Madde Detay

Halvetî Karabaş-ı Velî'nin (ö. 1097/1686) halifelerinden olup dönemin ünlü mutasavvıflarından Hasan Ünsî Efendi (ö.1136/1723-24) tarafından yetiştirildi ve onun halifesi oldu. İstanbulludur. Ailesi hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Osmanlı Müellifleri’nde Hasan Ünsî Efendi biyografisindeki bilgiler dışında hayatı hakkında çok fazla bilgi bulunmamaktadır. 1175/1761-62 tarihinde vefat etti. Mezarı Bâb-ı Âlî yakınındaki bulunan Salkım Söğüt’te Aydınoğlu dergâhında Hasan Ünsî Efendi'nin mezarının yanındadır (Yavuz ve Özen: 213). 

İbrâhim Hâs'ın, Dîvân'ındaki ilahi türü şiirleriyle iyi bir mutasavvıf şair, mensur eserleri ve mektupları ile iyi bir nâsir olduğu anlaşılmaktadır. En önemli eserleri Divan-ı İlâhiyât'ı (İstanbul Arkeoloji Müzesi Ktp Nüshası, Yz. Nu: 1164; Berlin Ktp. Nüshası: Ms. or. oct. 3447. Marburg) ve Menâkıp-nâme-i Hasan Ünsî'sidir (Tatçı 2013). Bu eserlerinin yanında tasavvufî içerikli birkaç eseri daha vardır: Mektûbât-ı İbrâhim Hâs (Tatçı 2005),  Tezkiretü'l-Hâs (Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi Böl Nr: 4543), Risâle-i Kelimât-ı Pîrân (Tatcı ve Özay 2004), Şerh-i Ebyât-ı Yûnus Emre  (Tatçı 2014), Risâle-i Mukâleme-i Hâs (Tatcı 2005b), Kelâm-ı Azîz (Tatçı, Kurnaz 2011), Şabaniyye Silsilesi (Tatcı ve Özay 2008).

İbrahim Hâs’ın Divân'ı çoğunluğu ilahîlerden oluşan iki ciltlik hacimli bir eserdir. Eser, Mevlânâ'nın Mesnevî'sinin başındaki 13 beyitlik kısma benzer bir manzume ile başlamaktadır. Bu manzume Mevlânâ'ya muhteva bakımından nazire görünümündedir. Menâkıb-nâme-i Hasan Ünsî, Hasan Ünsî’nin hayat hikâyesinin anlatıldığı, dönemin sosyal, siyasal ve kültürel durumu hakkında da bilgi veren önemli bir kaynaktır. Kelâm-ı Azîz,  Hasan Ünsî’ye ait sohbetlerin derlenmesiyle meydana getirilmiş bir eserdir. Risâle-i Mukâleme-i Hâs, tasavvufu ve tasavvufun inceliklerini öğretmek amacıyla yazılmış soru cevap şeklindeki konuşmalardan oluşan bir eserdir. Mektûbât-ı İbrâhim Hâs, tasavvufi gelenek içerisinde bilinmesi gereken kavramları ve sülûk ehlinin bilmesi gereken seyr-i sülûk meselelerine dair Halil Efendi'ye Murad-zâde Şeyh Mehmed'e, Şeyh Ali'ye ve Nesim-zâde Efendi'ye yazılmış beş adet mektup ve cevalarından ibaret bir eserdir.Tezkiretü'l-Hâs, başta Hasan Ünsî’nin halifeleri olmak üzere tasavvuf erbabı hakkında hikâyelerin anlatıldığı bir eserdir. Risâle-i Kelimât-ı Pîrân, Allah dostları velilerin vecd hâllerinde söylemiş olduğu Arapça olan sözlerin Türkçeye çevirisinin yapıldığı bir eserdir. Şerh-i Ebyât-ı Yûnus Emre, Yunus Emre’nin “Çıktım erik dalına” “Anda yedim üzümü” mısralarıyla başlayan tasavvufî içerikli şiirinin şerhini ihtiva eden bir eserdir.

http://akademik.semazen.net/author_article_print.php?id=1239 [erişim tarihi: 14.04.2014]

Tatcı, Mustafa, İbrahim Özay (2004). İnsan-ı Kamil sözleri, Risale-i Kelimat-ı Piran. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.

Tatcı, Mustafa (2005a). Tasavvufi Mektuplar. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.

Tatcı, Mustafa (2005b). Tasavvufi Konuşmalar: Risale - i Mukaleme-i Has. Ankara: Akçağ Yay.

Tatcı, Mustafa, İbrahim Özay (2008). Şabaniyye Silsilesi. İstanbul: H Yay.

Tatcı, Mustafa, Cemal Kurnaz (2011). Kelâm-ı Azîz. İstanbul: Sufî Yay.

Tatcı, Mustafa (2013). Hasan Ünsi Halveti ve Menakıbnamesi. İstanbul: Kırkanbar Yay.

Tatcı, Mustafa (2014). Kerpiç Koydum Kazana- Yunus Emre'nin Bir Şiirinin Şerhi. İstanbul: H Yay.

Yavuz, Fikri, Mustafa Özen (yty.). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: yyy.

Tezkiretü'l-Hâs

Birgün Hz. Şems-i Tebrizî Konya'yı terk etmişlerdi. Hz. Mevlânâ'nın Şems'e arzuları günden güne arttı. Bir gün Sultân Veled'e buyurdular ki:"Sen Dimeşk'a git. Yanında pek çok altın ve gümüş götür. Şems'i talep eyle. Orada Sâlihiyye'de meşhûr bir kervânsarây vardır. Doğruca oraya var. Şemseddîn'i orada bulursun. Güzel yüzlü bir Frenk oğlanı ile satranç oynar. Şemseddîn galip olursa oğlandan bir altın alır. Eğer oğlan galip olursa, Şemseddîn'e bir sille vurur.“Ey Veled! Zinhâr ki hâtırına nesne getirmeyesin. O oğlan bu tâifedendir. Ama kendisini bilmez. Şemseddîn'in murâdı onu İslâm'a getirmek, kendisini kendine bildirmektir. Zira, o oğlan kutb olsa gerektir. O altın akçayı Şemsedddîn'in ayağının arasına içine dök ve ayağını Anadolu tarafına çevirip hizmetine bel bağla”

Mevlânâ'nın sözleri bitti. Sultân Veled babasının mübârek ayağına yüz sürüp, bir nice kimselerle Şam'a doğru yola çıktı. Bir müddet sonra Şam'a geldiler. Sâlihiyye'de kervansarâyda Hz. Şemseddîn'i bir zamanın güzel yüzlü bir Frenk oğlanı ile satranç oynar buldular.

Sultân Veled yoldaşlarıyla birlikte Şemseddîn'in önünde baş koyup tekâpû ettiler. Sonra Veled, babası Celaleddin-i Rûmî'nin emri gereği yanındaki altın ve gümüş paraları mübârek ayaklarının arasından döktü ve ayaklarını Rûm tarafına çevirdi. Sonra hepsi birden el kavuşturup durdular. Bu hareketleri dikkatli bir şekilde izleyen Frenk genci Şems'in ululuğunu bildi ve kendinin yaptıklarından utandı. Hemen başını açıp, insâf makâmında durup, imân getirdi ve diledi ki, her nesi varsa yağmalattırıp dağıta!

Şemseddîn gencin elinden yapışıp bırakmadı. O genç şöyle dedi:"Ömrüm oldukça senden ayrılmam. Emrine fermânberim!"

Hz. Şems o gence şöyle cevap verdi:"Ey genç, sen yine Frengistan'a git. O diyârda nice imâna gelecek azîzler vardır. Onları îmân ile müşerref eyle ve o cemâate kutup ol!"

Sultan Veled bu konuşmalar bitince Şems'e, Hz. Mevlânâ'nın selâmını ve kendine özlemini haber verdi. Hazret-i Şemseddîn de bu selâm ve arzuya dayanamadı, kalkıp Konya'ya geri döndü. Sultân Veled kendi atını Şemseddîn'in altına çekti. Atın önünce ta Konya'ya gelinceye kadar yayan yürüdü.

Şemseddîn buyurdu ki:"Bahâeddîn! Süvâr ol (ata bin)!"

Sultân Veled buyurdular ki:"Şâh süvâr, bende süvâr. Bu asla revâ olmaya! Böylece Konya'ya geldiler. Hazret-i Mevlânâ ile görüştüler. Sultân Veled'i babası Hz. Mevlânâ'ya anlattılar ve çok muhabbet gösterdiler. Sonra Hz. Şems buyurdular ki:"Benim iki nesnem vardır. Birisi ser, birisi sır. Serimi, yani başımı Hz. Mevlânâ'nın yoluna fedâ eyledim. Sırrımı da Sultân Veled'e bağışladım. Eğer Bahâeddîn'in ömrü Nûh Peygamber'in ömrü gibi olaydı, cümle ömrünü de bu yola sarf edeydi. Bizimle yaptığı bu sefer sırasında elde ettiklerini kazanamazdı. O, bu seferde nasibini aldı. Ümîddir ki, sizden de nasipler bula."  Sultan Veled H.712/M.1312'de Receb-i şerîfin onunda perşembe gecesinde vefat etti. Kabirleri Hz. Pîr'in merkad-ı şerîflerinin yanındadır

http://akademik.semazen.net/author_article_print.php?id=1239 [erişim tarihi: 14.04.2014]

Dîvân-ı İlâhiyât

Kulak urgıl ne söyler sana eşyâ

Fehim-dâr ol anı ey merd-i dânâ

Firâkından hikâyet yâd ederler

Cüdâlıkdan rivâyet eyler inşâ

Bu dertden girye-kârdır cümle mevcûd

Kamu firkatdedir sugrâ vü kübrâ

Kadîmî hasretinden zâr u nâlân

Şikâyet eyler ayrılıkdan ihfâ

Kanı bir bağrı pâre pâre pür-hûn

Sihâm-ı yâr ile pür merd-âşnâ

Bulaydım derdime bir mahrem-i râz

Edeydim derd-i dilden ana îmâ

Bu derdden şerha şerha sîne hâhem

Edem bu şerh-i derdim ana ifşâ

Kanı bu tîğ-ı aşkdan bir zahmdâr

Gözüme her dem içre oldu tûtyâ

Bu aşkdan yareli bir yâr bulaydım

Der idim yaremi ben ana tenhâ

Kanı bu derd ile bir mest ü mecnûn

Belâ-yı dost ile şûrîde şeydâ

Bana bir sînesi mecrûh gerek kim

Derûnum yaresinden diyem ana

Şikâyet eyler idim bu firâkdan

Gireydi elime bir derdli cânâ

Hikâyet iştiyâkımdan ederdim

Göreydim firkat ile bir dil-ârâ

Bu derdim yaresin kime edem fâş

Kime dersem adâvet eyler icrâ

Kime şerh edeyim bu zahm-ı sînem

Kime diyem bu derd-i yâri şâhâ

Perîşân-hâtırım bu zahm-ı yârdan

Bana bir çâre kandan erer âyâ

Edemem fark gül ü hâr bülbülânı

Aceb dîvâne hayrânım ser-â-pâ

Şeb ü rûzu bilemem fasl edemem

Fenâ-ender-fenâda oldum ifnâ

Katı Mecnûn-ı mestem derd-i aşkdan

Yürürem dîvâne baş açık rüsvâ

Nedir bu gönlümün derdi bilinmez

Belâ-yı derd-i aşkdır bana me'vâ

Hâs İbrâhîm kime desin bu râzı

Bulunmaz bana bir mahrem ü sevdâ

http://akademik.semazen.net/author_article_print.php?id=1239 [erişim tarihi: 14.04.2014]