Madde Detay

Edebiyatımızda “Budala” mahlasını kullanan beş âşık vardır. Bunlardan birincisi 17. yüzyılda yaşamış Alevi-Bektaşi şairi Budala (Ergun 1955: 69-72; Koz 1977: 469)’dır. İkincisi (Koçak 2000: 92-93) ve üçüncüsü Hasan Dede evladından olan Dedemoğlu Ali (ö. 1886) olarak bilinen Budala (ö. 1886) (Koçak 2000: 92-93; Öztelli 1973: 306 ve 356; Özmen 1998: 71-74; Sevengil 1965: 224-233); dördüncüsü Çorumlu Budala İsmail (Göksoy 2001: 24-26)’dir. Beşincisi de Divriğili Budala İsmail’dir. Budala İsmail hakkında bize ilk bilgileri halk bilimci Kutlu Özen vermiştir (Özen 1993: 205-216). Daha sonra aynı konuda Doğan Kaya’nın bir çalışması olmuştur (Kaya 2002: 14-23; Kaya 2001: 21-22). Alevi-Bektaşi şairi olan Budala İsmail hakkında bilinenler çok azdır. Asıl adı İsmail’dir ve şiirlerinde Budala, Budala İsmail yahut Kul Budala mahlaslarını kullanmıştır. 18. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen Budala İsmail, Divriği’nin Şahin köyündendir. Budala İsmail, şiirlerinden de anlaşılacağı üzere Sultan Yalıncak Ocağı’na bağlıdır.

Genellikle Bektaşi itikadını dile getiren şiirler söylemiştir. Bunun yanında sosyal konulu şiirleri de vardır. İtikada bağlı terimlerin dışında dili sadedir. Şiirleri muhteva yönü ile oldukça kapsamlıdır. Çamşıhı yöresinde iyi saz çaldığı kulaktan kulağa aktarılmaktadır. Bilinen 23 şiiri vardır. Şiirleri genellikle 11 hecelidir. Şiirlerinin içinde birisi de divani tarzdadır (Kaya 2012: 223-225).

 

Göksoy, Yılmaz (2001). “Büyükincirli Köyünden Âşık Budala İsmail”, Erciyes. 285 (9): 24-26.

Kaya, Doğan (2001). “Âşık Budala”, Erciyes. Eylül. 285: 21-22.

Kaya, Doğan (2002). Çamşık Ozanları. Ankara. 

Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri. C. 1. Sivas: Sivas Valiliği 1000 Temel Eser Yay.

Kaya, Doğan (2012). “Divriğili Budala İsmail”, Alevilik Araştırmaları Dergisi. 4: 223-238.

Koçak, Yunus (2000). “Hasan Dede Evlatlarından Budala Adlı İki Ozan”, Yol.  Kasım-Aralık. 8: 92-96.

Özen, Kutlu (l993). “Âşık Budala”, Bildiriler. Adana: Adana Valiliği-Çukurova Üniversitesi II. Uluslararası Karacaoğlan-Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu. 205-2l6.

Özmen, İsmail (1998). Alevi Bektaşi Şiirleri Antolojisi. C. 3. Ankara: Saypa Yayın Dağıtım. 

Öztelli, Cahit (1973). Bektaşi Gülleri. İstanbul. 

Görünür

“Elhamdülillah” şükür gördüm de bildim

“Rabbü’l-Âlemin” Hak yola geldim

“Errahmanirrahim”den rahmet buldum

“Malikiyevmüddin” Ali görünür

“İnna atayna” sure-yi Kevser’in başı

Kevser dağıtmak Ali’nin işi

Hasan’ın oddan yoğruldu aşı

Hüseyin’in aldan tonu görünür

İmam Zeynel de zindanda durdu

“Hel etâ” suresi dilinde virdi

“Nasrun minallah” Bakır’a erdi

“Ve feth-i karib” Ca’fer yolu görünür

“Elem neşrahleke” “Yasin Kef Hâ”

Musa-yı Kâzım da çok çekdi cefâ

Irıza’yı sevmek mü’mine safâ

Muhabbetin doğru yolu görünür

“Ve’ş-şemsi” Muhammed Tâkî’de gördüm

“Ve aleyke” Nakî’ye erdim ayet-i Hak bildim

Can u gönülden ikrarım verdim

Kırklar meydanının zârı görünür

“Elif-lâ” dedim de bu dâra durdum

Askerî Mehdî’ye yüzümü sürdüm

Budala İsmail’in dârını gördüm

Hakk’ın bin bir ismi Ali görünür 

Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri. C. 1. Sivas: Sivas Valiliği 1000 Temel Eser Yay. 480-481. 

Neme Yetmez

Bülbül oldum gülistanda şakırım

Öz bağında biten gül neme yetmez

Süleyman’ım kuşdilinden okurum

Bana ta’lim olan dil neme yetmez

Derviş oldum pîr eteğin tutarım

Hakk’a doğru çekilmiştir katarım

Baykuş gibi garip garip öterim

Issız viraneler çöl neme yetmez

Aşk kitabın ele aldım yazarım

Daim Hakk’a doğru meylim nazarım

Neme gerek dağ başında gezerim

Ol Kerîm’e giden yol neme yetmez

Bu dünyanın n’olacağı ma’lumdur

Bu sırrın aslına inen Ali’mdir

Az yaşa çok yaşa sonu ölümdür

Bana hırka ile şal neme yetmez

Budala’m sırrına kimseler ermez

Tevekkül malını erteye koymaz

Kişi kısmetinden ziyade yemez

Bana kısmet olan mal neme yetmez 

Kaya, Doğan (2009). Sivas Halk Şairleri. C. 1. Sivas: Sivas Valiliği 1000 Temel Eser Yay. 481.