ALİ GÜRBÜZ/GÜRBÜZ/ALİ, Ali Gürbüz

(d. 1924 / ö. 21.07.2005)
âşık, matbaacı
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Ali Gürbüz, 1924 yılında Malatya’nın Darende ilçesine bağlı Akçatoprak (Mığdı) köyünde doğmuştur (Kutlu 1979: 421; Yardımcı 1995: 39). Mehmet ve Cemile’nin evliliklerinden dünyaya gelen âşığın bir yaşındayken babası vefat etmiştir (Topbaş 1996: 2-3). On iki yaşına kadar üvey babasının elinde yoksulluk içinde büyüyen âşık, baskılara dayanamayıp annesini yanına alarak Sivas’a göç etmek zorunda kalmıştır. Çerçilik yaparak iş hayatına atılan Gürbüz, bir süre köyün davar çobanlığını yapmıştır (Alptekin vd. 2014: 276). Okuma yazmayı kendi kendine öğrenen âşık, Sivas’ta bir kitapçıdan Ruhsatî, Minhacı, Feryadî, Serdarî gibi âşıkların kitaplarını alıp okumuş, özellikle Âşık Ruhsatî’den çok etkilenmiş ve şiir yazmaya başlamıştır (Topbaş 1996: 6; Kalkan 1991: 321). Askerlik dönüşü Ankara’ya yerleşen Gürbüz, burada ilk önce bir kitapçı dükkânı ve ardından da bir basımevi açmıştır (Bezirci 1993: 159). Evli ve dört çocuk babası olan Gürbüz, 21 Temmuz 2005'te Ankara’da vefat etmiştir (Alptekin vd. 2014: 276).

Ali Gürbüz, çocukluk yıllarında başından geçen olayları, gençlik yıllarında çektiği sıkıntıları ve yaşadığı hayatın derin izlerini şiirlerinde sık sık dile getirmiştir. Ayrıca şiirlerini yazarken Anadolu’da çok okunan halk hikâyelerinden de etkilenmiştir. Özellikle Kerem ile Aslı, Leyla ile Mecnun ve Ferhat ile Şirin gibi kahramanların isimlerine şiirlerinde sıkça rastlanılmaktadır (Topbaş 1996: 20-21). Gurbet, ayrılık, dinî ve millî duygular, Atatürk, Cumhuriyet, memleket sevgisi, birlik ve beraberlik onun işlediği konular arasındadır. Buna karşılık aşk ve sevda konularını işlediği şiirlerinin sayısı azdır.

Aynı zamanda bir destan şairi olan Ali Gürbüz’ün ilk destanı Kore Destanı’dır. Âşıklığa başladığı zaman destan yazıp satarak geçimini sağlamıştır (Topbaş 1996: 23). Saz çalmasını bilen âşık, Süleyman Gürbüz ve Mehmet Gürbüz adlı iki çırak yetiştirmiştir (Özkan 1992: 157). Şiirlerinde mahlas olarak genellikle adını soyadını kullanan âşığın bazı şiirlerinde sadece Ali veya Gürbüz’ü kullandığı da görülmüştür. Şiirlerinin tamamında hece ölçüsünü kullanan âşık, daha çok 11’li hece ölçüsünü tercih etmiştir. Sade ve anlaşılır bir dil kullanan âşık, şiirlerinde mahalli söyleyişlere, atasözü ve deyimlere de yer vermiştir.

1967 yılında İkinci Konya Âşıklar Bayramı’na katılan âşık, bundan sonra da pek çok âşık toplantısına katılarak değişik dereceler almış, 1973 yılında da Hüseyin Çırakman başkanlığında Halk Ozanları Kültür Derneğini kurmuştur (Alptekin vd. 2014: 276). 1974 yılında Kültür Bakanlığının açmış olduğu şiir yarışmasında “Vurmayalım Bir Daha” adlı şiiriyle ikincilik ödülüne layık görülen âşığın “Gelin Dostlar Bir Olalım” adlı şiiri de Feyzullah Çınar tarafından bestelenerek seslendirilmiştir (Kavruk vd. 2006: 320).

Âşık hakkında 1996 yılında İnönü Üniversitesinde Selahattin Topbaş tarafından “Darendeli Âşık Ali Gürbüz” adlı bir lisans tezi hazırlanmıştır (Kavruk vd. 2006: 320). Bu tezde âşığın hayatı, sanatı, şiirlerinin yapısı ele alınmış; yayımlanmış ve yayımlanmamış şiir örneklerine yer verilmiştir. 1997 yılında Hacettepe Üniversitesinde Ebru Bayraktar tarafından “Halk Şairi Ali Gürbüz’ün Hayatı, Sanatçı Kişiliği ve Bütün Eserleri” adlı bir lisans tezi daha hazırlanmış (http://www.turkoloji.hacettepe.edu.tr) ancak bu teze ulaşılamamıştır.

Kaynakça

Alptekin, Ali Berat, Saim Sakaoğlu (2014). Türk Saz Şiiri Antolojisi (14.-21. Yüzyıl). Ankara: Akçağ Yay.

Bezirci, Asım (1993). Türk Halk Şiiri. Cilt II. İstanbul: Say Yay.

http://www.turkoloji.hacettepe.edu.tr/tezler4.shtml [erişim tarihi: 21.03.2019].

Kalkan, Emir (1991). XX. Yüzyıl Türk Halk Şairleri Antolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Kavruk, Hasan, Metin Özer (2006). Geçmişten Günümüze Malatya Şairleri. Malatya: Malatya Belediyesi Yay.

Kutlu, Mustafa (1979). “Ali Gürbüz”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. III. İstanbul: Dergâh Yay. 421.

Özkan, Mevlüt (1992). Yaşayan Halk Ozanları Antolojisi. Ankara: Halk Kültürü Araştırma ve Geliştirme Yay.

Topbaş, Selahattin (1996). Darendeli Âşık Ali Gürbüz. Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.

Yardımcı, Mehmet (1995). “Darendeli Halk Şairleri”. Millî Folklor. 26: 37-40.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: ARAŞ. GÖR. BURCU KAYA ÇAKI
Yayın Tarihi: 13.05.2019
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Halk Şairi Ali Gürbüz’ün Hayatı ve Yeni DeyişleriÂşıklar Kitabevi / Ankara1950Şiir
Darendeli Şair Ali Gürbüz’ün Şiir ve DeyişleriBütün Kitabevi / İstanbul1953Şiir
Bir Kör Kurşuna Kurban Giden Erdoğan Atalay'a DestanKısmet Matbaası / Ankara1953Destan
Kazaya Uğrayan Dumlupınar DestanıKısmet Matbaası / Ankara1953Destan
Sivas'ta Kamyon Kazası Destanı? / Ankara1953Destan
Ali Gürbüz Peygamber Üzerine SöylüyorGündüz Matbaası / Ankara1954Şiir
Şiir ve DeyişlerBütün Kitabevi / İstanbul1955Şiir
Kalbime Doğan Güneşi GibiNur Matbaası / Ankara1956Şiir
Peygamberleri Bilelim? / ?1956Şiir
Gurbet Ele Düştüm Düşeli? / ?1957Şiir
Evlilere Nasihat? / ?1957Şiir
Gönlümün İlhamları? / ?1958Şiir
Aşk Yüzünden Kardeş KatiliNur Matbaası / Ankara1959Şiir
Gurbetten Sılaya MektupNur Matbaası / Ankara1959Şiir
Ahlaksızlar DestanıNur Matbaası / Ankara1960Destan
Müsterih Uyuyun Aziz ŞehitlerNur Matbaası / Ankara1960Şiir
Ordumuza Bağlılık DestanlarıKader Matbaası / Eskişehir1960Destan
Seçme Şiirler? / ?1961Şiir
Darendeli Ali Gürbüz’den Öğütler Gafletten Uyan GönülNur Matbaası / Ankara1965Şiir
Ata’ya DilekçeKısmet Matbaası / Ankara1969Şiir
Bitsin Bu ÇileKısmet Matbaası / Ankara1969Şiir
Eğriye Eğri Doğruya Doğru Darendeli Ali Gürbüz’ün Şiirlerinden SeçmelerÂşık Matbaası / Ankara1999Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1İSMAİL COŞARd. 1903 - ö. 1965Doğum YeriGörüntüle
2Sadık Yalsızuçanlard. 1 Aralık 1962 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ÂŞIKÎ MEHMEDd. 1765 - ö. 1821Doğum YeriGörüntüle
4KILIÇOĞLU, Kamil Kılıçoğlud. 1924 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5EKBER BAHTİYAROĞLUd. 1924 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6Naci Girginsoyd. 1924 - ö. 26 Haziran 1982Doğum YılıGörüntüle
7KILIÇOĞLU, Kamil Kılıçoğlud. 1924 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8EKBER BAHTİYAROĞLUd. 1924 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9Naci Girginsoyd. 1924 - ö. 26 Haziran 1982Ölüm YılıGörüntüle
10KILIÇOĞLU, Kamil Kılıçoğlud. 1924 - ö. ?MeslekGörüntüle
11EKBER BAHTİYAROĞLUd. 1924 - ö. ?MeslekGörüntüle
12Naci Girginsoyd. 1924 - ö. 26 Haziran 1982MeslekGörüntüle
13KILIÇOĞLU, Kamil Kılıçoğlud. 1924 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14EKBER BAHTİYAROĞLUd. 1924 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Naci Girginsoyd. 1924 - ö. 26 Haziran 1982Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16KILIÇOĞLU, Kamil Kılıçoğlud. 1924 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
17EKBER BAHTİYAROĞLUd. 1924 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18Naci Girginsoyd. 1924 - ö. 26 Haziran 1982Madde AdıGörüntüle