Madde Detay

1100/1688-89 yılında Kastamonu’nun Kerel köyünde doğdu. Asıl adı Mustafa’dır. Babası Amar-zâde Mehmed Ağa olduğundan Amar-zâde Mustafa Hattî Efendi olarak tanındı. Babasının vefatı üzerine küçük yaşta İstanbul’a geldi. Amcası Elmas Mehmed Paşa’nın telhisçisi Abdî Ağa’nın yanında yetişti. Tavukçubaşı Ali Ağa’ya damat oldu. Ali Ağa, 1131/1718-19 yılında vefat edince onun bulunduğu göreve uygun görüldü. Fakat bu görevi kabul etmeyip ilim ve edebiyatı tercih ederek zamanını ulema sohbetiyle geçirdi. Bu sohbetler sayesinde yükselerek 1143/1730-31’de başmukataacılığa atandı ve Divan-ı Hümayun hocaları sınıfına dâhil oldu. Aynı yıl, Cemâziyelevvel 1143/Kasım-Aralık 1733’te Sultan I. Mahmud’un tahta geçtiğini haber vermek için Viyana’ya elçi olarak görevlendirildi. İstanbul’a döndüğünde Divan-ı Hümayun'da bazı görevlere getirildi. Zilhicce 1144/Mayıs-Haziran 1732’de büyük kale tezkirecisi, 1145/1732-33’te piyade mukabelecisi, aynı yıl içinde (Zilhicce 1145/Mayıs-Haziran 1733) beylikçi, Cemâziyelevvel 1149/Eylül-Ekim 1736’da reisü’l-küttâb oldu. Dört yıl süren bu görevi esnasında Belgrad’ın fethinde ve Rusya ile yapılan diğer anlaşmalarda tercümanlık yaptı. Bazı çevrelerin kıskançlıkları sebebiyle 19 Zilkade 1153/5 Şubat 1741’de azledilerek memleketi Kastamonu’ya sürüldü ve burada ikamete zorlandı. 1154/1741-42 yılında hacca gitti. Rebiyülâhır 1155/Haziran-Temmuz 1742’de İstanbul’a geldi. Ramazan 1156/Ekim-Kasım 1743’te defter emini, Rebiyülâhır 1157/Mayıs-Haziran 1744’te ikinci defa reisü’l-küttâb oldu. 10 Zilkade 1160/13 Kasım 1747’de azledilerek Edirne’de ikamete zorlandı. Burada üç ay kaldıktan sonra Şevval 1161/Eylül-Ekim 1748’de I. Fransuva’nın Almanya İmparatorluğu tahtına çıkışını kutlamak için nişancı rütbesiyle elçi olarak Viyana’ya gönderildi. İstanbul’a dönüşünde 1162/1748-49’da ruznamçe-i evvel oldu. Aynı yıl içinde 18 Ramazan 1162/1 Eylül 1749’da İstanbul Kayalardaki yalısında vefat etti. Eyüp Türbesi’nin Bostan İskelesi tarafındaki kapısı civarına defnedildi. Vefatına Rahmî tarafından “Göçdi re’îs-i sâbık mukîm-i cennet ola 1162” mısraı ile tarih düşürüldü.

Amar-zâde Mustafa Hattî Efendi cömert, âlim, edip, Arapça'da mahir ve üç dilde şiirleri olan bir şairdi. İstanbul Yeniköy’de ve doğduğu köyde çok sayıda mescit, mektep, çeşme, derslik; Kayalarda bir çeşme yaptırdı. Oğulları Âşir Efendi ve Abdürrezzâk Paşa, damadı Ebûbekir Râsim Paşa’dır.

Kaynaklarda eserleri hakkında bir bilgi olmadığı gibi eserlerinden örnek de yoktur. Tuhfe-i Nâ’ilî (Kurnaz ve Tatçı 2001: 253) ve Şemsettin Sami (1996: 2050)’de şaire ait olarak verilen şiir örneği, Urfalı Mustafa Hattî Efendi’ye aittir (Savaş 1999: 36). 

Akbayar, Nuri (hzl.) (1996). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî. C. 4. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. 1178.

Babinger, Franz (2000). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. çev. Coşkun Üçok. Ankara: KB Yay. 357.

Cunbur, Müjgân (2004). “Hattî”. Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C. 4. Ankara: AKM Yay. 426.

Karatay, Halit (2008). Hattat Divân Şairleri. Ankara: Akçağ Yay. 213-214.

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî-Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C. I-II. Ankara: Bizim Büro Yay. 253.

Savaş, Ali İbrahim (1999). Mustafa Hattî Efendi Viyana Sefâretnâmesi. Ankara: TTK Yay. 36.

Şemsettin Sami (1996). Kâmûsu’l-‘Alâm. Tıpkıbasım. C. 3. Ankara: Kaşgar Neşriyat Yay. 2050.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Osmanlı Tarihi (XVIII. Yüzyıl). C. 4. 2. Kısım. Ankara: TTK Yay. 200.