HÂDÎ, Hadi Sarpyalçın

(d. 1886 / ö. ?)
öğretmen, polis
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

Asıl adı Hadi Sarpyalçın olan âşık, 1886'da Kayseri’nin Kurşunlu mahallesinde doğmuştur (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194; Deniz 2013: 33). Arapgirlizâde Hoca Mesud Efendi’nin torunu ve Yeni Daire Medresesi müderrisi Tahir Efendi’nin oğludur (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194; Deniz 2013: 33). Soyadı Kanunu’ndan sonra “Sarpyalçın” soyadını alır (Satoğlu 2002: 151; Deniz 2013: 33).

Âşık, ilk olarak 1896-1899 yılları arasında Ahmet Paşa Mekteb-i İbtidaisinde okur (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194; Deniz 2013: 33). Buradan en iyi dereceyle mezun olduktan sonra da 8-10 sene kadar Yeni Daire Medresesinde Arapça, sarf, nahiv ve mantık dersleri alır (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194). Daha sonra, Muammer Bey’in Kayseri mutasarrıflığı zamanında muallimlik sınavını kazanarak, Kayseri’nin Efkere [=Gesi/Bahçeli] köyünde göreve başlar (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194; Deniz 2013: 33). Burada beş sene muallimlik yaptıktan sonra 1. Dünya Savaşı’nın başlamasından iki ay kadar önce bu mesleğinden ayrılarak polis olmaya karar verir (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194; Deniz 2013: 33). Adana Polis Okulunda altı ay okur ve daha sonra yine Kayseri’de görevine başlar (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194; Deniz 2013: 33). 1919’da mahkemeye intikal eden bir dava yüzünden polislik mesleğinden ayrılır, mahkemece davası reddedilmişse de bir daha bu mesleğe dönmez. Ömrünün kalan kısmını da halı, cehri ve yapağı ticareti yaparak geçirir (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194; Deniz 2013: 33).

Âşığın ölüm tarihi kesin değildir. Rasim Deniz, Hâdî’nin genç yaşta Kayseri’de 22 Ekim 1947’de vefat ettiğini bildirir (Deniz 2013: 33). Abdullah Satoğlu ise onun Soyadı Kanunu’ndan [=1934] sonra vefat ettiğini söyler. Fahri Bilge’nin derlemelerinde ölüm tarihinin verilmemiş olması ve oğlunun ölümü üzerine yazdığı bir şiirde geçen “Altmışından sonra bir zehir yuttu” dizesi onun 1950’den sonra öldüğünü akla getirir (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96; Güven 2000: 194). Hayatı seven, çalışkan ve güçlü biri olan Hâdî, oğlunun genç yaşta ölümü üzerine büyük bir üzüntü yaşar (Kalkan 1988: 76). Hatta bu üzüntüden dolayı hastalanıp vefat ettiği de düşünülür (Deniz 2013: 33). Bu üzüntüyü şiirlerinde de sık sık dile getirir (Kalkan 1988: 76).

Hâdî mahlasını kullanan âşığı kültür çevrelerine ilk tanıtan Eski Erciyes Dergisi'ndeki yazılarıyla Kazım Yedekçioğlu olur. Yedekçioğlu vasıtasıyla Hâdî’nin şiirlerini topladığı eski yazılı bir defter elde edilmişse de yazısı bozuk olduğu için şiirlerinin tamamı okunup yayımlanamaz (Kalkan 1988: 76). Kalem şuarasından olan Hâdî, âşık tarzı şiir geleneğine bağlı olarak eserler verir. Oğlunun ölümüne kadar daha ziyade lirik tarzda eserler veren Hâdî, oğlunun ölümünden sonra ise ıstırabını ve perişan hâlini dile getirir (Kalkan 1988: 76). Şiirlerinde yalın, anlaşılır ve içten bir söyleyişe sahiptir. Şiirlerini hece ölçüsü ve dörtlükler ile yaratır. Fahri Bilge’ye ait defterde ise ona ait tek bendi yazılmış bir aşk türküsü yer alır (FB 426: 65; Çapraz 2014: 96). 

Kaynakça

Çapraz, Erhan (2014). Fahri Bilge Derlemeleri / Kayseri ve Yöresi Halk Şairleri. Kayseri: Talas Belediyesi Kültür Yay.

Deniz, Rasim (2013). “Hâdî”. Kayseri AnsiklopedisiC. 3. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay. 3.

FB 426: A. Ârifî [=Fahri Bilge]. [Defter]. Kayseri 1938-1941. Millî Kütüphane İbni Sina Yazmaları. Nu.: Yz. FB. 426.

Güven, Ahmet Emin (2000). Kayseri Yakın Tarihinden Kültürel Araştırmalar VII-Kayseri’de Yazma Mecmualar ve Muhtevalarından Seçmeler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.

Kalkan, Emir (1988). Çağlar Boyunca Kayseri Şairleri. Kayseri: Kayseri İli Özel İdare Müdürlüğü ve Kayseri Belediyesi Birliği Yay.

Satoğlu, Abdullah (2002). “Hâdi”. Kayseri Ansiklopedisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay. 151.

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ERHAN ÇAPRAZ
Yayın Tarihi: 27.12.2018
Güncelleme Tarihi: 07.12.2020

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1DELİ AZİZ, Velioğlud. ? - ö. 1868-1869Doğum YeriGörüntüle
2HATUNİ, Hatun Özberkd. 1966 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
3ÇAĞLARÎ/AKÇAY, Mehmet Akçayd. 1951 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4HÜSEYİN FEVZİd. 1886 - ö. 1928Doğum YılıGörüntüle
5İSMAYIL HEYDER OĞLU ELEKBEROVd. 1886 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
6DUDU, Dudu Karabıyıkd. 1886 - ö. 1989Doğum YılıGörüntüle
7HÜSEYİN FEVZİd. 1886 - ö. 1928Ölüm YılıGörüntüle
8İSMAYIL HEYDER OĞLU ELEKBEROVd. 1886 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
9DUDU, Dudu Karabıyıkd. 1886 - ö. 1989Ölüm YılıGörüntüle
10HÜSEYİN FEVZİd. 1886 - ö. 1928MeslekGörüntüle
11İSMAYIL HEYDER OĞLU ELEKBEROVd. 1886 - ö. ?MeslekGörüntüle
12DUDU, Dudu Karabıyıkd. 1886 - ö. 1989MeslekGörüntüle
13HÜSEYİN FEVZİd. 1886 - ö. 1928Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
14İSMAYIL HEYDER OĞLU ELEKBEROVd. 1886 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
15DUDU, Dudu Karabıyıkd. 1886 - ö. 1989Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
16HÜSEYİN FEVZİd. 1886 - ö. 1928Madde AdıGörüntüle
17İSMAYIL HEYDER OĞLU ELEKBEROVd. 1886 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
18DUDU, Dudu Karabıyıkd. 1886 - ö. 1989Madde AdıGörüntüle