Madde Detay

1169/1755-56 yılında Erbil’de doğdu. Asıl adı Yusuf’tur. Şiirlerinde “Garîbî” mahlasını kullanan şair, Molla Halil olarak bilinen bir çubuk ustası ve satıcısının oğludur. Medrese eğitimi gören Yusuf Garîbî Efendi, gözleri görmediği için “Âmâ” lakabıyla anılmıştır. Hayatını Erbil’de geçiren şair, 1232/1816-17 yılında aynı yerde vefat etti ve Çırağ Mezarlığı’na defnedildi.

Garîbî’nin bilinen tek eseri, Dîvân’ıdır. Bu Dîvân’ın bir yazma bir de Bağdad Valisi Müşir Gözlüklü Reşid Paşa’nın oğlu Rüşdî Bey tarafından tab ettirilen matbu nüshası vardır. Yazma nüshası, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Bölümünde 3459 numarada kayıtlıdır. Mürettep olan bu Dîvân’da 286 gazel, 1 terkib-i bent, 4 terci-i bent, 3 muhammes ve 2 tarih olmak üzere toplam 296 adet manzume mevcuttur. Eser üzerinde iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Tok 1995; Tosun 2007).

Canlı ve coşkulu bir ifadeye sahip olan Garîbî’nin şiiri; söyleyişindeki rahatlık ve edasındaki şuhanelik ile çağdaşı Nedîm’in izleri, sanatlı ve yer yer yoğun mana derinliği içeren söyleşi ile aynı bölgede yaşadığı Fuzûlî’nin izlerini taşımakta, bazı manzumelerindeki hikemî söyleyişleriyle Nâbî’yi de anımsatmaktadır (Tosun 2007: 9).

Ata Terzibaşı (2007). Erbil Şairleri. İstanbul.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay. 727.

Özgül, M. Kayahan (2000). İbnü’l-Emin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şâirleri. C. IV. Ankara: AKM Yay. 702-704.

Tok, Vedat Ali (1995). Garîbî Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.

Tosun, Erhan (2007). Erbilli Âmâ Yusuf Garîbî Efendi Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.

Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl) (1972). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. 3. İstanbul: Meral Yay. 137.

Gazel

Lebinden gerçi şimdi mâye-i i’câz olur peydâ

Hatın geldikde murg-ı hüsnüne pervâz olur peydâ

Senin teg kaddi dil-keş âlem-i imkânda nâ-mümkin

Benim teg bir belâ bezminde sûzân az olur peydâ

Figân u nâledendir tıynet-i uşşâk tahmîri

Şikest-i reng-i rûyından hezâr âvâz olur peydâ

Şikâr-ı sa’ve-i câna nigâh-ı çeşm-i şûhundan

Beyâbân-ı mahabbetde iki şeh-bâz olur peydâ

Riyâz-ı hüsnüne su cûy-ı nahvetden olur cârî

Nihâl-i bâg-ı vasl-ı hûb-rûdan nâz olur peydâ

Perî-ruhsâre vü pür-fen sitemger kîne-perversin

Senin teg nâzenînim kanda bir mümtâz olur peydâ

Çıkar sînemden efgânım Garîbî âteşîn her dem

Per ü bâl-i semenderden bana bir sâz olur peydâ

(Tosun, Erhan (2007). Erbilli Âmâ Yusuf Garîbî Efendi Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi. 57-58.)