde AdıGörüntüle
17Sami Ayhand. 1929 - ö. 19 Mart 1982Madde AdıGörüntüle
18Nedret Çelend. 25 Temmuz 1960 - ö. ?Madde AdıGörüntüle