Madde Detay

Kâmil Paşa’nın vilayet mektupçusu olarak görev yapan ve “Rusçuklu Hayri” adıyla tanınan Hayri Bey’in yeğenidir. İzmirli olmakla beraber II. Abdülhamîd döneminde İstanbul’a giderek yazı hayatına burada devam etmiştir. İstanbul’a gitmeden evvel İzmir’de İzmir vilayet Mesalih-i Ecnebiyye kaleminde ikinci veya üçüncü kâtip olarak çalışmıştır. 1312/1896 yılında rütbe-i salise ihsan buyurulan yazar 1330/1912 yılında vefat etmiştir. Bursalı Mehmed Tahir Bey Osmanlı Müellifleri’nin ikinci cildinde, Ali Muzaffer’in İstanbullu olduğunu, İstanbul’da öldüğünü ve Üsküdar’da Karacaahmet Mezarlığı'ndaki aile kabristana defnedildiğini belirtmekteyse de Ömer Faruk Huyugüzel’in o devirde yayımlanan İzmir gazetelerindeki yazı ve haberlerden yola çıkarak, edibin İzmirli olduğuna dair yaptığı tespit daha doğru görünmektedir.

İzmir’de iken Hizmet gazetesinde yayımlanan ve yarıda kalmış olan Madam Judith Gauteir’den Andre Yuvanoviç adlı bir roman tercümesi bulunan yazarın İstanbul’da Hanımlara Mahsus Gazete, Tercümân-ı Hakîkat, Saâdet ve Haziîe-i Fünûn’da yazıları yayımlanmıştır. Ma'rifet dergisinde ise başyazarlık yapmıştır.

Eserleri şunlardır:

1.Vicdan Faciaları: 1311/1893, İstanbul. Etinne Enol’dan tercümedir.

2. Andre Yuvanoviç: 1311/1893, İstanbul. Judith Gautier’den çeviridir.

3. Hayal-i Sevda: 1312/1894, İstanbul. François Coppee’den çeviridir.

4. Hali Ada: 1313/1895, İstanbul. Judith Gauter’den tercümedir.

5. Kürre-i Arzın Suret-i Teşekkülü: 1313/1895, İstanbul. Daha evvel “Zelzele Hakkında Malumat” isminde bir risale yayımlayan yazarın volkanlar ve yerkürenin meydana gelişi hakkında kaleme aldığı makalelerini topladığı eseri.

6. Zavallı Peder: 1313/1895, İstanbul. Tercüme olan eser Asır Kütüphanesi Hikâyeleri arasında yer almaktadır.

7. Mahir Ahçı: 1313/1895, İstanbul. Çeviri olan ve daha önce Hazîne-i Fünûn’da yayımlanan eserde Paris’te lokantacılıkla uğraşan bir aile konu edilmektedir.

8. Muharebenin Sebebi ve Osmanlıların Galibiyeti: 1313/1895, İstanbul. Savaştaki öneminden dolayı Girit’ten bahseden eserde Edhem Paşa’nın bir resmi de bulunmaktadır.

9. Tasvîr: 1313/1895. Asır Kütüphanesi Hikâyeleri arasında çıkan tercüme. Uzun bir seyahatten dönen kahramanın zamanında manastıra kapanmış olan “Jak” adlı arkadaşının beklenmeyen evliliği üzerinedir.

10. Bir Sergüzeşt: 1313/1895, İstanbul. Kapakta “Gayet tuhaf bir vakayı havidir” açıklaması ile yayımlanan eser ilk sayfada “Bir Sergüzeşt-i Bedii” başlığı ile verilmiştir.

11. Eda-yı Nezir: 1313/1895, İstanbul. Asır Kütüphanesi Hikâyeleri arasındadır. Fransız üdebasından Orelin Schol’a ait olduğu belirtilen eserde bir kontesin yatak odasında ölü bulunması hikâye edilmektedir.

12. Hayırsız Ada: 1313/1895, İstanbul. Fransızcadan mütercem olan ve Asır Kütüphanesi Hikâyeleri arasında yayımlanan eser, müterciminin Pol Aron imzasıyla Peti Parizien ceridesinde okuduğu şaşırtıcı bir hikâyenin çevirisidir.

13. Kısmet Yerini Bulur: 1313/1895, İstanbul. Peti Parizien adlı Fransız mecmuasında okunduğu belirtilen eser, eşinden ayrılan ve oğluyla yalnız kalan bir kadın hakkındadır. “Bir Prazente” adıyla Küçük Hikâyat adıyla basılan bir derlemede de yayımlanmıştır.

14. Muzafferiyet-i Osmaniye: 1314/1897, İstanbul.

15. Fakir-i Masum: 1314/1896, İstanbul.

16. Âlemde Neler Yok: 1314/1896, İstanbul.

17. Af: 1314/1896, İstanbul. Seyahatleri için Paris katarını bekleyen yolcuları konu alan hikâye. Aynı zamanda bir seçkide “Pardon” adıyla da yer almıştır.

18. Toplu İğne: 1314/1896, İstanbul. Guy de Maupassant’dan tercümedir.

19. İspanya ve Amerika Muharebesi, Panorama: 1314/1898, İstanbul.

20. Yaldızlı Kitap yahut Mahzun Bir Kadın: 1315/1897, İstanbul. Bir delikanlı ve hasta annesi hakkındadır.

21. İkrar: Başında Guy de Maupassant’dan çeviri olduğu belirtilen eser kaynaklarda bulunmasa da, Ali Muzaffer imzası ile, kataloglarda kaydına rastlanmıştır.

22. Zelzele Hakkında Malumat: 1315/1897, İstanbul.

23. Abdülezel Paşa: 1315/1897, İstanbul. “Merhumun tercüme-i hali hakkında malumattır” ifadesi ile sunulmuştur.

24. Letaif-i Nadide: 1315/1897, İstanbul. İki yüz kadar seçme latifeyi barındırdığı ifade edilen eser.

25. Yeni Eğlenceler: 1315/1897, İstanbul. Elliye yakın letaifi içerdiği belirtilmiştir.

26. Werther: 1315/1897, İstanbul. Goethe’den tercüme edilen eser “Kütüphane-i İçtihad” arasında yayımlanmıştır.

27. Fahişeler: 1315/1897, Kahire. Yazar mukaddimesinde Beyoğlu’ndaki bir kitap sergisinde dikkatini çeken ve Avrupa’nın ahlak anlayışıyla ilgili ilginç bilgiler verdiğini düşündüğü kitabı çevirmeye karar verişinden bahsetmektedir. Üzerinde muharrire dair bilgi bulunmamasına rağmen Ali Muzaffer’e göre muktedir bir kalemin elinden çıkmış olduğu aşikârdır.

28. Fonoğraf: 1315/1897, İstanbul.

29. Garip Bir Tesadüf: 1316/1898, İstanbul.

30. Geri Kalmış Bir İzdivaç yahut Bu İşe Ben de Şaştım: 1316/1898, İstanbul.

31. Muharebeye Giden Bir Askerin Mektubu, Bir Osmanlı Gönüllüsü:1317/1899, İstanbul.

32. Seyyareler: 1317/1899, Mısır. Mukaddimesinde, Direktör Ali Bey tarafından kaleme alındığı belirtilen eser. İçeriğinde devrin yönetimine dair hicvî unsurlar bulunması sebebiyle teftiş kurulu tarafından basılmasına izin vermemiştir. Ali Bey’in ölümünden sonra, Ali Muzaffer’in elindeki müsvedde yayımlanmıştır.

33. Teracim-i Ahval-i Meşahir yahut Zamanımız Osmanlı Üdeba ve Muharrirîni: Ahmet Midhat Efendi: 1317/1899, İstanbul. İstanbul Kütüphanesi sahibi Misak’ın da bir ifade-i meram yazdığı eserin ünlü ediplerin hayatı hakkında yapılması planlanan bir serisinin ilk kitabı olduğu anlaşılmaktadır. Ali Muzaffer mukaddimesinde bizde tezkire geleneğinin ediplerin hayatından ziyade eserlerinin bir derlemesinden ibaret olduğu ifade ederek Mahmut Esat, Direktör Ali Bey, Halit Ziya gibi isimlerle serinin devam edeceğini belirtmiştir.

34. Paris’te Vahşet: 1317/1899, İstanbul.

35. Tercüme Numuneleri: 1318/1900, İstanbul.

36. Balonda Bir Vak’a-i Âşıkane: 1319/1901, İstanbul. “Gayet garip bir vakayı musavvir fıkradır” açıklaması ile başlayan eser sahibi ve naşiri ise Yorgaki’dir.

37. Deniz Üzerinde Balonla Seyahat: 1321/1903, İstanbul. “Kapaza nam müellifin balonla deniz üzerinde icra eylediği gayet garip bir seyahatten bahis eser tercümesidir.” açıklaması ile yayımlanan eser.

38. Habeşistan Hakkında Malumat-ı Mücmele: 1321/1903, İstanbul. Habeşistan hakkındadır. Mukaddimede kaleme alınma sebebi olarak uzun yıllar dikkatlerden uzak olmasına rağmen İtalya ile yapılan savaşın ardından önem kazanan coğrafya hakkında bilgileri paylaşmak gösterilmiştir.

39. Bir Hikâye-i Hikemîye: Zevcenin Dişi: 1321/1903, İstanbul. Hanımlara Mahsus Gazete'de tefrika edildikten sonra kitap olarak da basılan eserin, yazar tarafından bir Fransız mecmuasında tesadüf edilen ve kadınların bazı konulardaki garipliklerini işleyen latif fıkranın tercümesi olduğu ifade edilmektedir. Kataloglarda “Bir Diş İçin!..” ismiyle de bulunmaktadır.

40. Japonya’da Seyahat: 1322/1904, İstanbul. Demoge (Dmvj)’den çeviri.

41. Kısmet Bozulmaz: 1328/1910, İstanbul. Öksüz, yetim ve güzel bir kızın bir orman kenarındaki çiftlikte geçen yaşamını konu alan tercüme.

42. Dünyanın Sonu: 1329/1911, İstanbul. Fransız yazar Camille Flammarion’dan çeviri olan eser mütercim tarafından kaleme alınan mukaddimesinde fenni bir roman olarak tanıtılmıştır. Dünyanın sonuna ait senaryo niteliğindeki eserin isimlendirilmesinde “Akıbet-i Cihan” yerine “Dünyanın Sonu” ifadesinin tercih edildiği de ayrıca belirtilmiştir.

43. Hayattan Şikâyet: Çiftçilik yapan fakir bir karı kocanın hikâyesidir. Kaynaklarda belirtilmese de kataloglarda Ali Muzaffer imzası ile bulunmaktadır.

44. Levha: Kaynaklarda ismine rastlanmamakla beraber kataloglarda Ali Muzaffer imzası ile bulunmaktadır.

Hazîne-i Fünûn dergisinde “Andelib” mahlaslı Fâ'ik Es'ad Bey’e gönderdiği açık mektupta ve Malumat gazetesinde “Âsâr-ı Fenniye-i Şâirâne” başlıklı bir sütun açarak Fransız Astronomu Camille Flamarrion’in Semanın Arzları adlı eserinin bir parçasının tercümesi münasebetiyle kaleme aldığı yazıda yazarın şiirle ve edebiyatla ilgili görüşlerini bulmak mümkündür. Bu yazılardan ve eserlerine yazdığı mukkadimelerden anlaşıldığına göre edip bir dönem şiir ile de meşgul olmuştur ve tabiat olaylarından ilmî prensipler almak yolu ile şiir yazılabileceği fikrindedir. Bizde edebiyat ile fennin birbirinden çok ayrı kabul edildiğinden şikâyet eden Ali Muzaffer, şiirin yalnızca muhayyelattan ibaret mevzun ve mukaffa sözler olmadığını düşünmektedir. Yazarın tercüme edeceği eserleri seçerken de okurun ilgisini çekebilecek fennî eserleri tercih ettiği görülmektedir. Hakkında çok fazla bilgi bulunmamasına rağmen Fransızca tercümeleri ve telif eserleri ile bilimsel risaleleri bulunan edibin oldukça velut olduğunu, devrin matbuatında önemli bir yer tuttuğunu söylemek mümkündür.

Huyugüzel, Ömer Faruk (2000). İzmir Fikir ve Sanat Adamları (1850-1950). Ankara: KB Yay.

Okutan, G. (2001). “Ali Muzaffer”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 1. Ankara: AKM Yay. 330.

Polat, Nazım Hikmet (2002). Dr. Şerafettin Mağmumi Bir Jöntürk’ün Serüveni. İstanbul: Büke Yay.

Yavuz, A. Fikri, İsmail Özen (hzl.) (1972). Bursalı Mehmet Tahir Bey, Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Meral Yay.