Madde Detay

İstanbullu'dur. Asıl adı Fâtıma, mahlası Anî'dir. Hasan veya Mustafa adında birinin kızı; Emîr Ağa isminde birinin de hanımıdır. Müstakimzâde, Mecelle'sinde babasının isminin Hasan olduğunu, şairenin kendi yazısı ile yazdığı bir kayıtta gördüğünü bildirir. Tuhfe-i Hattatîn'de babasını Hasan olarak kayde­der. Kadınlar arasında, bilgili olması hasebiyle "Hâce-i zenân" yani, kadınların hocası sanıyla bilinirdi. Fâtıma Hanım'ın soyu, Hasan Cân tarafından Hz. Hasan'a dayanır (Çapan 2005: 230; Kurnaz-Tatçı  2001: 76). Keşfu'z-Zünûn'da babasının adının Adbullah yazılması yanlıştır. (Kurnaz-Tatçı 2001: 76). Sâlim, tezkiresinde akrabasından olan İsazâde Mehmed Aziz Efendi'den hüsn-i hat meşk ettiğini ve bu sanatta icazet aldığını söyler. Fâtıma Hanım'ın, Emîr Ağazâde Seyyid Mehmed Efendi adında bir oğlu var­dır. Oğlu Yenişehir Fener'de kadı iken kendisinin oğlunun yanında bulunduğu ve Muharrem 1122/ Mart 1710'da orada vefat ettiği bildirilir. Tuhfe-i Hattatîn'de vefâtına, "Nahl-ı Lâhût-1122-" terkibi tarih düşürülmüştür. Yenişehir Fener'e defnedilmiştir (Kurnaz-Tatçı 2001: 76).

Şiir­lerini bir araya topladığı mürettep Dîvân'ı vardır. Kendisi kadınlar arasında oldukça şöhret sahibiydi. Onun örgü örmek yerine, erkek işi olan hüsn-i hat meşk ettiği, Anî mahlasıyla şiirler söylediği; fakat şiirlerinin estetik açıdan vasat olduğu söylenir. Safayi'ye göre gayet merdâne söyleyişleri olan er karakterli bir kadındır. Safayî, Ânî Hanım'ı kendisinden önce yaşayan Zeynep Hanım ile kıyas ederek Ânî'yi daha başarılı bulur.

Arslan, Mehmet (hzl.)(1994). Mehmed Sirâceddin, Mecma-ı Şuarâ ve Tezkire-i Üdebâ. Sivas: Dilek Matbaacılık.150.

Bağdadlı İsmail Paşa (1945-1947). Keşfü'z-Zünûn Zeyli. C.1. İstanbul: MEB Yay. 484.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-42). Os­manlı Müellifleri. C.2. Matbaa-ı Amire. İstanbul. 70.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay.

İnal, İbnülemin Mahmud Kemâl (hzl.) (1928). Tuhfe-i Hattâtîn, Müstakîmzâde, Süleyman Sadeddin. İstanbul: Devlet Matbaası. 363.

İnce, Adnan (hzl.)(2005). Tezkiretü’ş-Şuarâ - Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay. 152.

İpekten, Halûk, M. İsen, R.Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay. 10.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.1. Ankara: Bizim Büro Yay. 76.

Kutlar, Fatma Sabiha, M. Çakır ve H. Koncu (hzl.)(2012). Mehmet Tevfik Kâfile-i Şuara. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay. 31.

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C.1. İstanbul: Matbaa-i Âmire.307.

Muallim Naci (1308). Esamî. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası. 7.

Müstakimzade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım). Ankara: KB Yay. 121.

Özcan, Abdulkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi Şakâ’ik-i Nu’mâniyye ve Zeyilleri -Vakâyiü’l-Fuzalâ. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay. 545.

Hayâl-i 'ârızınla dîde sahn-ı gülsitânumdur

Açılmış şerhalarla sînemde nahl-i ergavânumdur

Ümîd-i vuslatun ey kaşları yâ sîneden çıkmaz

Hayâl-i tîr-i gamzen Âniyâ hâtır-nişânumdur

(Kutlar, Fatma Sabiha, M. Çakır ve H. Koncu (hzl.)(2012). Mehmet Tevfik Kâfile-i Şuara. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay. 31.)

***

Ferâmûş itdi haylî dem beni yâd itmeden kaldı

Benim çok sevdigüm mahzûnı dil-şâd itmeden kaldı

N'ola ta'mîrine kasd itmese şâh-ı cihân-bânum

Bilür kim hâtır-ı vîrânum âbâd itmeden kaldı

Kalupdur bahr-ı gamda fülk-i dil yok sâhil-i maksûd

Hayflar rûzgârum bana imdâd itmeden kaldı

Düşelden râh-ı 'aşk-ı yâre zâr u nâ-tüvândur dil

Ser-i kûyında hâlüm yâre feryâd itmeden kaldı

Niçün der-pey olur Ânî ki hâl-i Kays'ı bilmez mi

O bî-çâre yitürdi kendin irşâd itmeden kaldı

 (Arslan, Mehmet (hzl.)(1994). Mehmed Sirâceddin, Mecma-ı Şuarâ ve Tezkire-i Üdebâ. Sivas: Dilek Matbaacılık.150.)