Madde Detay

Asıl adı İsmail Hakkı Tercan olan Karazlı Hakkı, nüfus kayıtlarına göre 1875'te Erzurum’a bağlı Karaz (Kahramanlar) köyünde doğmuştur. Doğum tarihini 1872 (Elmalı 2006), 1878 (Kasır 1999) olarak veren kaynaklar da vardır. "Babası Recep Efendi yörede cömert biri olarak tanınan varlıklı bir kişidir. Annesi ise Ahıska taraflarından Erzurum'a gelip yerleşmiş bir aileden olan Salasorlu lbrahim Efendi'nin (hafızlık tahsili yapmış olduğu için Hafize diye de anılan) kızı Mavi Hanım'dır. Hakkı Bey, bu evlilikten doğan dördü erkek, yedisi kız, on bir çocuğun en büyüğüdür" (Elmalı 2006: 18). İyi bir medrese öğrenimi görmüş olan Karazlı Hakkı Bey, "oldukça kuvvetli bir müderris olan Hacı Cafer Efendi'den aralıksız on beş yıl başta Kur'an olmak üzere sarf, nahiv, mantık, hadis, fıkıh tefsir, Arapça, Farsça ve daha birçok ders almıştır. Karazlı Hakkı Bey, bunların dışında bir süre Erzurum'un tanınmış müderrislerinden Yetim Hoca (Mustafa Zihni Efendi)'dan ders alır, daha sonraları da ilgi duyduğu tasavvuf deryasına dalar" (Elmalı 2006: 19). Tasavvufî terbiyesini ise Kadirî şeyhi olan dayısı Kolağası Ali Rıza Bey’den almıştır. Kendisi de Kadirî şeyhi olan Karazlı Hakkı bulunduğu yerde sözlü sohbetli meclislerinin aranan siması olmuş, iyi huylu ve hoş sohbet bir kişilik olarak tanınmıştır (Kasır 1997: 18; 1999). Hakkı Bey, 1907'de şehit Binbaşı Arzıtılı İbrahim Bey'in kızı Helime Hanım (1877-1945) ile evlenir ve bu evlilikten Mülhime ve İlhame adlarında iki kızı, Enver ve Muhittin adlarında iki oğlu olur (Elmalı 2006: 19). Askerliğini seferberlik öncesi bedelli olarak yapan Hakkı Bey, Erzurum'un Ruslar tarafından işgal edilmesi üzerine ailesiyle birlikte muhacir olarak önce Sivas'a, 1 yıl orada kaldıktan sonra da dayısı, mürşidi Kolağası Ali Rıza Efendi'nin yanına, Tokat'a gider. İki yıllık muhacirlik sonrasında Erzurum'un kurtulduğunu duymaları üzerine ailesiyle Karaz'a döner. Tercan, 20 Mart 1948 tarihinde köyünde vefat eder ve köyüne defnedilir (Elmalı 2006: 21).

Karazlı Hakkı'nın Büyük Divan, Necatül İnsan, Tıbyân Tercümesi, Hac Seyahatim ve Heybe ve Manzum ve Nesir Mektuplarım adlı eserleri İbrahim Alanka tarafından yayına hazırlanmış (Elmalı 2006) ancak henüz yayımlanmamıştır. Mürettep divanının baş kısmında "Elifnâme", "Edepnâme", "Aşknâme" ve "Tasavvufnâme" adlarıyla 4 mesnevisi ve 75 şiiri bulunmaktadır (Kasır 1997: 18; 1999). Hakkında makale (Revnakoğlu 1953; Kasır 1997; Türk 2010) ve kitap (Kasır 1999; Özarslan 2001; Kurnuç 2005; Elmalı 2016) ölçeğinde yapılan ve bilgi veren çalışmalarda hayatı ve eserleri çeşitli cepheleriyle ele alınmıştır.

Karazlı Hakkı, klasik şiirin gazel, semai ve murabba ve sözlü şiire ait divan ve koşma biçimleriyle öğütleme ve destan türlerinde hece vezniyle şiirler söylemiştir. Medrese tahsili almış ve tarikat müntesibi olması dolayısıyla şiirlerinde kullandığı kelime sayısı oldukça geniştir. Âlim şair ve musikişinas bir fıtrata sahip olan Karazlı Hakkı’nın seferberlikle ilgili destanları ve yaşadığı dönemin manzarasını ortaya koyan koşmaları; maya formunda günümüzde bile dillerde dolaşmaktadır. Diğer şiirleri bütünüyle tasavvufî temalara hasredilmiştir. Birçok şiiri ilahî formunda bestelenmiş olup Erzurum ölçeğinde tasavvufî sohbetlerde okunmaktadır (Özarslan 2001: 368).