RÜŞDÎ, Mehmed

(d. ?/? - ö. 1105/1693)
divan şairi, müderris
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Mehmed Rüşdî’dir. Safâyî Bekir-zâde (Çapan 2005: 207), Sâlim Bekirağa-zâde (İnce 2005: 359), Belîğ ve Şeyhî Ebubekir Ağa-zâde (Abdülkadir 1999: 125; Özcan 1989: 110) sanıyla tanındığını söylemektedir. İstanbul’da doğdu. Bekir Ağa’nın oğludur.

Medrese tahsilinin ardından mülâzım, bir süre sonra da müderris oldu. Bir süre sonra müderrislikten azledildi. Bunun tesiriyle olsa gerek kırk yaşından sonra aklını yitirdi. Divane Rüşdî diye anıldı (Müstakîm-zâde 2000: 231b; İnce 2005: 359). Bu hâliyle İstanbul’daki Sivasî-zâde tekkesine sığınarak uzlete çekildi. Orada cezbe hâlindeyken vefat etti (Özcan 1989: 110).

Bilinen tek eseri Dîvân’ıdır. Kaynaklarda şiirlerinin beğenildiği ifade edilmektedir. Divan'ın tespit edilen nüshaları şunlardır: 1. Millet Kütüphanesi Ali Emirî Efendi, Manzum Eserler, Nu: 207, 29 yk.; 2. Millet Kütüphanesi Reşid Efendi, Nu: 756, 76 yk.; 3. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY 692/2, yk. 32-117; 4. Milli Kütüphane, Yz FB, Nu; 244, 94 yk.

 

Kaynakça

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ, Nuhbetü’l-Âsâr. Ankara: AKM Yay.

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî. Ankara: AKM Yay.

İnce, Adnan (hzl). (2005). Tezkiretü’ş-Şu’arâ Sâlim Efendi. Ankara: AKM Yay.

Komisyon (1967). İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu. C. II. İstanbul: MEB Yay.

Kurnaz, Cemal, M. Tatcı (hzl.) (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî. Cilt:II, Ankara: Bizim Büro Yay.

Müstakîmzâde Süleymân Sa’deddîn (2000). Mecelletü’n-Nisâb. (tıpkıbasım). Ankara: KBY Yay.

Özcan, Abdülkadir (hzl.) (1989). Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiü’l-Fudalâ. C. II. İstanbul: Çağrı Yay.

Rüşdî. Dîvân-ı Rüşdî. Milli Kütüphane. Yz FB, Nu: 244.

Yılmaz, Kâşif (hzl.) (2001). Güftî ve Teşrîfâtü’ş-Şu’arâsı. Ankara: AKM Yay.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DOÇ. DR. HAKAN YEKBAŞ
Yayın Tarihi: 07.03.2014
Güncelleme Tarihi: 26.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Gazel

Dil almak cebr ile ol gamze-i pür-şûra kalmışdur  

Tahammül her cefâya ‘âşık-ı rencûra kalmışdur

Hat irdi seyr-i ruhsârında dahı bilmez üftâde

Temâşâgâh-ı hüsninde şeb-i deycûra kalmışdur

Bitürmez bâd-ı nâle bin bahâr olsa gül-i ümmîd 

Husûl-ı kâm-ı dil var ise nefh-i sûra kalmışdur

Kopardı mülk-i ruhsârında yer yer fitneler hâlî

Bu mekr ü âl o Hindû-beççe-i pür-şûra kalmışdur

Cihânda ârzû her vâdî-i ‘işretde ey Rüşdî

O mest-i nâz ile nûş-ı mey-i engûra kalmışdur

(Rüşdî. Dîvân-ı Rüşdî. Milli Kütüphane. Yz FB. Nu: 244. yk. 47b.)

Gazel

Cihânda şimdi hemân hûb o serv-kâmet imiş

Miyânı mûy-sıfat cünbişi kıyâmet imiş

Metâ’-ı vaslına şâyeste her yüzine gülen

Yolına nakd-i sirişki telef sefâhat imiş

Cihâna gaflet ile geçdi pây-bend-i füsûn 

Meger ki kâfir-i zülfi esîr-i fursat imiş

Göründi âşıka düşvâr kâr-ı aşk ammâ

Olınca baht müsâ’id sonı selâmet imiş

O tıfl-ı nâza vü Rüşdî mey-i ‘âşık u ma’şûk 

Bu şehr-i ‘aşk u mahabbetde eski âdet imiş

(Rüşdî. Dîvân-ı Rüşdî. Milli Kütüphane. Yz FB. Nu: 244. yk 61a.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1NİSÂRÎ, Hüseyin Nisârî Efendid. ? - ö. 1662-63/1664-65Doğum YeriGörüntüle
2LEBÎB, Vâsıf-zâde Abdullah Lebîb Efendid. ? - ö. 1837-38Doğum YeriGörüntüle
3CEM'Î, Mehmed Cem'î Efendid. ? - ö. 1659/1660Doğum YeriGörüntüle
4NİSÂRÎ, Hüseyin Nisârî Efendid. ? - ö. 1662-63/1664-65Doğum YılıGörüntüle
5LEBÎB, Vâsıf-zâde Abdullah Lebîb Efendid. ? - ö. 1837-38Doğum YılıGörüntüle
6CEM'Î, Mehmed Cem'î Efendid. ? - ö. 1659/1660Doğum YılıGörüntüle
7NİSÂRÎ, Hüseyin Nisârî Efendid. ? - ö. 1662-63/1664-65Ölüm YılıGörüntüle
8LEBÎB, Vâsıf-zâde Abdullah Lebîb Efendid. ? - ö. 1837-38Ölüm YılıGörüntüle
9CEM'Î, Mehmed Cem'î Efendid. ? - ö. 1659/1660Ölüm YılıGörüntüle
10NİSÂRÎ, Hüseyin Nisârî Efendid. ? - ö. 1662-63/1664-65MeslekGörüntüle
11LEBÎB, Vâsıf-zâde Abdullah Lebîb Efendid. ? - ö. 1837-38MeslekGörüntüle
12CEM'Î, Mehmed Cem'î Efendid. ? - ö. 1659/1660MeslekGörüntüle
13NİSÂRÎ, Hüseyin Nisârî Efendid. ? - ö. 1662-63/1664-65Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14LEBÎB, Vâsıf-zâde Abdullah Lebîb Efendid. ? - ö. 1837-38Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15CEM'Î, Mehmed Cem'î Efendid. ? - ö. 1659/1660Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16NİSÂRÎ, Hüseyin Nisârî Efendid. ? - ö. 1662-63/1664-65Madde AdıGörüntüle
17LEBÎB, Vâsıf-zâde Abdullah Lebîb Efendid. ? - ö. 1837-38Madde AdıGörüntüle
18CEM'Î, Mehmed Cem'î Efendid. ? - ö. 1659/1660Madde AdıGörüntüle