AKLÎ, Eyyûbî Aklî Mehmed Efendi

(d. ?/? - ö. 1147/1734-35)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmed’dir. İstanbul’un Eyüp semtinde doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Doğduğu semte nispetle Eyyûbî Aklî Efendi ve Eyyûbî Aklî Mehmed Efendi olarak tanındı. Valide Kethüdası Mehmed Paşa’nın kardeşi olan Yusuf Ağa tarafından yetiştirildi. Evkâf kâtipliği ve divan hocalığı yaptı. 3 Zilhicce 1144/28 Mayıs 1732’de baruthane nazırı oldu. Sicill-i Osmanî (Akbayar 1996: 996)’ye göre matbah eminliği de yaptı. 1147/1734-35 yılında İstanbul’da öldü. Mezarı, Eyüp semtinde Eyüp Ensârî Türbesi civarındadır. Ölümüne Suyolcuzâde Necîb Efendi “ ‘Aklî gidince içe pâkîze câm-ı Kevserî ” mısraı ile bir tamiyeyle tarih düşürdü. Bu mısra mezar taşına da yazıldı (Erdem 1994: 229). Vefat tarihi Sicill-i Osmanî (Akbayar 1996: 996)’de 1151-1738-39 olarak yer almaktadır. Sâlim tezkiresinden (İnce 2005: 511) öldüğünde yaşının hayli ilerlemiş olduğu anlaşılmaktadır. 

Aklî Mehmed Efendi hoş sohbet oluşu ve güzel konuşmasıyla tanındı ve bu sayede devrin bazı yöneticilerine nedimlik ve musahiplik yaptı. Kaynaklarda ailesine ve eserlerine dair bir bilgi bulunmamaktadır.

Aklî mahlasını kullandı. Râmiz (Erdem 1994: 229)’e göre bilgili, şiir sanatına hâkim olup şiir ve inşasıyla tanındı.

Kaynakça

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî, C. 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 995-996.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 422-423.

Erdem, Sadık (hzl.) (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâsı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks-Sözlük). Ankara: AKM Yay. 229-230.

İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şu‘arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 511-512.

İpekten, Halûk, M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 26.

Kurnaz, Cemâl, M. Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 693-694.

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1977). “Aklî”. C. 1. İstanbul: Dergâh Yay. 94.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. BEYHAN KESİK
Yayın Tarihi: 14.03.2014
Güncelleme Tarihi: 22.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Der-Medh-i Ebî Eyyûb Ensârî

Ayâ Rûm’a veren nûr-ı ziyâ şân

Sebeb teşrîfin oldu fethe imkân

‘Alem-dârısın ol fahr-ı cihânın

Budur sâlâr-ı rütbe ‘âlî-‘unvân 

Kerâmet şemsi zâhir oldu sende

Nişângâh-ı sa‘âdet-i feyz-i Yezdân 

Civârın gülistân-ı cây-ı bihişt-i bû

Der-i hâkin nesîmi ‘anber-efşân 

Zimâm-keş-i nâfe-i Cibrîl rehber

Süvârı hâtem-i şâh-ı resûlân

Bu şehr sâhibi Hâlid makâmın

Sa‘âdetle olup dârında mihmân

Hilâfet mevki‘i me’zûn-ı devlet

Şeref buldu bununla âl-i ‘Osmân

Kerîm kıl ümîdim çünki medhin

Derûna lâyık vasfın evzân

Benem ol cürm-i bî-pâyân-ı siyeh-rû

Garîkim bir yemm-âlûd-ı ‘isyân

Kapında ‘Aklî miskînin ricâsı

Şefâ‘atdir niyâzı yevm-i mîzân

(Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî, İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay. 422.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1İskender Fahrettin Sertellid. 1892 - ö. 29 Mayıs 1943Doğum YeriGörüntüle
2Hülya Koçd. 1967 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3Serpil Gülgûnd. 1958 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4İskender Fahrettin Sertellid. 1892 - ö. 29 Mayıs 1943Doğum YılıGörüntüle
5Hülya Koçd. 1967 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Serpil Gülgûnd. 1958 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7İskender Fahrettin Sertellid. 1892 - ö. 29 Mayıs 1943Ölüm YılıGörüntüle
8Hülya Koçd. 1967 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9Serpil Gülgûnd. 1958 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10İskender Fahrettin Sertellid. 1892 - ö. 29 Mayıs 1943MeslekGörüntüle
11Hülya Koçd. 1967 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Serpil Gülgûnd. 1958 - ö. ?MeslekGörüntüle
13İskender Fahrettin Sertellid. 1892 - ö. 29 Mayıs 1943Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14Hülya Koçd. 1967 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Serpil Gülgûnd. 1958 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16İskender Fahrettin Sertellid. 1892 - ö. 29 Mayıs 1943Madde AdıGörüntüle
17Hülya Koçd. 1967 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Serpil Gülgûnd. 1958 - ö. ?Madde AdıGörüntüle