ALİ DAYI, Ali Açık

(d. 1925 / ö. 05.05.2002)
Şoför
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Ali Açık olan âşık, şiirlerinde Ali Dayı mahlasını kullanır. 1925'te Sivas'ın Yıldızeli ilçesine bağlı Çubuk köyünde dünyaya gelmiştir. Babası Mehmet Ali Bey, annesi Seyitgillerden Keziban Hanım'dır. Bağlı bulunduğu sülale yörede Deli Haliloğlular olarak bilinir. Ailesi, çevredeki diğer ailelere nazaran ekonomik anlamda iyi seviyededir. Bu açıdan Ali, çocukluğunda büyük sıkıntılar yaşamaz. Geniş bir ailede büyür. Yedi yaşına geldiğinde babası ve abisi köydeki bir husumet sebebiyle hapse girer. Böyle olunca Ali okula gidemez, ancak köy hocasından dini dersler alır. Babası birkaç yıl sonra tahliye olur, ancak tahliyeden bir yıl sonra vefat eder. Evin geçimi ve bunun beraberinde getirdiği sorumluluklar Ali'nin de sırtına biner. Abisi ancak yedi yıl sonra tahliye olur. Bu arada Ali, 1943'te Yıldızeli'nin Tat köyünden Vahide Hanım ile evlenir. Bu evlilikten ikisi erkek dokuzu kız olmak üzere toplam on bir çocuğu dünyaya gelir. 1944'te askere gider. 36 ay askerlik yapar ve 1947'de terhis olur. Askerlik dönüşü ayrı bir eve taşınır. Askerdeyken şoförlüğü öğrenir. Ehliyet alır. 1949'da köyünde muhtar olarak seçilir. 1954'te Sivas'a taşınır. Geçimini şoförlük yaparak kazanır. Uzun yıllar bu işi yapar. 1981'de Hacc'a gider. 1986'da eşi Vahide Hanım'ı kaybeder. Bu tarihten sonra kendi kabuğuna çekilir. Ali Açık, 5 Mayıs 2002 tarihinde vefat etmiştir (Kaya 1984: 28; Yıldız 2003: 349; Aslanoğlu 2006: 76; Kaya 2009: 265).

Şiirle ilgilenmeye on sekiz yaşında başlayan Ali Açık, badeli değildir. Klasik âşıklık geleneğinin pek çok unsurunu haiz değildir. Usta çırak ilişkisinden geçmemiştir. Rüya görme, bade içme, irticalen söyleyebilme, hikâye tasnif edebilme gibi unsurların uzağındadır. Şiirlerini yazarak üretir. Saz çalamaz. Yazdığı ilk şiirlerde mahlas kullanmayan âşık, daha sonradan Ali Dayı mahlasıyla şiirler yazar. Ali Dayı mahlasını almasının sebebi, çevresindeki pek çok kişinin onu bu şekilde çağırmasıdır. Şiire başladığı ilk yıllarda yazdığı şiirlerde daha çok beşeri aşk ve toplumsal konuları işlerken orta yaştan itibaren daha felsefi ve dinî konulara yönelir. Bilhassa Hacc'a gidip geldikten sonra dinî şiirlerinde bir artış görülür. Bunların dışında öğüt ve eleştiri içeren şiirleri de mevcuttur. Şiirlerinde yalın ve sade bir dil hâkimdir. Şiir kurgusu konusunda genel olarak başarılıdır. Dörtlük nazım birimini kullanır. Koşma ve semai en sık başvurduğu nazım şekilleridir (Kaya 1984: 28; Yıldız 2003: 349; Aslanoğlu 2006: 76; Kaya 2009: 265). Ali Dayı ile ilgili Kadir Pürlü tarafından Ȃşık Ali Dayı Hayatı ve Şiirleri (Pürlü 1992) adında bir kitap hazırlanmıştır. Söz konusu kitapta Ali Dayı'nın hayatı hakkında bilgi verilerek şiirlerinden örnekler sunulmuştur.

Kaynakça

Aslanoğlu, İbrahim (2006). Sivas Meşhurları. C. 1. Sivas: Sivas Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay.

Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şâirleri. C. I. Sivas: Önder Matbaacılık.

Pürlü, Kadir (1992). Ȃşık Ali Dayı Hayatı ve Şiirleri. Sivas: Özel Baskı.

Yıldız, Alim (2003). Sivaslı Şâirler Antolojisi. İstanbul: Sivaslılar Vakfı Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ UĞUR BAŞARAN
Yayın Tarihi: 07.01.2019
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1FEYZULLAH BABA, Feyzullah Çınard. 15.11.1937 - ö. 23.10.1983Doğum YeriGörüntüle
2GÜLŞADÎ, Yılmaz Altayd. 1950 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3MEHMED, Seyyid Mehmedd. 1840 - ö. 1925Doğum YeriGörüntüle
4Mustafa Kemal Sayıld. 1 Ocak 1925 - ö. 12 Şubat 2015Doğum YılıGörüntüle
5SELİM KALECİKLİd. 1925 - ö. 1955Doğum YılıGörüntüle
6Fazıl Hayati Çorbacıoğlud. 1925 - ö. 31 Ocak 1990Doğum YılıGörüntüle
7Mustafa Kemal Sayıld. 1 Ocak 1925 - ö. 12 Şubat 2015Ölüm YılıGörüntüle
8SELİM KALECİKLİd. 1925 - ö. 1955Ölüm YılıGörüntüle
9Fazıl Hayati Çorbacıoğlud. 1925 - ö. 31 Ocak 1990Ölüm YılıGörüntüle
10Mustafa Kemal Sayıld. 1 Ocak 1925 - ö. 12 Şubat 2015MeslekGörüntüle
11SELİM KALECİKLİd. 1925 - ö. 1955MeslekGörüntüle
12Fazıl Hayati Çorbacıoğlud. 1925 - ö. 31 Ocak 1990MeslekGörüntüle
13Mustafa Kemal Sayıld. 1 Ocak 1925 - ö. 12 Şubat 2015Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14SELİM KALECİKLİd. 1925 - ö. 1955Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Fazıl Hayati Çorbacıoğlud. 1925 - ö. 31 Ocak 1990Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Mustafa Kemal Sayıld. 1 Ocak 1925 - ö. 12 Şubat 2015Madde AdıGörüntüle
17SELİM KALECİKLİd. 1925 - ö. 1955Madde AdıGörüntüle
18Fazıl Hayati Çorbacıoğlud. 1925 - ö. 31 Ocak 1990Madde AdıGörüntüle