Madde Detay

DELLEK MURAD

(d. ?/? - ö. ?/?)
Âşık
(Âşık / 18. Yüzyıl / Azeri)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Dellek Murad, 18. yüzyıl Azerbaycan sahası âşıklarındandır. Ancak bazı kaynaklarda, onun 17. yüzyıl âşıklarından olduğu da söylenmektedir (Telli Saz Üstadları 1964: 20). Hayatı ve öğrenim durumu hakkında fazla bilgi yoktur. Ancak şiirlerinden hareketle bazı tahminlerde bulunmak mümkündür. Adının başında yer alan “dellek” kelimesi, berber anlamına gelmekle birlikte âşığın böyle bir mesleğinin olup olmadığı bilinmemektedir.

Dellek Murad’ın eser ölçütünde bir çalışması yoktur. Azerbaycan sahası âşık şiirinin geraylı (8’li koşma) ve goşmalarıyla (koşma) adını duyurmuştur. Tespit edilen sınırlı sayıdaki şiirlerinin tamamı hece vezniyle olup dili dönemine göre durudur. Daha çok “geraylı” ve “koşma” şeklinde söylediği şiirleriyle adını duyurmuştur. Tespit edilebilen şiirleri incelendiğinde, gerek üslup gerekse ele aldığı konular itibariyle döneminin güçlü âşıklarından olduğu rahatlıkla söylenebilir. Koşmalarında daha çok sosyal konulara ağırlık vererek “nasihatname” tarzı şiirler söylemiştir. O, adaletten yana olduğunu, doğruluğun, dürüstlüğün ve ahlaklı olmanın güzelliklerini birçok şiirinde vurgulayarak dünyanın faniliğinden söz eder. Özellikle nasihat konusunun ağırlıkta olduğu şiirlerinde örnek bir insanın nasıl olması gerektiğini anlatır: “Sen nüdreten bir meclise varanda /Yahşı eyleş, yahşı otur, yahşı dur /Dindirende me’rifetden ver heber /Gören desin berkallah yahşıdı.” (Sakaoğlu vd. 1985: 80). Birçok âşık gibi Dellek Murad da şiirlerini söylerken herhangi bir sanat endişesi gütmemiştir. Ancak ustaca söylediği şiirleri incelendiğinde edebî sanatın her çeşidine rastlamak mümkündür. Dellek Murad, şiirlerinde atasözü, deyim ve hikmetli sözleri ustaca kullanmıştır. Özellikle nasihat konulu şiirlerinde bu tür mısralara fazlaca yer vermiştir: “Sirrini söyleme gemü aleme/Bivefa dilberden sene yâr olmaz”, “Bir oğul ki, ata sözün tutmaya/O oğulda geyret, namus, ar olmaz”, Beslediğin bağın barın yeyesen/Yad bağından sene heyva, nar olmaz” gibi (Sakaoğlu vd. 1985: 79-80). Bu özelliği, onun Türkçeye hâkimiyetini ve ana dilini ne kadar güzel kullandığını göstermesi bakımından oldukça önemlidir.
 

Kaynakça

Azerbaycan Aşıgları ve El Şairleri I (1983). (hzl. Ehliman Ahundov), Bakü: Elm neşriyyatı.

Azerbaycan Edebiyyatı İncileri / Bayatı, Qoşma, Tecnis (1988). Hzl. Ehliman Ahundov. Bakü: yyy.

Başlangıcından Günümüze kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi (Nesir-Nazım) 2/ Azerbaycan Türk Edebiyatı II (1993). Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 357-358.

Sakaoğlu, Saim, Ali Berat Alptekin, Esma Şimşek (1985). Azerbaycan Âşıkları ve El Şairleri. C. 1. İstanbul: Halk Kültürü Yay.

Sakaoğlu, Saim, Ali Berat Alptekin, Esma Şimşek (2000). Azerbaycan Âşıkları ve Halk Şairleri Antolojisi I (16-18. Yüzyıllar), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.

Telli Saz Üstadları (1964). Bakü: yyy.
 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. ESMA ŞİMŞEK
Yayın Tarihi: 13.02.2015
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020

Eserlerinden Örnekler

 Geraylı / Olmaz


Derd ü gemin erbabıyam
Derdler menden irad olmaz
Günde min min heyal eyler
Menim könlüm bir şad olmaz

Göye çekse baş tayalar
Felek onu tez payalar
Her külüng çapmaz gayalar
Her iyiden Ferhad olmaz

Derviş olan bahmaz pusta
Uslu olan olar usta
Güvenme bivefa dosta
Bivefadan imdad olmaz

Seher bağın eser badı
Dostundan iste imdadı
Mövlem yaradıb Murad’ı
Herkes Dellek Murad olmaz


Sakaoğlu, Saim, Ali Berat Alptekin, Esma Şimşek (2000). Azerbaycan Âşıkları ve Halk Şairleri Antolojisi I (16-18. Yüzyıllar). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.142.


Goşma / Eyleme


Gadir Allah budur senden dileyim
Sen merdi namerde möhtac eyleme
Geyb-i hezineden yetir ruzisin
Sen merdi namerde möhtac eyleme

Edalet kanısan keremin çohdu
Te’neli söz hençer, nizedi, ohdu
Gardaşın gardaşa vefası yohdu
Gardaşı gardaşa möhtac eyleme

Namerd körpüsünden ölsem geçmerem
Kavran olsam menziline düşmerem
Elinden camını alıb içmerem
Sağ eli sol ele möhtac eyleme

Şair olan deyer sözün arısın
Arısın olmasa olsun yarısın
Goy lap alsın gözlerimin birisin
Bu gözü o göze möhtac eyleme

Dellek Murad deyer sözün zatını
El elden ötkündü işin çetini
Gurda guşa gismet ele etini
Atanı oğla möhtac eyleme 


Azerbaycan Edebiyyatı İncileri / Bayatı, Qoşma, Tecnis (1988). Hzl. Ehliman Ahundov. Bakü: yyy. 265-266.


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1AŞIG/FENA, Fena Mirze Rehim Mirze Memmedbağıroğlud. 1841 - ö. 1925Doğum YeriGörüntüle
2ELYAR ABDULLAYEV, Elyar Eli Oğlu Abdullayevd. 1936 - ö. 1990Doğum YeriGörüntüle
3CELAL, Şemseddin Elioğlud. 1916 - ö. 1943Doğum YeriGörüntüle
4AŞIG/FENA, Fena Mirze Rehim Mirze Memmedbağıroğlud. 1841 - ö. 1925Doğum YılıGörüntüle
5ELYAR ABDULLAYEV, Elyar Eli Oğlu Abdullayevd. 1936 - ö. 1990Doğum YılıGörüntüle
6CELAL, Şemseddin Elioğlud. 1916 - ö. 1943Doğum YılıGörüntüle
7AŞIG/FENA, Fena Mirze Rehim Mirze Memmedbağıroğlud. 1841 - ö. 1925Ölüm YılıGörüntüle
8ELYAR ABDULLAYEV, Elyar Eli Oğlu Abdullayevd. 1936 - ö. 1990Ölüm YılıGörüntüle
9CELAL, Şemseddin Elioğlud. 1916 - ö. 1943Ölüm YılıGörüntüle
10AŞIG/FENA, Fena Mirze Rehim Mirze Memmedbağıroğlud. 1841 - ö. 1925MeslekGörüntüle
11ELYAR ABDULLAYEV, Elyar Eli Oğlu Abdullayevd. 1936 - ö. 1990MeslekGörüntüle
12CELAL, Şemseddin Elioğlud. 1916 - ö. 1943MeslekGörüntüle
13AŞIG/FENA, Fena Mirze Rehim Mirze Memmedbağıroğlud. 1841 - ö. 1925Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14ELYAR ABDULLAYEV, Elyar Eli Oğlu Abdullayevd. 1936 - ö. 1990Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15CELAL, Şemseddin Elioğlud. 1916 - ö. 1943Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16AŞIG/FENA, Fena Mirze Rehim Mirze Memmedbağıroğlud. 1841 - ö. 1925Madde AdıGörüntüle
17ELYAR ABDULLAYEV, Elyar Eli Oğlu Abdullayevd. 1936 - ö. 1990Madde AdıGörüntüle
18CELAL, Şemseddin Elioğlud. 1916 - ö. 1943Madde AdıGörüntüle