DÂNİŞ/DÂNİŞÎ, Ali Dede

(d. ?/? - ö. 1095/1683)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul'da doğdu. Asıl adı Ali'dir. Şiirlerinde ise Dânişî mahlasını kullanır. Nevâlî-zâde ailesi efradındandır. Nevâlî-zâde Ataullah Atayî Efendi'nin torunudur. Sicill-i Osmanî'de yer alan Nevâlîzâde Abdullah Efendi'nin torunu olduğu bilgisi doğru değildir. Medrese tahsilini ikmal ettikten sonra Mevleviliğe intisap etti. İstanbulî Mevlevî Şeyhi Ali Dede ve Nevâlî-zâde Ali Dânişî Dede olarak da tanındı. 1058/1648 tarihinde Galata Mevlevihanesi'ne gelip, Âdem Dede'den inabet alıp onun müridi oldu. Meyyâl Dede, Derviş Nâyî, Arzî Dede, Gavsî Dede gibi dönemin meşhur şairleriyle aynı sohbet meclislerinde bulundu. Bir süre Konya'ya gitti ve Abdülhalim Çelebi'nin meşihati zamanında Lefkoşa Mevlevihanesi şeyhliğine tayin edildi. Oranın havası bünyesine uygun düşmediği için 1087/1676 tarihinde Çelebi'nin meşihatnamesi ile Kudüs Mevlevihanesi şeyhliğine nakledildi. Doksan yaşını geçmiş bir halde 1095/1683 tarihinde Kudüs'te vefat etti. "Allahu'l-hafîz," terkibi (1095/1683-84) vefatına tarihtir. Öldüğünde yaşı doksanın üzerinde idi. Kudüs'te medfundur.

Oğlu Mehmed Mukim de şairdir. Mürettep bir divanı ele geçmeyen şairin mecmuada kayıtlı şiirleri aşıkane ve arifanedir. Şiirlerinde Mevlevilik ıstılahları yoğun biçimde yer alır.

Kaynakça

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.)(1999). İsmail Belîğ Nuhbetü'l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eşâr. Ankara: AKM Yay. 78-79.
Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Duru, Necip Fazıl (2000). Mevleviyane Şiir Güldestesi. İstanbul: Perşembe Kitapları.

Ekinci, Ramazan (hzl.)(2013). Hâfız Hüseyin Ayvansarayî Vefeyât-ı Ayvansarayî. İstanbul: Buhara Yay. 215.

Genç, İlhan (hzl.) (2000). Esrar Dede, Tezkire-i Şu'arâ-yı Mevleviyye. Ankara: AKM Yay.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.)(2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yay. 273.

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C.3. İstanbul: Matbaa-i Âmire. 517.

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Vakâyiü'l-Fuzalâ Şeyhî Mehmed Efendi III. İstanbul: Çağrı Yay.

Yaltkaya, Şerafettin ve Kilisli Rifat Bilge (hzl.) (1941). Kâtip Çelebi Keşfü’z-Zünûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn. C. 1. İstanbul: Maarif Vekilliği Yay. 502.

Yılmaz, Kâşif (hzl.)(2001). Güftî ve Tesrifâtü'ş-Şuarâ'sı. Ankara: AKM Yay.Zorlu, Cem (hzl.) (2003). Sahih Ahmed Dede Mevlevilerin Tarihi (Mecmû'atü't-Tevârîhü'l-Mevleviyye). İstanbul: İnsan Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: NECİP FAZIL DURU - İSMAİL HAKKI AKSOYAK
Yayın Tarihi: 28.03.2014
Güncelleme Tarihi: 04.12.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Yeri gögü hîçe saymaz mest-i bî-pervâ-yı 'aşk

İki 'âlemden geçer rind-i kadeh-peymâ-yı 'aşk

 

Her gözü şehbâza sayd olmaz hümâ pervâz olan

Konmağa etmez tenezzül her yere 'ankâ-yı 'aşk

 

Mevlevîyim şimdi döndüm sanmanız Mevlâ'ya ben

Gûşuma bezm-i ezelden çalınıpdır nây-ı 'aşk

 

Def ü nây ile semâ'ımdan döner başın senin

Neydiğin fehm eylemezsin zâhidâ ma'nâ-yı 'aşk

 

'Aşk der 'aşk işidir etse tekellüm ehl-i dil

Can kulağını pür etmiş na're-i gavgâ-yı 'aşk

 

Delk-i tecrîdi giyirdi bana hayyât-ı kader

Türlü türlü şekle kormuş âdemi sevdâ-yı 'aşk

 

En gedâsı pâdişâh-ı dehre istiğnâ satar

Gör ne 'âlemdir kıyâs et rütbe-i ulyâ-yı 'aşk

 

'Aşık-ı ser pa bürehne kadr-i şahiden geçer

Tâc u tahtı neylesin ey Dânişî rüsvâ-yı 'aşk
(Duru, Necip Fazıl (2000). Mevleviyane Şiir Güldestesi. İstanbul: Perşembe Kitapları. 139-140.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Abdülgani Seniy Yurtmand. 1871 - ö. Nisan 1951Doğum YeriGörüntüle
2ZÎVER, İstanbullud. 1809 - ö. 1829Doğum YeriGörüntüle
3Ata Karatayd. 13 Haziran 1926 - ö. 25 Mart 2013Doğum YeriGörüntüle
4Abdülgani Seniy Yurtmand. 1871 - ö. Nisan 1951Doğum YılıGörüntüle
5ZÎVER, İstanbullud. 1809 - ö. 1829Doğum YılıGörüntüle
6Ata Karatayd. 13 Haziran 1926 - ö. 25 Mart 2013Doğum YılıGörüntüle
7Abdülgani Seniy Yurtmand. 1871 - ö. Nisan 1951Ölüm YılıGörüntüle
8ZÎVER, İstanbullud. 1809 - ö. 1829Ölüm YılıGörüntüle
9Ata Karatayd. 13 Haziran 1926 - ö. 25 Mart 2013Ölüm YılıGörüntüle
10Abdülgani Seniy Yurtmand. 1871 - ö. Nisan 1951MeslekGörüntüle
11ZÎVER, İstanbullud. 1809 - ö. 1829MeslekGörüntüle
12Ata Karatayd. 13 Haziran 1926 - ö. 25 Mart 2013MeslekGörüntüle
13Abdülgani Seniy Yurtmand. 1871 - ö. Nisan 1951Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ZÎVER, İstanbullud. 1809 - ö. 1829Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15Ata Karatayd. 13 Haziran 1926 - ö. 25 Mart 2013Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16Abdülgani Seniy Yurtmand. 1871 - ö. Nisan 1951Madde AdıGörüntüle
17ZÎVER, İstanbullud. 1809 - ö. 1829Madde AdıGörüntüle
18Ata Karatayd. 13 Haziran 1926 - ö. 25 Mart 2013Madde AdıGörüntüle