Madde Detay

Babasının kaymakam olarak görev yaptığı Bilecik Gölpazarı’nda doğmuştur. Kadıköy Kız Koleji’ni bitirdikten sonra, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde ve İstanbul Belediye Konservatuarı Şan Bölümünde bir süre öğrenim görmüştür. 1965-1973 yılları arasında TRT İstanbul Radyosunda metin yazarı ve yapımcı olarak çalışmıştır. TRT İstanbul radyosunda prodüktör olarak çalışırken İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Gazetecilik Enstitüsü’nden mezun olmuştur. (Yalçın, 2010: 394) 1977-1979 yılları arasında Aziz Nesin başkanlığındaki Türkiye Yazarlar Sendikası Yönetim Kurulu’nda görev almıştır. 1980 sonrasında “Aydınlar Dilekçesi”ni imzalayan isimler arasında yer almıştır. 1996 yılında halkı askerlikten soğuttuğu gerekçesiyle, Askeri Mahkeme sanığı olarak kısa bir süre Bayrampaşa Cezaevi’nde yatmıştır. (Ağaoğlu, 2013: 173)

1977-79 yılları arasında Aziz Nesin başkanlığındaki Türkiye Yazarlar Sendikası Yönetim Kurulu’nda görev almıştır. Toplumsal Kurtuluş Dergisi çalışmalarına katılmıştır. Roman, deneme gibi türlerde de eserler veren Tansu Bele’nin tiyatro oyunları büyük beğeni toplamıştır. Yazarın senaryoları; Devlet Tiyatroları, AST, Dostlar Tiyatrosu gibi önde gelen tiyatrolarda sergilenmiştir. Müzik çalışmalarına da imza atan yazarın “Şarkılarımız” ve “Şarkılarımız Kardeştir” adlı iki albümü bulunmaktadır.

Necati Cumalı Oyun Ödülü Seçici Kurulu’nda Özen Yula, Behiç Ak gibi isimlerle birlikte yer almaktadır.

Bilgesu Erenus, "Evli Evine Köylü Köyüne" adlı oyunu ile TRT Radyo Oyunları Başarı Ödülü'nü kazanmıştır. 1979'da Milliyet Sanat dergisinin açtığı Çocuk Oyunları Yarışması birincilik ödülünü kazanmıştır. (Kurdakul, 2016: 265) "Devlerin Ölümü" Senaryosu ile 1991 yılında 28. Antalya Film Şenliğinde Mansiyon ödülü Bilgesu Erenus'a verilmiştir. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sahne Sanatları Bölümü Genel Kurulu tarafından her yıl verilen Muhsin Ertuğrul Tiyatro Emek Ödülünün 2016 yılında sahibi olmuştur.

Bilgesu Erenus, edebiyat dünyasına tiyatro oyunlarıyla girmiştir. Yazarın ilk oyunu "El Kapısı" 1973 yılında Ankara Sanat Tiyatrosu’nda sahnelenmiştir. Yazar: “Bir süre sonra, yazdıklarımın yalnızca hamasi konularla sınırlı kalması istenildiğini fark edince TRT’den istifa ettim. Radyo programcılığım sırasında sokaklardan öğrendiklerimi El Kapısı adlı bir oyuna taşıdığımda dönemin devrimci tiyatrosu Ankara Sanat Tiyatrosu ( AST) iç ve dış göçler konusuna sahip çıktı; o dönemde bir yazar için Ankara Sanat Tiyatrosunda oyununun oynanması tanımsız bir başarıydı, hele ki ilk oyunu!” der. (Kılıç, 2017:3)

“Ortak, İkili Oyun ve Kelaynaklar” Dostlar Tiyatrosu'nda, “Nereye Payidar” adlı oyun ise Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sergilenmiş ve büyük beğeni kazanmıştır. Bilgesu Erenus, toplumcu görüşün tiyatrodaki sesi olmuştur. El Kapısı (1973), Ortak (1976), Nereye Payidar (1977), İkili Oyun (1978), Kelaynaklar (1982), Güneyli Bayan (1983), Misafir (1984), Halide (1986), Arka Bahçe (1993) oyunlarından bazılarıdır. (Buttanrı, 2010:68)

Bilgesu Erenus’un İkili Oyun ve Misafir adlı oyunları tiyatro tarihimizin en önemli oyunları arasında yer almaktadır. (And, 1994:206) Yazarın Misafir ve Nereye Payidar adlı oyunları ‘’kadın karakterleri bugüne dek erkek yazarlarımızın kurgulamadığı bir dramatik algıyla üretilmiş, örnek teşkil eden oyunlardır. Almanya’ya işçi giden ailenin dramını yansıtan Misafir oyununda yazarın kadın karakter Elfide’nin ‘’yokluğu’’nun altını çizmesi, bu oyunun tiyatromuzda kadın olgusuna dair çok önemli bir veriyi ortaya koyan ilk oyunlarımız arasında yer almasını (Yamaner, 2011: 726) sağlamıştır. "Misafir" oyunu İstanbul, Adana, Diyarbakır, Bursa, Antalya gibi şehirlerde Devlet Tiyatroları’nda ve Avrupa'nın çeşitli kentlerinde oynanmıştır ve büyük beğeni toplamıştır. Jacques Salzer çevirisiyle L’Espace d’un instant yayınevi tarafından L’invité adıyla yayımlanmıştır. http://tr.writersofturkey.net/index.php?title=Bilgesu_ERENUS (E.T.15.08.2018)

Bilgesu Erenus’un Acılar Şenliği adlı oyunu 12 Eylül döneminin örselenmiş insanlarının düşlerini, anılarını, korkularını dile getirmek amacıyla yazılmıştır. (Şener, 2006: 206) Yazar, karakterlerin bireysel tarihinde iz bırakan olay ve durumları toplumsal tarihe dair önemli bilgilerle iç içe sunmaktadır. ‘’Bilgesu Erenus El Kapısı, Ortak, Nereye Payidar, İkili Oyun, gibi oyunlarıyla toplumcu görüşün tiyatrodaki tutarlı ve etkili sesi olmuştur. (Şener, 2006:202)

Yazar, "Yaftalı Tabut" adlı oyununda Türkiye'nin önemli sosyalist teorisyenlerinden Doktor Hikmet Kıvılcımlı'nın yoldaşı kimliği ile tanınan ve Vatan Partisi kurucuları arasında yer alan Fatma Nudiye Yalçı'nın hayatını anlatmaktadır. Oyun, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nca repertuara alınmıştır. Yazarın “Havuç ya da Sopa” ve “Altıncı Gün” gibi oyunları köylülerin yaşam mücadelesini ve işçilerin haksız düzen karşısında başlattıkları grevi anlatırken içerik nedeniyle sansüre uğramıştır. Erenus, sisteme eleştiriler getiren muhalif duruşunu ortaya koyduğu oyunları için sahne bulmakta güçlük çekmiştir.

Bilgesu Erenus, Dersim 1938 olayları hakkında Türkçe yazılmış ilk ve tek tiyatro eseri olan Çağrı’yı kaleme almıştır. Demir'e göre toplumcu gerçekçi üslubunu kadın duyarlılığıyla sentezleyen Erenus, Çağrı’da Dersim 1938 süreci ile güncel arasında sürekli bir bağ kurmayı amaçlamıştır. Bu nedenle Çağrı, anakronik göndermeler içeren ve hem politik hem de belgesel tiyatro akımından izler taşıyan bir eser olarak değerlendirilebilir. (Demir, 2015:319). Dersim 1938 sürecinde yaşananların işlendiği oyun, toplumsal belleğin yeniden inşa edilmesi için geçmişle yüzleşme (Demir, 2015:319) amacı ile yazılmıştır.

Yazar, “1968 kuşağı ile gezi kuşağını buluşturduğumuz bir oyundur” (Erenus, 2016:12) diye tanımladığı Bukalemun oyunu ile dikkat çekmiştir. “Bukalemun’a duygularına göre renk değiştiren ‘omurgalı ama sürüngen’ ismini insanı düşünerek verdim. Omurgamız var ama süründürüyorlar. Bukalemun’a seslenmek zorundaydım (Erenus, 2016:12) diyen yazarın toplumcu çizgisini son dönem eserlerinde de koruduğu görülmektedir. Erenus'un kaleme aldığı oyunlarda içselleştirilmiş resmi ideolojilerle hesaplaştığı, seyircinin ya da okurun belli bir mesafeden bakmasını ve olaylara yabancılaşmasını (Doğan, 2015:151) sağladığı görülmektedir.

Yazarın çocuklar için yazdığı oyunların ilki, Milliyet Sanat Dergisi’nin açtığı çocuk oyunu yarışmasında, başkanlığını Haldun Taner’in yaptığı jüri tarafından birincilik ödülü alan, “Birbirine Eş Kardeş” oyunudur. 1990’larda "Anya Manya Kumpanya" adlı oyunu ve 2010 yılında "Kuguşdigili" oyununu yazmıştır.

Bilgesu Erenus, biyografik eserler de kaleme almıştır. Bu eserleri yazma amacını şöyle açıklamıştır: “Halktan yana olmak bu topraklarda kimi çabalar gerektirir. Bu çabaların geciktirilmemesi için yanlış tanınan ya da hakkı yenmiş meslektaşlarımın haklarını sahnede tartışmak için elimden geleni yapıyorum. Lillian Helman (Güneyli Bayan), Halide Edip Adıvar (Halide), Virginnia Wolf (Kırmızı Karaağaç),Tevfik Fikret (Fikret) hep bu çabamın ürünleridir” (Erenus, 2016:12) Yazar, Aydınlık Zindan adlı yapıtında Yalçın Küçük’ün; Böyle Bir Dünya adlı yapıtında ise Gülçin Çaylıgil’in biyografisini kaleme almıştır. Toplumsal Kurtuluş Dergisi’nde yazdığı yazıları Entelektüel Şiddet adlı kitapta toplanmıştır.

Bilgesu Erenus, Gece, Göz, Kazı adlı üç roman yazmıştır. 1980 döneminde yaşananların sorgulandığı romanlarında her tür baskıya karşı çıktığı görülmektedir. İktidar aygıtları ile hesaplaştığı romanlarında toplumsal ve siyasal düzenin bozukluğuna ve çürümüşlüğüne işaret etmektedir.

Yazarın Bir Tren Yolculuğu, İkili Oyunlar ve Devlerin Ölümü adlı senaryoları filme çekilmiştir. İrfan Tözüm'ün yönettiği Devlerin Ölümü filminin senaryosu Sabahattin Ali'nin Çilli, Hanende Melek ve Yeni Dünya adlı öykülerinden yola çıkılarak yazılmıştır. Kadın karakterlerin varoluş serüvenlerini oyunlarında olduğu gibi senaryolarında da içtenlikle yansıtan yazarın kadın kimliğinin temsili hususunda gerçekçi bakış açısı dikkat çekmektedir.

Bilgesu Erenus, özellikle tiyatro eserleri ile "sahnelerimizde alkışlanan değerlerimiz" (Necatigil, 2007:147) arasında yer almaktadır. Eserlerinde Türkiye'nin siyasi, kültürel, ekonomik ve toplumsal yapısındaki çelişkilerden kaynaklanan sorunları karakterlerin hem bireysel hem de toplumsal konumuna yer vererek ele almaktadır. Ezen-ezilen çelişkisine odaklanan yazar, eserlerinde her tür hiyerarşiye karşı çıktığını açık bir dille ifade etmektedir. Adalet, sınıfsal çelişki, özgürlük ve doğa kavramlarını sıkça sorgulayan Bilgesu Erenus, egemen güçlerin ötekileştirdiği kimliklere odaklanmaktadır.