BÂLÎ EFENDİ, Sofyalı

(d. ?/? - ö. 960/1553)
tekke şairi
(Tekke / 16. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Halvetiyye tarikatının büyüklerinden olan Sofyalı Bâlî Efendi, Osmanlı Devleti’nin “Yükseliş Dönemi” olarak bilinen 16. yüzyılda Balkanlar’da yaşamış, önemli bir Türk mutasavvıfıdır. Usturumcalıdır. Halveti tarikatının ariflerinden faziletli bir zat olan Sofyalı Bâlî Efendi bugünkü Makedonya’nın sınırları içerisinde kalan Usturumca’da doğdu. Zahirî ilimleri tahsile Sofya’da başlayan Sofyalı Bâlî Efendi, tahsilini İstanbul’da tamamladı ve tekrar Sofya’ya geri döndü. Bâlî Efendi, Sofya’nın Salâhiye (Salihiye-Kniajevo) semtinde hicrî 960 (1553)’da Safer ayının son Cuma günü öğle vakti Allah’ın rahmetine kavuştu ve oraya defnedildi.

Sofyalı Bâlî Efendi, Osmanlı Devleti'nin yükseliş döneminde yaşamış, o dönemin siyasi, sosyal ve kültürel olaylarını da kendi kabiliyetince güzel bir şekilde yorumlamasıyla da meşhurdur. Halkın sevgisini kazandığı ve onlardan biri olduğu gibi dönemin padişahı Kanunî Sultan Süleyman'ın da hürmet ve saygısına mazhar olmuştur. Sofyalı Bâlî Efendi, tasavvuf yaşamında mensup olduğu Halvetiyye Tarîkatı’nın adab-erkân ve zikir şeklini Kur’an ve sünnet çizgisiyle birlikte dengeli ve ahenkli bir şeklide uygularken; inanç ve fikir dünyasında İbn Arabî’nin sistemli hâle getirmiş olduğu vahdet-i vücud anlayışını benimsemiştir. Yine Sofyalı Bâlî Efendi’nin gerek mürşid oluşu, gerek zahir bâtın ilimine vâkıf bir âlim oluşu, gerek devlet yöneticileriyle gerek halkla kurmuş olduğu dostane ilişkileri, te’lif ettiği eserleri ve bu eserlerde ortaya koyduğu düşünce ve fikirleri, yetiştirmiş oluğu talebelerin eserleri, fikirleri ve çeşitli bölgelerde yapmış oldukları dinî hizmetleri onun tasavvuf anlayışının temel niteliklerini oluşturmaktadır.
 

Kaynakça

Celep, Halil  (2013). "Sofyalı Bali Efendi'nin Tasavvuf Anlayışı." Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 12: 99-126.

Celep, Halil  (2014). Sofyalı Bali Efendi, Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: Gece Kitaplığı Yayıncılık.

Yavuz, A.Fikri, İsmail Özen (hzl.) (1972). Bursalı Mehmet Tahir EfendiOsmanlı Müellifleri. C. 1. İstanbul: Meral Yay.

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ZÜLFİKAR BAYRAKTAR
Yayın Tarihi: 28.02.2015
Güncelleme Tarihi: 05.12.2020

Eserlerinden Örnekler

 

Hûr u aynın düşme dâm-ı zülfüne zâhid gibi

Geç hevâsından behiştin maksad-ı Aksayı gör

 ***

Çün nabis oldu ezel meyhâne- i aşkın bana

Geçmişim havf u riyâdan mâsivâ neyler bana

Yavuz, A.Fikri, İsmail Özen (hzl.) (1972). Bursalı Mehmet Tahir Efendi. Osmanlı Müellifleri. C. 1. İstanbul: Meral Yay.  59.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Zekeriya Serteld. 1890 - ö. 11 Mart 1980Doğum YeriGörüntüle
2Zekeriya Serteld. 1890 - ö. 11 Mart 1980Doğum YılıGörüntüle
3Zekeriya Serteld. 1890 - ö. 11 Mart 1980Ölüm YılıGörüntüle
4Zekeriya Serteld. 1890 - ö. 11 Mart 1980Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
5Zekeriya Serteld. 1890 - ö. 11 Mart 1980Madde AdıGörüntüle