Madde Detay
FERDÎ, Şeyh Hacı Abdullah Ferdî Efendi
(d. ?/? - ö. ?/?)
divan şairi, şeyh
(Divan/Yazılı Edebiyat / 19. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4
Asıl Abdullah Ferdî’dir. Müftü, tarikat şeyhi ve şairdir. Nâil Tuman’ın, Tuhfe-i Nâilî isimli biyografik eserinde İstanbullu ve Emir Buhârî Tekkesi şeyhi olduğunu kaydettiği şair Nakşîdir. Osmanlı Müellifleri yazarı Mehmet Tahir ise Manisalı olduğunu kaydeder. Memleketine dair kesin bir bilgi mevcut değildir. Ancak İstanbul’un bir ilim merkezi olduğu ve Manisa’da uzun yıllar kaldığı düşünüldüğünde Manisalı olup İstanbul’a ilim tahsili için gittiğine hükmedilebilir. 18. asrın sonu ve 19. asrın başında yaşadığı eserlerinden öğrenilmektedir. Şairin Dîvân'ında yer alan Şehenşâh-ı cihân Sultân Mahmûd Hân-ı Gâzî’nün / Zamân-ı devletinde çeşm-i ‘âlem incilâ buldı” matlaıyla başlayan manzume Ferdî’nin, Sultan II. Mahmûd’un saltanatı sırasında (1808-1839 hayatta olduğunun delilidir. Yine Dîvân'da yer alan Sultan Abdülmecîd’in tahta çıkışına dair “Târîh-i Cülûs-ı Sultân ‘Abdülmecîd Hân Ber Taht” başlıklı tarih manzumesi Ferdî Abdullah’ın 1839’da hayatta olduğunun göstergesidir. Bu tarihlere yakın yılları veren başka manzumeler de Dîvân'da mevcuttur. Nâil Tuman, şairin 1274/1857-58 senesinde vefat ettiğini ve Emîr Buhârî Dergahı haziresine defnedildiğini kaydeder.
Ferdî'nin çok sayıda eseri vardır.
1. Dîvân: Klasik tertip üzere oluşturulmuş Dîvân mürettep bir görünüm arz etmektedir. Dîvân'ında 300 civarında şiir bulunan şairin şiirlerinin çoğu gazeldir. Bu gazellerin 235’i Türkçe, 27’si Farsça'dır. Asıl başarılı şiirleri de bunlardır. Ferdî’nin şiirlerinde divan şiirinin klasik mazmunlarını ve kelime dünyasını kullandığı görülür. Dîvân'ın İzmir'de ve Süleymaniye Kütüphanesi'nde birer nüshası mevcuttur.
2. Risâle-i Fenâ ve Bekâ: Kelâm ilmiyle alakalı bu küçük eser Süleymaniye Kütüphanesi'ndedir.
3. Nazmü’l-Le'âlî: Yaklaşık 20 varaklık küçük hacimli bir eserdir. Süleymaniye Kütüphanesi'ndedir.
4. Mecmuatü’l-Fevâid: Süleymaniye Kütüphanesi'nde bulunan eser dinî muhtevalı olup türlü faydalı bilgilerden mürekkeptir.
5. Mektûbât: Şairin 9 varaktan oluşan edebî mektupları yer alır.
6. Risâle-i Âdâb-ı Nakşibendiyye: Nakşîlik ile ilgili küçük bir risaledir. Süleymaniye Kütüphanesi'ndedir.
7. Nukût-ı Cedîde fî Ukûd-ı Ceyyide Ale’t-Tarîkati’l-Aliyyeti’n-Nakş: 30 varak civarındaki bu küçük risale tasavvufi bir muhtevaya sahiptir.
8. Risâle-i Deriyye der Nikât-i Meriyye: İran edebiyatını konu edinen 5 varaklık bir risaledir.
9. Risâle-i Ferdiyye: 3 varaklık biyografik Arapça bir risaledir.
10. Târîh: 171 varaklık eser Süleymaniye Kütüphanesi'ndedir.
11. Şerh-i Salât-ı İbni Memiş: Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki eser tasavvufi bir risaledir.
Kendisi Nakşî olan şairin şiirlerinde bazı tarikatlar ve tasavvufun önemli etkisi vardır. Tarikatlarla ilgili pek çok manzume kaleme almıştır. Şiirlerinin çoğunda tasavvufi bir muhteva hakim olmakla birlikte kimi şiirlerinde rindâne bir hava da mevcuttur. Şairin önemli bir özelliği ise devrin mühim tarihî hadiselerine tarih düşürmek suretiyle devrin tarihine tanıklık etmesidir. Şair divan şiirinin son dönemlerindeki başarılı temsilcileri arasında sayılabilir. Şiirlerinde klasik şiirin gelenekten gelen mazmunlarının yanı sıra günlük deyimleri de kullanmıştır. Şairin kelime dünyası ve üslubu, divan şiirinde görmeye alışık olduğumuz türden Arapça ve Farsça kelime ve terkiplerle örülüdür.
Kaynakça
Cunbur, Müjgan (hzl.) (1999). İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri. C. I . Ankara: AKB Yay. 608-609.
Fatîn Dâvud (1271). Hâtimetü’l-Eş‘âr. İstanbul. 328.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (hzl. (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yay. 865.
Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı (2000). Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. I. Ankara: Bizim Büro Yay. 142-143.
Memiş, Nuray (2008). Ferdi Abdullah Efendi ve Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
Madde Yazım Bilgileri
Yazar: ARAŞ. GÖR. ERDEM CAN ÖZTÜRKYayın Tarihi: 24.07.2013Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Bade-i la’l-i leb-i dildâra etdim ibtidâ
Neşelendim şevk ile güftâra etdim ibtidâ
Pîr-i cânım himmetiyle feyz alıp güller gibi
Reng ü bûyum neşrini izhâra etdim ibtidâ
Çeşm-i bülbülden içirdi sâkî-i feyz-i ezel
Câm-ı ‘aşkı bir gül-i ruhsâra etdim ibtiâ
Nagme-i elhân itme vasfında pür-şevk ü tarâb
Çok nevâlar eyleyip esrâra etdim ibtidâ
Bir sabâ reftâr olup ‘aklım havâlandı yine
Ugrayıp semt-i Hicâz’a zâra etdim ibtidâ
Gazel
Rûhum ol şâhid-i kudsî-i vefâdâra fedâ
Hâşimî vü Kureşî menşe-i esrâra fedâ
Hâne-i ehl-i kulûb andan olur hep rûşen
Âsmân-ı kerem ü matla’-ı envâra fedâ
Ehl-i Hakk bildi sahâbe-yi kirâmın kadrin
Etdiler cân ile baş Ahmed-i Muhtâr’a fedâ
Çıkdı hep kevn-i mekândan şeb-i mi’râcında
Gitdi agyâra aralıktan olup ol yâre fedâ
Ferdi-yi zârda yoktur ana lâyık bir şey
Edecek cânla varın o da dildâra fedâ
(Memiş, Nuray (2008). Ferdi Abdullah Efendi ve Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi. 45, 47.)
İlişkili Maddeler
Yayın Tarihi: 24.07.2013Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Bade-i la’l-i leb-i dildâra etdim ibtidâ
Neşelendim şevk ile güftâra etdim ibtidâ
Pîr-i cânım himmetiyle feyz alıp güller gibi
Reng ü bûyum neşrini izhâra etdim ibtidâ
Çeşm-i bülbülden içirdi sâkî-i feyz-i ezel
Câm-ı ‘aşkı bir gül-i ruhsâra etdim ibtiâ
Nagme-i elhân itme vasfında pür-şevk ü tarâb
Çok nevâlar eyleyip esrâra etdim ibtidâ
Bir sabâ reftâr olup ‘aklım havâlandı yine
Ugrayıp semt-i Hicâz’a zâra etdim ibtidâ
Gazel
Rûhum ol şâhid-i kudsî-i vefâdâra fedâ
Hâşimî vü Kureşî menşe-i esrâra fedâ
Hâne-i ehl-i kulûb andan olur hep rûşen
Âsmân-ı kerem ü matla’-ı envâra fedâ
Ehl-i Hakk bildi sahâbe-yi kirâmın kadrin
Etdiler cân ile baş Ahmed-i Muhtâr’a fedâ
Çıkdı hep kevn-i mekândan şeb-i mi’râcında
Gitdi agyâra aralıktan olup ol yâre fedâ
Ferdi-yi zârda yoktur ana lâyık bir şey
Edecek cânla varın o da dildâra fedâ
(Memiş, Nuray (2008). Ferdi Abdullah Efendi ve Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi. 45, 47.)
İlişkili Maddeler
Güncelleme Tarihi: 02.12.2020Eserlerinden Örnekler
Gazel
Bade-i la’l-i leb-i dildâra etdim ibtidâ
Neşelendim şevk ile güftâra etdim ibtidâ
Pîr-i cânım himmetiyle feyz alıp güller gibi
Reng ü bûyum neşrini izhâra etdim ibtidâ
Çeşm-i bülbülden içirdi sâkî-i feyz-i ezel
Câm-ı ‘aşkı bir gül-i ruhsâra etdim ibtiâ
Nagme-i elhân itme vasfında pür-şevk ü tarâb
Çok nevâlar eyleyip esrâra etdim ibtidâ
Bir sabâ reftâr olup ‘aklım havâlandı yine
Ugrayıp semt-i Hicâz’a zâra etdim ibtidâ
Gazel
Rûhum ol şâhid-i kudsî-i vefâdâra fedâ
Hâşimî vü Kureşî menşe-i esrâra fedâ
Hâne-i ehl-i kulûb andan olur hep rûşen
Âsmân-ı kerem ü matla’-ı envâra fedâ
Ehl-i Hakk bildi sahâbe-yi kirâmın kadrin
Etdiler cân ile baş Ahmed-i Muhtâr’a fedâ
Çıkdı hep kevn-i mekândan şeb-i mi’râcında
Gitdi agyâra aralıktan olup ol yâre fedâ
Ferdi-yi zârda yoktur ana lâyık bir şey
Edecek cânla varın o da dildâra fedâ
(Memiş, Nuray (2008). Ferdi Abdullah Efendi ve Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi. 45, 47.)
İlişkili Maddeler
Eserlerinden Örnekler
Gazel
Bade-i la’l-i leb-i dildâra etdim ibtidâ
Neşelendim şevk ile güftâra etdim ibtidâ
Pîr-i cânım himmetiyle feyz alıp güller gibi
Reng ü bûyum neşrini izhâra etdim ibtidâ
Çeşm-i bülbülden içirdi sâkî-i feyz-i ezel
Câm-ı ‘aşkı bir gül-i ruhsâra etdim ibtiâ
Nagme-i elhân itme vasfında pür-şevk ü tarâb
Çok nevâlar eyleyip esrâra etdim ibtidâ
Bir sabâ reftâr olup ‘aklım havâlandı yine
Ugrayıp semt-i Hicâz’a zâra etdim ibtidâ
Gazel
Rûhum ol şâhid-i kudsî-i vefâdâra fedâ
Hâşimî vü Kureşî menşe-i esrâra fedâ
Hâne-i ehl-i kulûb andan olur hep rûşen
Âsmân-ı kerem ü matla’-ı envâra fedâ
Ehl-i Hakk bildi sahâbe-yi kirâmın kadrin
Etdiler cân ile baş Ahmed-i Muhtâr’a fedâ
Çıkdı hep kevn-i mekândan şeb-i mi’râcında
Gitdi agyâra aralıktan olup ol yâre fedâ
Ferdi-yi zârda yoktur ana lâyık bir şey
Edecek cânla varın o da dildâra fedâ
(Memiş, Nuray (2008). Ferdi Abdullah Efendi ve Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi. 45, 47.)
İlişkili Maddeler
Sn. | Madde Adı | D.Tarihi / Ö.Tarihi | Benzerlik | İncele |
---|---|---|---|---|
1 | TIFLÎ, Mehmed Emîn Efendi | d. ? - ö. 1767-68 | Doğum Yeri | Görüntüle |
2 | SUN'Î ÇELEBİ | d. ? - ö. ? | Doğum Yeri | Görüntüle |
3 | Feridun Fazıl Türlbentçi | d. 1912 - ö. 6 Ağustos 1982 | Doğum Yeri | Görüntüle |
4 | TIFLÎ, Mehmed Emîn Efendi | d. ? - ö. 1767-68 | Doğum Yılı | Görüntüle |
5 | SUN'Î ÇELEBİ | d. ? - ö. ? | Doğum Yılı | Görüntüle |
6 | Feridun Fazıl Türlbentçi | d. 1912 - ö. 6 Ağustos 1982 | Doğum Yılı | Görüntüle |
7 | TIFLÎ, Mehmed Emîn Efendi | d. ? - ö. 1767-68 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
8 | SUN'Î ÇELEBİ | d. ? - ö. ? | Ölüm Yılı | Görüntüle |
9 | Feridun Fazıl Türlbentçi | d. 1912 - ö. 6 Ağustos 1982 | Ölüm Yılı | Görüntüle |
10 | TIFLÎ, Mehmed Emîn Efendi | d. ? - ö. 1767-68 | Meslek | Görüntüle |
11 | SUN'Î ÇELEBİ | d. ? - ö. ? | Meslek | Görüntüle |
12 | Feridun Fazıl Türlbentçi | d. 1912 - ö. 6 Ağustos 1982 | Meslek | Görüntüle |
13 | TIFLÎ, Mehmed Emîn Efendi | d. ? - ö. 1767-68 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
14 | SUN'Î ÇELEBİ | d. ? - ö. ? | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
15 | Feridun Fazıl Türlbentçi | d. 1912 - ö. 6 Ağustos 1982 | Alan/Yüzyıl/Saha | Görüntüle |
16 | TIFLÎ, Mehmed Emîn Efendi | d. ? - ö. 1767-68 | Madde Adı | Görüntüle |
17 | SUN'Î ÇELEBİ | d. ? - ö. ? | Madde Adı | Görüntüle |
18 | Feridun Fazıl Türlbentçi | d. 1912 - ö. 6 Ağustos 1982 | Madde Adı | Görüntüle |