İsmet Kür

İsmet Ayten, İsmet Avnullah, İsmet Zorluhankızı, Zorluhankızı
(d. 29 Eylül 1916 / ö. 21 Ocak 2013)
Yazar, Hikâyeci, Romancı, Öğretmen
(Yeni Edebiyat / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Tam adı Halide İsmet Kür'dür. Yazı ve şiirlerinde İsmet Ayten, İsmet Avnullah, İsmet Zorluhankızı ve Zorluhankızı imzalarını da kullandı. İsmet Kür’ün bilinen en eski atası “büyük dedem” dediği Zorlu Han adlı bir derebeyidir. Zorlu Han, Erzurum’un tanınmış ailelerindendir. Gazeteci-yazar ve Fedakâran-ı Millet Cemiyeti başkanı Avnullah el-Kazımi (Mehmet Selim) ile Ayşe Nazlı Zorluhan'ın kızı olarak 29 Eylül 1916'da İstanbul'da doğdu. Kaptanıderya Müşir Ahmet Paşa dedesi, romancı Pınar Kür ile heykeltıraş Işılar Kür kızları, şair ve yazar Halide Nusret Zorlutuna ablası, romancı Emine lşınsu Öksüz yeğenidir. İsmet Kür, ilköğrenimini Kız Tatbikat Okulu'nda gördü; Çamlıca Ortaokulu (1930), Edirne Kız Öğretmen Okulu (1934) ve Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nü bitirdi (1939). 1939'da Gazi Eğitim Enstitüsü'nde öğrenci iken tanışıp anlaştığı Behram Kür’le evlendi. Zonguldak, Kırklareli, Kars, Bursa ve Bilecik'te çeşitli orta dereceli okullarda yirmi yıla yakın bir süre ile Türkçe ve edebiyat öğretmenliği yaptı (1938-52 ve 1953-56). 1949 yılında TRT radyosunda "Çocuk Saati" programının hem yazarlığını hem de yönetmenliğini üstlendi. Amerika Bölgesi kültür ataşeliği talebe müfettişliği yardımcılığı (New York, 1956-60) görevlerinde bulundu. 1951 yılında Zafer gazetesinde yazmaya başladı. İki yıl boyunca Zafer gazetesinde çeşitli makale, öykü ve eleştirileri yayımlandı. İngiltere Kent Drama Okulu'ndan 1953'te sertifika aldı. Daha sonra ABD'ye giderek New York Üniversitesi'nin eğitim ve psikoloji kurslarına katıldı (1956-60). 1958'de New York'ta yarı Türkçe yarı İngilizce çıkan Yankı-Reflection adlı bir dergi yayımladı; Kür Yayınevi'ni kurdu. Cumhuriyet, Zafer, Yeni İstanbul, Yeni Gazete, Barış gibi gazetelerde özellikle dil ve çocuklara yönelik yayımlara ilişkin yazılarıyla dikkat çekti. "Ankara Radyosu Çocuk Saati" programını (1949-50), Londra'da BBC'de söyleşiler (1952-53), Lefkoşa Bayrak Radyosu'nda müzik-şiir-söyleşi programları hazırladı ve sundu (1979-82). Ankara ve İstanbul radyolarında pek çok oyunu seslendirildi, Ne Güzel Şey adlı oyunu Ankara Devlet Tiyatrosu Çocuk Bölümü tarafından sahnelendi. 1961'de öğretmenlik mesleğinden emekliye ayrıldı ve İstanbul'a yerleşti. 1962'de eşinden ayrıldı. 1967'de Ankara Çocuk Radyosu’nda çalışmaya başladı, bu dönemde kaleme aldığı bir dizi oyun radyoda seslendirildi. 1969'da Yeni İstanbul gazetesinde “Aydınlar Konuşuyor” köşesinde yazmaya başladı. Bu köşede daha çok eğitim ve öğretim meselelerindeki görüşlerini kaleme aldı. Aynı yıl Yeni Gazete'de “Günlük Sorunlarımız” köşesini hazırladı. 1970'te Yeni Gazete'de “Sohbet” köşesinde yazmaya başladı. 1972-73 yıllarında da Barış gazetesinin eğitim sayfasını hazırladı. 1972’de aynı gazetedeki “İsmet Kür’den Sevgilerle” isimli köşesinde günlük fıkralar neşretti. 1973'ten sonra da İsmet Kür zaman zaman çeşitli gazete ve dergilere yazmayı sürdürdü; fakat hiçbir gazetede sürekli yazmadı. Bir süre çalışmalarına ara veren İsmet Kür, 10 Haziran 1984 tarihinde çok sevgili dostu ve ablası Halide Nusret Zorlutuna ölümüyle sarsıldı. Ölümüne dek çocuk edebiyatı alanında eserlerini yayımlamayı sürdürdü. Çocuk Yayınları Derneği, Edebiyatçılar Derneği ve Türkiye Yazarlar Sendikası, Çocuk ve İlk Gençlik Kültürü ve Edebiyatı Araştırmacılar Derneği ile Türkiye Kadınlar Birliği (New York) üyesiydi.

İsmet Kür’ün edebiyat dünyasına adım atışı, çok erken yaşlarda ablası Halide Nusret Zorlutuna sayesinde olmuştur. Halide Nusret gittiği her yere kardeşini de götürmekten hoşlanır. Bu sebeple İsmet Kür döneminin pek çok ünlü ismiyle çocuk yaşında tanışmış henüz anlayamayacağı yaşlardan itibaren edebiyat sohbetlerine tanık olmuştur. Özellikle Ahmet Halit Kitabevi çocukluk günlerinde onu edebiyat dünyasıyla iletişime geçiren en önemli mekânlardan biridir. İsmet Kür, hatıralarında Ahmet Halit Kitabevi’nin hayatında oynadığı role “Neyse… Ahmet Halit Kitabevi’ne dönelim. Ben zaman içinde, pek çok ünlü insanı orada tanıdım: İsmail Hakkı (Baltacıoğlu) olağanüstü yakışıklı bir adam… Mustafa Şekip Tunç, Reşat Nuri Güntekin, İbrahim Alâeddin Gövsa, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve adları aklıma gelmeyen daha başkaları… Çocuğun dünyasını zenginleştirmek için bundan iyi fırsat az bulunur” (Kür 2006: 100) cümleleriyle yer verir.

Edebiyatçı bir ailede yetişen ve özellikle ablası Halide Nusret Zorlutuna'nın etkisinde kaldığı görülen İsmet Kür'ün ilk şiiri, "İsmet Ayten" imzasıyla 1927'de Ahmet Halit'in çıkardığı Çocuk Dünyası dergisinde yayımlandı. Şairine beş liralık bir ödül kazandıran "Büyük Gazi" adlı bu şiir, yıllarca Türkçe ders kitaplarında yer aldı (İçözü 2002: 21). Bu dergide yazmayı sürdüren İsmet Kür, daha sonra 1931 yılında Talebe Defteri dergisinde şiirlerini yayımlamaya başladı. İlerleyen yıllarda çeşitli dergilerde şiirlerini yayımlamaya devam eden İsmet Kür, bu şiirleri Yaşamak (1945) ve 99. Kat Şiirleri (2005) adlı kitaplarında bir araya getirdi. İsmet Kür'ün ilk öyküsü "Mesut Tahayyüller", 1931 yılında Muhit dergisinde çıktı. Yazar, hikâyelerini 2001 yılında Kocaman Bir Örümcektir Zaman adı ile kitaplaştırdı.

Şiir ve hikâye türlerinde de eserler vermesine rağmen İsmet Kür, daha çok çocuk edebiyatı alanında kaleme aldığı ürünlerle ön plana çıkan bir yazar oldu. Çocuk edebiyatının niteliği ve ülkemizde çocuk edebiyatının durumu konusundaki görüşlerini çeşitli gazete yazılarında dile getirdi. İsmet Kür, çocuk edebiyatı alanında yazılan eserlerin eğitime katkıda bulunması gerektiğini düşünür. Yazar, çocuklara yönelik eserlerin dil bakımından kusursuz olması gerektiğini vurgular. Bu kitaplar sayesinde çocuklar ana dillerini doğru öğrenecek ve ilerde okuma alışkanlığı edinecektir. Ayrıca bu kitaplar, gerçekçi olmalıdır. Çocuğu gerçeklerden koparıp hayal dünyasına dalmasına sebep olan kitaplar onlara büyük zarar verebilir. Yazara göre çocuklar için yazılan kitapların bir diğer görevi de onlara ülkelerini tanıtmak ve sevdirmek olmalıdır. Bu sebeple çeviri ve adapte yerine her ülkenin kendine özgü bir çocuk edebiyatı olmalı; bu alanda gerekli özelliklere sahip yeterince eser üretilmelidir.

İsmet Kür, şiir, hikâye ve çocuk edebiyatı alanındaki eserlerin yanı sıra hatıralarını Yarısı Roman (1995) ve Yıllara mı Çarptı Hızımız (2008) adlı kitaplarında bir araya getirip yayımlamıştır.

Kaynakça

İçözü, Nur (2002). “Çocuk Yayınına Adanmış 70 Yıl”. Radikal Kitap. 6 Temmuz 2002. s. 21.

Koçer, Gülsün (2011). İsmet Kür'ün Hayatı, Eğitimciliği ve Türk Çocuk Edebiyatına Katkısı. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Kür, İsmet (1970). Anne Olmak. İstanbul: Baha Matbaası.

Kür, İsmet (1972). “Eğitim ve Öğretmen”. Barış. 2 Haziran 1972. Y. 51. S. 17497. s. 2.

Kür, İsmet (2006). Yarısı Roman, İstanbul: Everest Yay.

Yalçın, Murat (Ed., 2010). Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (3. Baskı). C. 2. İstanbul: Yapı Kredi Yay. s. 671-672.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. NECATİ TONGA
Yayın Tarihi: 29.05.2019
Güncelleme Tarihi: 20.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
YaşamakSancak Basımevi / Zonguldak1945Şiir
Anneler Sizin İçinAkbank Yay. / İstanbul1964Diğer
Mavi'nin HikâyesiKür Yay. / İstanbul1966Roman
Mutlu Giller ile Beykoz SerüveniKür Yay / İstanbul1967Roman
Ay ile İkinci GeceKür Yay. / İstanbul1969Hikâye
Memo ve AyKür Yay. / İstanbul1969Hikâye
Memo Masallar ÜlkesindeKür Yay. / İstanbul1969Hikâye
Anneler Günü İçin Akbank'tan AnnelereBaha Matbaası / İstanbul1970Diğer
Anne OlmakBaha Matbaası / İstanbul1970Diğer
Oyuncakların ÖfkesiKür Yay. / İstanbul1970Roman
Mavi'nin AnılarıMasmet Matbaası / İstanbul1973Roman
Anılarıyle Mustafa Kemal Atatürkyayınevi bilgisi yok / İstanbul1973Derleme
Çiçekler Sevgiyle BüyürAkbank Yay. / Ankara1989Diğer
Türkiye'de Süreli Çocuk YayınlarıAtatürk Kültür Merkezi Yay. / Ankara1991İnceleme
Coşkun'un SerüveniYapı Kredi Yay. / İstanbul1994Roman
Yarısı RomanYapı Kredi Yay. / İstanbul1995Hatıra
KarveraBu Yay. / İstanbul1999Roman
Kocaman Bir Örümcektir ZamanGerçek Sanat Yay. / İstanbul2001Hikâye
Karvera NereyeBu Yay. / İstanbul2001Roman
Ne Güzel Şey? / ?2003Tiyatro
Mavi Sokak KöpeğiBu Yay. / İstanbul2003Roman
Eski EvBu Yay. / İstanbul2003Roman
Coşkun'un Serüvenleri 1: Mutlu ve Zor YıllarBu Yay / İstanbul2003Roman
Coşkun'un Serüvenleri 2: Bilinmeyene YolculukBu Yay. / İstanbul2003Roman
Mavi Yeni Dostlar ArasındaBu Yay. / İstanbul2004Roman
99. Kat ŞiirleriEverest Yay. / İstanbul2005Şiir
Onuncu SigaraEverest Yay. / İstanbul2007Roman
Yıllara mı Çarptı HızımızEverest Yay. / İstanbul2008Hatıra
Sokak KöpeğiBu Yay. / İstanbul2011Diğer
Kardan Çocuk ve Küçük Kara KöpekBu Yay. / İstanbul2011Roman

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1GINÂYÎ, Akkaftan-zâde Abdulgafûr Gınâyî Efendid. ? - ö. 1646-47Doğum YeriGörüntüle
2SA’DÎ, Îsâ-zâde Seyyid Mehmed Sa’deddînd. 1803 - ö. 4 Ekim 1866Doğum YeriGörüntüle
3ZÜHDÎ, Ahmed Zühdî Efendid. 1832 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4GARİBE, Hesna Ayvazd. 1916 - ö. 25.02.1997Doğum YılıGörüntüle
5Fethi Tevetoğlud. 31 Ocak 1916 - ö. 27 Kasım 1989Doğum YılıGörüntüle
6Orhan Hançerlioğlud. 19 Ağustos 1916 - ö. 9 Temmuz 1991Doğum YılıGörüntüle
7(ALICIKLI) HİCABÎ/HİCABÎ DERVİŞ, Satılmış Yıldızd. 1938 - ö. 07.10.2013Ölüm YılıGörüntüle
8HACI CELİL, Celil Kapland. 10.10.1934 - ö. 17.02.2013Ölüm YılıGörüntüle
9MURAT OZANOĞLU, Durdağı Özend. 1965 - ö. 2013Ölüm YılıGörüntüle
10Günerkan Aydoğmuşd. 1 Eylül 1949 - ö. ?MeslekGörüntüle
11Zeyyat Selimoğlud. 31 Mart 1922 - ö. 01 Temmuz 2000MeslekGörüntüle
12HARİKA, Harika Ufukd. 23.07.1956 - ö. ?MeslekGörüntüle
13Buket Uzunerd. 03 Ekim 1955 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İlhan Yardımcıd. 1941 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Didem Ünald. 1974 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16İsmet Küntayd. 1923 - ö. 25 Temmuz 1974Madde AdıGörüntüle
17İsmet Kemal Karadayıd. 5 Haziran 1927 - ö. 29 Temmuz 2006Madde AdıGörüntüle
18ÇAVUŞ, İsmet Çıkmad. 17.02.1950 - ö. ?Madde AdıGörüntüle