Madde Detay

Ferit Cihanî, 23 Mart 1946 tarihinde İran Karadağ’ın Üzümdil bölgesinde bulunan Eher şehrinin Pir Melik köyünde doğmuştur. Eğitimini de bu köylerde tamamlamıştır (Azizî Haray 1997: 247; Revan 2004: 53; Özdamar 2010).

15 yaşında iken Âşık Meşî Paşayî’nin düzenlediği bir âşık şenliğinde Âşık Meşî’nin sanatına hayran kalır ve âşıklık eğitimi almaya karar verir. İlk ustası olan Âşık Meşî’nin yanında âşıklık eğitimi almaya başlar (Azizî Haray 1997: 247). 18 yaşına geldiğinde ailesinin yaşadığı ekonomik sorunlar nedeniyle Araz Nehri’nin kıyısındaki Karapaçanlı köyüne göç etmek zorunda kalır. Bu köyde kurulan bir toyda Âşık Polat Zerneli ve Âşık Hayrullah gibi iki usta âşık ile tanışır. Ferid’in âşıklık eğitimi aldığını bilen köylüler, onu usta âşıkların karşısına çıkarırlar. Ferid, gençliğin verdiği cesaretle sazı alır ve ustası Âşık Meşî’den öğrendiği bir şiir okur. Onun icrasını çok beğenen Âşık Polat, kendi sazını göstererek bir divanî tecnis okuması durumunda sazını ona hediye edeceğini söyler. Ferid, Âşık Polat’ın istediği şiiri okur. Âşık Polat, onun elinden tutarak; “Ben bu gencin âşık olduğuna kanaat getirdim. Siz de bundan sonra onu âşık diye çağırın.” diyerek sazını ona hediye eder ve onu çırak almak istediğini söyler. Böylece Âşık Ferit, âşıklık eğitimine başka bir usta âşıkla devam etmeye başlar. Ailesinden ayrılarak iki yıl ona çıraklık yapar. Onunla toy ve çeşitli programlar için İran’ın Doğu ve Batı Azerbaycan Eyaleti’ndeki birçok şehir ve köyü gezer (Azizî Haray 1997: 247-248).

20 yaşından itibaren ustasından aldığı icazetle âşıklığa başlayarak sanatını icra eden Âşık Ferit, 1971 yılında Tebriz’e göç eder (Feyzullahî Vahid 1990: 118; Özdamar 2010).

Tebriz’e yerleştikten sonra bir yandan âşıklık yaparken diğer yandan şiir ve destan haznesini artırmak için Âşık Hacı Mehemmedî Bağır Zariî’den eğitim almaya başlar. Bu eğitim, Âşık Aziz Şehnazî ve son olarak da Âşık Hümmed Keliberli gibi usta âşıkların yanında devam eder. Bu süre zarfında ustalarından birçok destan, üstatname ve vücutname öğrenir (Feyzullahî Vahid 1990: 118; Özdamar 2010; Azizî Haray 1997: 248).

Âşıklığı sırasında Tebriz dışında Karadağ’ın birçok şehrinde, Zencan, Miyana, Erdebil, Halhal şehirlerinde, Gilan ve Güney bölgelerindeki köylerde toylara katılır (Özdamar 2010; Azizî Haray 1997: 248). Ayrıca Tebriz ve Tahran şehir radyosu ile televizyon kanallarında program yaparak sanatını İran’ın birçok bölgesinde icra şansı bulur (Azizî Haray 1997: 248).

Günümüzde Tebriz’de yaşayan ve toylara Balabancı İsrafil Fuladiyne Karahanlı ve Mehemmed Kave ile giden Âşık Ferit Cihanî, günümüzde Tebriz Gecil Kapısı’ndaki Elseven Âşıklar Kahvesi’nin müdavimlerindendir (Özdamar 2010).

Aldığı eğitim esnasında ustalarından “Abbas ile Gülgez”, “Kurbanî ile Peri”, “Nevruz ile Gündap”, “Valih ile Zernigar”, “Âşık Elesger” adlı destanların yanı sıra geleneğin birçok şiiri ile Karadağ’a mahsus “ağabeyi, meydan şikestesi, behmenî, mirzabeyi, Kasım Han ve kara keher” gibi âşık havalarını öğrenir (Feyzullahî Vahid 1990: 118; Azizî Haray 1997: 247; Abbasî vd. 2013: 338).

Bildiği destanlar ve usta malı şiirler dışında âşığın kendi yarattığı şiirler de vardır. Şiirlerinde “Cihanî” mahlasını kullanan âşık, şiirlerinde çoğunlukla bireysel konulara yer verir. Âşık, bazen; “Yetir birbirine Leyli Mecnunu/ Baş perdede bir muhammes çal âşıg” diyen bir âşık olup sevgilileri kavuşturur, bazen de “Sen menim gülümsen, sen kime bülbül?” diyerek sevgilisine soru sorar ve aşkının karşılığının olup olmadığını öğrenmek ister (Özdamar 2010; Özdamar 2014: 179).

Âşığın şiirlerindeki bir diğer konu da hemhâl olduğu sazdır. “Âşıkların yoldaşı” olan saz, âşıklar için sevgiliden de aileden de daha yakındır. “Her sevgi sona erebilir. İnsan sevgisini unutur, ailesiyle sorun yaşar. Ancak saza gönül veren bir âşık, onu ölene kadar terk edemez.” diyen âşık için saz, gönlünden dökülen sözlerin ifşasıdır (Azizî Haray 1997: 249; Özdamar 2010). Âşık Ferit Cihanî’nin Âşık Hasan Gaffarî ve Âşık Hasan İskenderî ile atışması vardır (Abbasî vd. 2013: 338).