Madde Detay

Halis Dönmez 1950 yılında Sivas Kangal'ın Kavak köyünde doğmuştur. Mehmet ve Hasibe’nin oğlu olan şair ilkokul mezunudur. Çocukluğu ve gençliği köyünde geçer. Evli olup Başer ve Ender Can adında iki oğlu bulunmaktadır. Yoksul bir ailenin çocuğu olarak yetişir. 1964-1969 yıllarında Adana’da kahvecilik yapar. Askerlik hizmetini Adıyaman’ın Gölbaşı ilçesinde yerine getirir. 1969’da Ankara’ya gider ve oraya yerleşir. 1978’de Maliye Bakanlığında işe girer, 2002’de emekli olur (Turan 2011: 173).

1976’da Atatürk’ün yüzüncü doğum yılı olan 1981 yılında düzenlenen etkinlik çerçevesinde TRT Ankara Radyosunda programlara katılan Halis Dönmez, Hacı Bektaş Veli Vakfı ile Halk Ozanları Kültür Derneğinin tertip ettiği Hacı Bektaş Veli’yi Anma Programı’nda sazda ve sözde ikincilik ödülü alır. 1976’da TRT Ankara Radyosunda mahalli sanatçı olarak programlar yapar, üç kere de televizyona çıkar (Turan 2011: 173).

Şiir yazmaya 1973’te, saz çalmaya 1969’da başlayan şairin saz ustası köylüsü Hüseyin Şimşek’tir. Ayrıca Müslüm Sümbül, M. Ali Alpay, Kamber Çeliker (Kul Kamberi) ve Haydar Kaya (Aladeli) gibi halk şairlerinden etkilenir. Şiirlerinde kendine ait ezgileri çalıp okuyan şairin irticali yoktur. Dönmez mahlasının yanı sıra kimi zaman Derdiçok mahlasını da kullanır. Bir Sevda, Sevgi, Yoktur, Benim, Bilip Bilmeden vb. 80 kadar şiiri vardır (Kaya 2009: 155). Şiirlerini hece ölçüsüyle yazan âşık, içerik olarak millî konulara, ayrılık yurt gerçeklerine yer verir. Şiirlerinde yarım kafiyenin yanında tam ve zengin kafiye de kullanır. Âşık, şiirlerinde sade bir Türkçe kullanır. 

Dönmez, âşıklık geleneğinin önemli unsurlarından rüya görme ve bade içme motiflerine inanmakla beraber kendisi rüya görmesine rağmen bade içmediğini ifade eder. Halk Ozanları Kültür Derneği üyesidir. Aynı derneğin kendisi adına çıkardığı Derdi Çok adlı şiir kitabı da bulunan Dönmez’in Atatürk Şiirleri adlı antolojide ve Milli Kültürümüz dergisinde de şiirleri yayımlanır. Halis Dönmez; Âşık Veysel, Pir Sultan Abdal, Âşık Emrah, Karacaoğlan, Âşık Veli, Âşık Kemteri, Ruhsati ve Müslüm Sümbül’ü âşıklık geleneğinin ulu çınarları ve üstatları olarak kabul etmekte; onların izinde oluşturduğu ve daha sonra üzerlerinde herhangi bir değişiklik yapmadığı şiirlerini hecenin 7’li, 8’li ve 11’li kalıplarıyla yazmaktadır (Turan 2011: 173).

Teknoloji’nin halk şiiri üzerinde olumsuz etkileri olmadığını savunan Dönmez, bu konudaki görüşlerini: "En önemlisi her şeyden önce görsel yayın var. Bizden önceki âşıklar neredeyse sazlarına tel bulamıyorlardı. Şimdiki âşıkların daha iyi imkânları var. Günümüzde âşıklar televizyona çıkıyor, eserlerini icra ediyor. Kasetler, televizyon yayınları geleneğe olumlu etkiler yapıyor ve âşıkların geniş halk kesimlerince tanınmasını sağlıyor. Bu bakımdan teknolojinin halk şiiri üzerinde olumsuz etkileri olduğunu sanmıyorum; ayrıca halk ozanları teknolojiyi ve yeniliği şiirlerinde daima övmüşlerdir, şeklinde ifade eder" (Turan 2011: 174).

Halis Dönmez, halk ozanı olmanın en önemli şartı olarak âşık adayının gönlünde olması gereken aşk duygusunu kabul etmekte ve aşkın önemini “Her şeyden önce aşk olacak. Aşk olmazsa hiçbir şey olmaz, taşıma suyuyla değirmen dönmeyeceği gibi aşk duygusu olmadan güzel şeyler vücut bulmaz. Âşığın yüreği yanacak, halkın içinde olacak ki onun eksiğini, noksanını görecek. Bunları yazacak, ayrıca güzel olan şeyleri, güzel yapılan işleri şiirlerinde övecek.” cümleleriyle dile getirmektedir. Çağdaşı âşıklardan Çoşkun Gönüllü, Kul Kanberi, Kul Nar, İsmail Nar, Süleyman Özkan, Hüsnü İyidoğan, Abdullah Oral gibi halk şairlerini tanıyan Dönmez, âşıklık geleneğinin yaşaması ve gelecek kuşaklara taşınması konusunda devletten ve üniversitelerden ilgi ve destek beklemektedir. Âşıklık geleneğinin gidişatını olumlu görmesine rağmen resmi kurumlardan beklentilerini: "Ferdi olarak halk ozanları ve âşıkların gayretleri geleneğin yaşaması için yeterli olmuyor, devletin bize yardım etmesi gerekiyor. Üniversiteler bizimle ilgili araştırmalar yapsınlar, bize sahne tahsis etsinler, eserlerimizi değerlendirip kitaplaştırsınlar, benim vermek istediğim mesajları öğrencilere ve halka ulaştırsınlar. Âşıkların çoğunun yazdıkları şiirleri kitaplaştırmaya gücü yetmiyor. Sonuçta bu eserler heba olup gidiyor, sözleriyle ifade etmektedir " (Turan 2011: 174).