Madde Detay

Asıl adı Hasan’dır. Bursalı’dır. Babasının adı Şeyh Hüseyin’dir. Osmanlı Müellifleri’nde, Mi’yârü’d-Düvel ve Misbarü’l-Milel adlı eserindeki “an kethudâyân-i ocag-ı cebeciyân-ı dergâh-ı âlî” ibaresine göre Yeniçeri mensuplarından olduğu, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri’nde cebeci birliklerine katılmış olduğu belirtilmiştir. İkinci Viyana Seferi’ne katıldı. Adı geçen bu iki kaynakta Viyana kuşatması sonrasındaki savaşlarda Avusturyalılar’a ya da Macaristan seyahati sırasında Nemçelüler’e esir düşmesi nedeniyle Esîrî mahlası verildiği belirtilmektedir. Esirliği sonrasında Defterdâr oldu ve 1118/1706’da Bağdad’a sonra da Kıbrıs’a gtti. 1142/1721’de geri döndü ve Cebeci Kahyası oldu. Ömrü boyunca Osmanlı ülkesinin çoğu yerini ve ayrıca İkinci Viyana Seferi nedeniyle de Viyana ve civarını gezdi. Yaşının çok ilerlemiş olmasına rağmen 1138/1725 tarihinde Mi’yârü’d-Düvel ve Misbârü’l-Milel adlı eserini kaleme aldı. 1140/1728 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Adı geçen eserinden anlaşıldığı kadarıyla tarih ve coğrafya alanında kendini iyi yetiştirmiş ve devlet işlerinde tecrübeli bir zat idi.

Eserleri şunlardır:

1. Mi’yârü’d-Düvel ve Misbârü’l-Milel: Tarihî ve coğrafî bir derlemedir. 1138/1725 tarihinde tamamlanmış olup seksen cüze ayrılmıştır. Osmanlı tarihi ve özellikle on yedinci yüzyıl sonu Osmanlı tarihi kısmı çok ayrıntılı ve geniş bir şekilde ele alınmıştır. İkinci Viyana Seferi’nin tasvirleri de ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Osmanlı tarihi kısmının sonunda Osmanoğulları'nın faziletlerine dair ayrıntılı bilgiler verilmiştir. Ayrıca o zaman göre yapılmış ta’biyetü’l-ceyş (askerî taktik) haritaları ve coğrafyaya dair çok sayıda faydalı bilgi de eserde yer almaktadır (Üçok 1992:290). Esere kaynaklık eden başlıca eserler Kâtib Çelebi’nin Cihan-nümâ adlı eseri ile Arapça olarak kaleme aldığı Fezleketü’t-Tevârîh’in tercümesidir (Ak 1993:215). Eserin bir nüshası, Süleymaniye Ktp., Es’ad Efendi Bölümünde iki cilt hâlinde olup 2109 numarada birinci cilt ve 2110 numarada ikinci cilt bulunmaktadır. Ayrıca Millet Ktp., Hekimoğlu Ali Paşa Böl., 803 numarada da yine eserin sadece birinci cildi kayıtlıdır. (https://www.yazmalar.gov.tr/detayli_arama.php?cmd=search&eserAdi=&yerno=&yazar=Esiri+Hasan).

2. Münşeât-ı Esîri:  Esîrî Hasan Efendi tarafından yazılmış resmî ve hususî mektupların suretlerinden meydana gelmiştir. Eser, Manisa İl Halk Ktp., 5158/3 numarada kayıtlı bir mecmuanın 83b-92b yapraklarında yer almaktadır. Her sayfada 32 satır bulunan eserin telif tarihi 1155/1742’dir (Gülertaş 1986:44).

Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. Bahriye Üçok. Ankara: KB Yay.

Gülertaş, Gönül (1986). Manisa İl Halk Kütüphanesi, Türkçe Yazmaları Katalogu. Manisa.

Özen, Mustafa (hzl.) (1975). Osmanlı Müellifleri. C. 3. İstanbul. 50.

Sarıcaoğlu, Fikret (1997). “Harita”. İslam Ansiklopedisi. C.16. İstanbul: TDV Yay. 215.

https://www.yazmalar.gov.tr/detayli_arama.php?cmd=search&eserAdi=&yerno=&yazar=Esiri+Hasan