Madde Detay
FEDÂÎ, Fedâî Mehmed Ef.
(d. ?/? - ö. ?/1654)
Divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 17. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Fedâî’nin asıl adı Mehmed'dir. Doğum tarihi bilinmemektedir. Antep’te belli süre yaşadıktan sonra Trablusşam’a gitti ve oraya yerleşti. 1619 yılında padişah II. Osman (1618-1622) döneminde Samsunlu Ali tarafından Şam Mevlevihânesi'ne bağlı olarak kurulan ve Türkiye sınırları dışındaki en büyük yedi Mevlevihâneden biri olma özelliğini taşıyan Trablusşam Mevlevihânesi'nin postnişinliğini yaptı. 15 Recep 1065/ 1654 senesinde Trablusşam’da vefat etti (Dağlıoğlu, 1939: 25). Feridüddin Attar‘ın Mantıku’l-Esrâr’ını, Tercüme-i Mantıkut-Tayr El-Müsemmâ bi Mantıku’l-Esrar adıyla 1045/M.1635’te manzum olarak Türkçe'ye çevirmiştir. Eserin iki yazması mevcuttur: İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T.Y. Nr.767; Milli Kütüphane, Yazmalar, nr. A.3341. Nesih yazı ile 130 varak olan bu eser, 1274/ 1858 tarihinde 226 sayfa olarak İstanbul’da basıldı.
Fedâî’nin 1044 / 1634’te kaleme aldığı ve Şahidî’nin Tuhfe’sine nazire olarak yazılan Tuhfe-i Fedâî adlı eseri Türkçe-Arapça manzum sözlükler arasında yer almaktadır. Şu an yazma nüshası mevcuttur. Bayezid Devlet Ktp. Bayezıd 6821 kayıtlı olan nüsha, nesih karakterli ve 26 varaktır. Her sayfada 11 satır bulunmaktadır. Süleymaniye Ktp. Esad Efendi 3190 kayıtlı nüsha ise rika harfleriyle yazılmış ve 16 varaktır. Her sayfada 21 satır bulunmaktadır. Tuhfe-i Fedâî, mesnevî nazım şeklinde yazılmış 39 beyitlik bir mukaddime ile beyit sayıları 9 ile 36 beyit arasında değişen toplam 355 beyitlik 15 kıt’a ve “Hesâb-ı Ebced” başlığı altındaki ebced hesabıyla ilgili 7 beyitlik ayrı bir kıt’a olmak üzere toplam 401 beyittir. Arapça 1211 kelimenin Türkçe karşılıkları gösterildi (Yakar 2007: 1020).
Kaynakça
Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. C.2. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.514.
Dağlıoğlu, Hikmet Turhan (1939). Gaziantep Meşâhiri. Gaziantep: Cumhuriyet Halk Partisi Basımevi.
Kurnaz Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2011). Mehmet Nail Tuman. Tuhfe-i Naili -Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.2. Ankara: Bizim Büro Yay. 759.
Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1981). “Fedâî Mehmet”. C.3. İstanbul: Dergah Yay. 175.
Yakar, Halil İbrahim (2007), “Manzum Sözlüklerimizden Tuhfe-i Fedâî”. Turkish Studies, İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (4): 1015-1025.
Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: DOÇ. HALİL İBRAHİM YAKARYayın Tarihi: 17.09.2014Güncelleme Tarihi: 28.11.2020Eserlerinden Örnekler
Tuhfe-i Fedâî’den
Bâdehu ben fakîr ü bîçâre
Mübtelâ vü garîb ü âvâre
Gerçi nâmum Muhammed idi benüm
Mahlasumdur Fedâî şi’r-fenüm
Lîk olmışdı mevlidüm Ayıntâb
Olmış-idüm o şehrde bî-tâb
Nice şehr ü diyâr seyir iderek
Trabulus’a ugradum gezerek
O şehirde ikâmet itmiş idüm
Bir zamân istirâhat itmiş idüm
Bir nice tıfla oluban üstâd
Okudup nazm-ı ter idüp irşâd
Kimisi Fârisî’ye tâlib idi
Kimi Türkî’ye şevk-i gâlib idi
İstedim bir lügat yazam bu fakîr
Lügat-i Şâhidî’ye ola nazîr
Ki Arablar da nef’ini göreler
Gavrine Türkî lisânıñ ireler
O ki ola Fârsi anı ṣaldım
Arabî Türkice beyân Kıldım
Bunu yazmaga ibtidâ itdüm
Fazlına Hakkın ittikâ itdüm
Çîl çâr u hezâr-ı hicretde
Receb ayında kutlu sâ‘atde
Biḥamdillah ki ḫayrıla bu nâme
On iki günde erdi iḥtitâma
Bu mısrâ‘ın hurûfun say ser-â-pâ
Kodun dehre Fedâî Tuhfe a’lâ
Hep budur senden murâdım yâ Ganî
Kim halâs eyle ta‘assubdan beni
Bu televvüsden yuyup dîvânumı
Son nefes îmân ile al cânumı
Bu fakîr [ü] hasta mecrûhu’l-fuâd
Eyleyüp bir dem bu ilme ictihâd
Eyledüm seyr-i sülûk-ı Mevlevî
Okudum geh Mesnevî geh Ma‘nevî
Çünki oldum her birinden hûşe-çîn
Tâ ki buldum hırmen-i ilme’l-yakîn
Hak mu‘în oldı açıldı cân gözi
Tâ göründi aynuma ma‘nâ gözi
İstedüm kim yâr ile yoldaşıma
Fârisî fehmetmeyen kardaşıma
Gördügüm işitdügümi söyleyüm
Anı ma‘nâdan haberdâr eyleyüm
Ben dahi bir nüsha tahrîr eyledüm
Türkî dilde anı ta‘bîr eyledüm
Tâ ki şayet nâzır olanlar ana
Bu fakîri bir du‘â ile ana
Hicretinden Hazret-i Peygamberün
Ya‘ni kim iki cihân serverinün
Eyledüm bin kırk beşinde ibtidâ
Hayr ile yâ Rab ki bula intihâ
(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 57.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 17.09.2014Güncelleme Tarihi: 28.11.2020Eserlerinden Örnekler
Tuhfe-i Fedâî’den
Bâdehu ben fakîr ü bîçâre
Mübtelâ vü garîb ü âvâre
Gerçi nâmum Muhammed idi benüm
Mahlasumdur Fedâî şi’r-fenüm
Lîk olmışdı mevlidüm Ayıntâb
Olmış-idüm o şehrde bî-tâb
Nice şehr ü diyâr seyir iderek
Trabulus’a ugradum gezerek
O şehirde ikâmet itmiş idüm
Bir zamân istirâhat itmiş idüm
Bir nice tıfla oluban üstâd
Okudup nazm-ı ter idüp irşâd
Kimisi Fârisî’ye tâlib idi
Kimi Türkî’ye şevk-i gâlib idi
İstedim bir lügat yazam bu fakîr
Lügat-i Şâhidî’ye ola nazîr
Ki Arablar da nef’ini göreler
Gavrine Türkî lisânıñ ireler
O ki ola Fârsi anı ṣaldım
Arabî Türkice beyân Kıldım
Bunu yazmaga ibtidâ itdüm
Fazlına Hakkın ittikâ itdüm
Çîl çâr u hezâr-ı hicretde
Receb ayında kutlu sâ‘atde
Biḥamdillah ki ḫayrıla bu nâme
On iki günde erdi iḥtitâma
Bu mısrâ‘ın hurûfun say ser-â-pâ
Kodun dehre Fedâî Tuhfe a’lâ
Hep budur senden murâdım yâ Ganî
Kim halâs eyle ta‘assubdan beni
Bu televvüsden yuyup dîvânumı
Son nefes îmân ile al cânumı
Bu fakîr [ü] hasta mecrûhu’l-fuâd
Eyleyüp bir dem bu ilme ictihâd
Eyledüm seyr-i sülûk-ı Mevlevî
Okudum geh Mesnevî geh Ma‘nevî
Çünki oldum her birinden hûşe-çîn
Tâ ki buldum hırmen-i ilme’l-yakîn
Hak mu‘în oldı açıldı cân gözi
Tâ göründi aynuma ma‘nâ gözi
İstedüm kim yâr ile yoldaşıma
Fârisî fehmetmeyen kardaşıma
Gördügüm işitdügümi söyleyüm
Anı ma‘nâdan haberdâr eyleyüm
Ben dahi bir nüsha tahrîr eyledüm
Türkî dilde anı ta‘bîr eyledüm
Tâ ki şayet nâzır olanlar ana
Bu fakîri bir du‘â ile ana
Hicretinden Hazret-i Peygamberün
Ya‘ni kim iki cihân serverinün
Eyledüm bin kırk beşinde ibtidâ
Hayr ile yâ Rab ki bula intihâ
(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 57.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 28.11.2020Eserlerinden Örnekler
Tuhfe-i Fedâî’den
Bâdehu ben fakîr ü bîçâre
Mübtelâ vü garîb ü âvâre
Gerçi nâmum Muhammed idi benüm
Mahlasumdur Fedâî şi’r-fenüm
Lîk olmışdı mevlidüm Ayıntâb
Olmış-idüm o şehrde bî-tâb
Nice şehr ü diyâr seyir iderek
Trabulus’a ugradum gezerek
O şehirde ikâmet itmiş idüm
Bir zamân istirâhat itmiş idüm
Bir nice tıfla oluban üstâd
Okudup nazm-ı ter idüp irşâd
Kimisi Fârisî’ye tâlib idi
Kimi Türkî’ye şevk-i gâlib idi
İstedim bir lügat yazam bu fakîr
Lügat-i Şâhidî’ye ola nazîr
Ki Arablar da nef’ini göreler
Gavrine Türkî lisânıñ ireler
O ki ola Fârsi anı ṣaldım
Arabî Türkice beyân Kıldım
Bunu yazmaga ibtidâ itdüm
Fazlına Hakkın ittikâ itdüm
Çîl çâr u hezâr-ı hicretde
Receb ayında kutlu sâ‘atde
Biḥamdillah ki ḫayrıla bu nâme
On iki günde erdi iḥtitâma
Bu mısrâ‘ın hurûfun say ser-â-pâ
Kodun dehre Fedâî Tuhfe a’lâ
Hep budur senden murâdım yâ Ganî
Kim halâs eyle ta‘assubdan beni
Bu televvüsden yuyup dîvânumı
Son nefes îmân ile al cânumı
Bu fakîr [ü] hasta mecrûhu’l-fuâd
Eyleyüp bir dem bu ilme ictihâd
Eyledüm seyr-i sülûk-ı Mevlevî
Okudum geh Mesnevî geh Ma‘nevî
Çünki oldum her birinden hûşe-çîn
Tâ ki buldum hırmen-i ilme’l-yakîn
Hak mu‘în oldı açıldı cân gözi
Tâ göründi aynuma ma‘nâ gözi
İstedüm kim yâr ile yoldaşıma
Fârisî fehmetmeyen kardaşıma
Gördügüm işitdügümi söyleyüm
Anı ma‘nâdan haberdâr eyleyüm
Ben dahi bir nüsha tahrîr eyledüm
Türkî dilde anı ta‘bîr eyledüm
Tâ ki şayet nâzır olanlar ana
Bu fakîri bir du‘â ile ana
Hicretinden Hazret-i Peygamberün
Ya‘ni kim iki cihân serverinün
Eyledüm bin kırk beşinde ibtidâ
Hayr ile yâ Rab ki bula intihâ
(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 57.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Tuhfe-i Fedâî’den
Bâdehu ben fakîr ü bîçâre
Mübtelâ vü garîb ü âvâre
Gerçi nâmum Muhammed idi benüm
Mahlasumdur Fedâî şi’r-fenüm
Lîk olmışdı mevlidüm Ayıntâb
Olmış-idüm o şehrde bî-tâb
Nice şehr ü diyâr seyir iderek
Trabulus’a ugradum gezerek
O şehirde ikâmet itmiş idüm
Bir zamân istirâhat itmiş idüm
Bir nice tıfla oluban üstâd
Okudup nazm-ı ter idüp irşâd
Kimisi Fârisî’ye tâlib idi
Kimi Türkî’ye şevk-i gâlib idi
İstedim bir lügat yazam bu fakîr
Lügat-i Şâhidî’ye ola nazîr
Ki Arablar da nef’ini göreler
Gavrine Türkî lisânıñ ireler
O ki ola Fârsi anı ṣaldım
Arabî Türkice beyân Kıldım
Bunu yazmaga ibtidâ itdüm
Fazlına Hakkın ittikâ itdüm
Çîl çâr u hezâr-ı hicretde
Receb ayında kutlu sâ‘atde
Biḥamdillah ki ḫayrıla bu nâme
On iki günde erdi iḥtitâma
Bu mısrâ‘ın hurûfun say ser-â-pâ
Kodun dehre Fedâî Tuhfe a’lâ
Hep budur senden murâdım yâ Ganî
Kim halâs eyle ta‘assubdan beni
Bu televvüsden yuyup dîvânumı
Son nefes îmân ile al cânumı
Bu fakîr [ü] hasta mecrûhu’l-fuâd
Eyleyüp bir dem bu ilme ictihâd
Eyledüm seyr-i sülûk-ı Mevlevî
Okudum geh Mesnevî geh Ma‘nevî
Çünki oldum her birinden hûşe-çîn
Tâ ki buldum hırmen-i ilme’l-yakîn
Hak mu‘în oldı açıldı cân gözi
Tâ göründi aynuma ma‘nâ gözi
İstedüm kim yâr ile yoldaşıma
Fârisî fehmetmeyen kardaşıma
Gördügüm işitdügümi söyleyüm
Anı ma‘nâdan haberdâr eyleyüm
Ben dahi bir nüsha tahrîr eyledüm
Türkî dilde anı ta‘bîr eyledüm
Tâ ki şayet nâzır olanlar ana
Bu fakîri bir du‘â ile ana
Hicretinden Hazret-i Peygamberün
Ya‘ni kim iki cihân serverinün
Eyledüm bin kırk beşinde ibtidâ
Hayr ile yâ Rab ki bula intihâ
(Yakar, Halil İbrahim (2013). Antepli Divan Şairleri. Gaziantep: Yaşar Cevizli Mağazaları. 57.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | REF’ET | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | HALİL BABA | d. 1846? - ö. 1921 | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | HAMDÎ, Muhammed Hamdî Baba | d. 1845 - ö. 1908 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | REF’ET | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | HALİL BABA | d. 1846? - ö. 1921 | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | HAMDÎ, Muhammed Hamdî Baba | d. 1845 - ö. 1908 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | REF’ET | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | HALİL BABA | d. 1846? - ö. 1921 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | HAMDÎ, Muhammed Hamdî Baba | d. 1845 - ö. 1908 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | REF’ET | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
11 | HALİL BABA | d. 1846? - ö. 1921 | Meslek | Görüntüle |
12 | HAMDÎ, Muhammed Hamdî Baba | d. 1845 - ö. 1908 | Meslek | Görüntüle |
13 | REF’ET | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | HALİL BABA | d. 1846? - ö. 1921 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | HAMDÎ, Muhammed Hamdî Baba | d. 1845 - ö. 1908 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | REF’ET | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
17 | HALİL BABA | d. 1846? - ö. 1921 | Madde Adı | Görüntüle |
18 | HAMDÎ, Muhammed Hamdî Baba | d. 1845 - ö. 1908 | Madde Adı | Görüntüle |