FÂZIL, Hâfız Hacı Tâhir Efendi

(d. 1176/1762-63 - ö. 1210/1795-96)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Tâhir’dir. Hâfız Hacı Tâhir Efendi olarak tanındı. Dîvân’ının mukaddimesinde yer alan bilgilere göre (Arpacı 2005: 2-4; Atacan 2014: 10-11) Hacı Ali Efendi adında bir zatın oğludur. 1176/1762-63 yılında İstanbul’da Nakkaş Paşa yakınlarında dünyaya geldi. Devrinin önde gelen âlimlerinden dersler aldı, başka ilimlerin yanı sıra Arapça ve Farsça öğrendi. Hoca Neş’et’in muhitine dâhil olarak Farsça bilgisini geliştirdi. 1203/1788-89 yılında hacca gitti. Alçakgönüllü, iyiliksever, hikmet sahibi, yüce bir kişilik olan Tâhir Efendi, 1210/1795-96 yılında genç yaşta vefat etti. Tuhfe-i Nâ’ilî’de şairin  ölüm tarihi 1217/1802-03 olarak kayıtlıdır (Kurnaz ve Tatcı 2001: II/749).

Hoca Neş’et, Farsça ile şiir ve inşada akranlarından üstün olduğu için ona Fâzıl mahlasını vermiştir. Fâzıl’ın bilinen tek eseri durumundaki Dîvân’ı, ölümünden yedi yıl sonra (1217/1802-03) Hoca Neş’et’in destekleriyle akrabası Mehmed Muhît Efendi tarafından tertip edilmiştir. Eserle ilgili önce Metin Arpacı (2005) tek nüsha üzerinden, daha sonra Mehmet Atacan (2014) iki nüsha üzerinden yüksek lisans tezi hazırlamışlardır. Yakın zamanda eserin yeni bir nüshası daha tespit edilmiştir (bk. Çukurlu ve Düzenli 2021: 45).

Hoca Neş’et’in ders halkasında yetişmiş olan Fâzıl’ın şiirlerinde Nedîm ve Nâbî üslubunun etkileri görülmektedir. Klasik şiir geleneğine mensup olan şair, Fuzûlî, Nef’î, Nâbî, Nedîm, Koca Râgıb Paşa, Şeyhülislâm Mehmed Şerîf, Fıtnat Hanım, Sabit gibi şairlere nazireler yazmıştır. Hoca Neş’et’in yakın çevresindeki -birbirlerine karşılıklı nazireler yazdıkları- Pertev, Nâşid ve İhyâ gibi şairlerle aynı edebî muhite mensupturlar (Arpacı 2005: 93-94). 


Kaynakça

Arpacı, Metin (2005). Fazıl, Fazıl Hacı Tahir Efendi, Hayatı ve Dîvânının Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 

Atacan, Mehmet (2014). Hafız Mehmet Tahir Efendi Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Çukurlu, Talip ve M. B. Düzenli (2021). "Enderunlu Fazıl Divanı'nda Yer Alan Ramazaniyyeler Üzerine Bir Değerlendirme". Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (SUSBİD), 9 (17): 41-63.

Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmet Nail Tuman, Tuhfe-i Nâ’ilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. 2. Ankara: Bizim Büro Yay. 749.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. MEHMET GÜRBÜZ
Yayın Tarihi: 24.09.2014
Güncelleme Tarihi: 11.09.2021

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Dil-i bülbülde havf-ı ıztırârî var benüm yokdur

Gülün dahı serinde fikr-i hârı var benüm yokdur


Makâmı yok dil-i ehl-i hevâ-yı bî-nevânun kim

Dinilsün anlarun cây-ı karârı var benüm yokdur


Dilüm pür-dâgdur hem derd ile pürdür tehî sanma

Neyün feryâda zîrâ iftikârı var benüm yokdur 


Muhît-i mevc-i vahdetden eger bir katreyüm ammâ

Bihâr-ı seb’anun hadd ü kenârı var benüm yokdur


Vefâ-yı dil-rübâdan beste-çeşmüm çokdan ey Fâzıl

Heveskârân-ı kâmun intizârı var benüm yokdur (Atacan 2014: 190)




İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HAYÂTÎ, Hayâtî Çelebid. ? - ö. III. Murad dönemi (1574-95) ortalarıDoğum YeriGörüntüle
2ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşad. 1853 - ö. 1903Doğum YeriGörüntüle
3Semra Aktunçd. 01 Kasım 1945 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4HAYÂTÎ, Hayâtî Çelebid. ? - ö. III. Murad dönemi (1574-95) ortalarıDoğum YılıGörüntüle
5ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşad. 1853 - ö. 1903Doğum YılıGörüntüle
6Semra Aktunçd. 01 Kasım 1945 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
7HAYÂTÎ, Hayâtî Çelebid. ? - ö. III. Murad dönemi (1574-95) ortalarıÖlüm YılıGörüntüle
8ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşad. 1853 - ö. 1903Ölüm YılıGörüntüle
9Semra Aktunçd. 01 Kasım 1945 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
10HAYÂTÎ, Hayâtî Çelebid. ? - ö. III. Murad dönemi (1574-95) ortalarıAlan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşad. 1853 - ö. 1903Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12Semra Aktunçd. 01 Kasım 1945 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13HAYÂTÎ, Hayâtî Çelebid. ? - ö. III. Murad dönemi (1574-95) ortalarıMadde AdıGörüntüle
14ÂSAF, Mahmûd Celâleddîn Paşad. 1853 - ö. 1903Madde AdıGörüntüle
15Semra Aktunçd. 01 Kasım 1945 - ö. ?Madde AdıGörüntüle