İHSANÎ, İhsanî Sırlıoğlu

(d. 1934/1935 / ö. 21.04.2009)
?
(Âşık / 20. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İhsanî Sırlıoğlu, 1934 veya 1935 yılında Diyarbakır'da doğmuştur (Özdemir 2017: 39). Okuma yazmayı sonradan öğrendiği belirtilmektedir (Özdemir 2017: 43). Rüyasında gördüğü ve “Güllüşah” adını verdiği aşkı için Diyarbakır’dan çıkıp yollara düşmüş, sazı elinde köyleri dolaşmaya başlamış, önce İzmit'e sonra Ege’ye geçmiştir. Uşak'ta bir müdür vasıtasıyla Güllüşah adıyla nam yapacak olan Sevim’le evlenmiştir. Böylelikle İhsanî ve Güllüşah hikâyesi radyolara, Avrupa televizyonlarına, basına yansımıştır. Halk arasında Kerem İle Aslı, Tahir ile Zühre nevinden bir üne kavuşmuştur. İhsanî köylere gidip kendini tanıttığında, İhsanî’nin on bin sene önce vefat ettiğini söyleyenlerin olduğunu anlatmaktadır (Özdemir 2017: 42). İhsanî rüyasında bade içip, âşıklık bilgisi edindiği ve Güllüşah’ı gördüğünü söylemiş, ancak sonradan böyle bir olayın olmadığını İlhan Başgöz’e itiraf etmiş, bu hikâyeye duyulan ilgi sayesinde dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın kendisini çağırdığından, Bayar’ın desteği ile Ankara Belediyesinin kendisini bir kadroya yerleştirdiğinden bahsetmiştir (www.radikal.com.tr). İhsanî Sırlıoğlu, 21 Nisan 2009’da Diyarbakır’ın Sur ilçesinde vefat etmiştir (Kalkan 2015: 225).

İhsanî, Güllüşah’a saz dersi vermiş, birlikte Güneydoğu’ya kadar gitmişlerdir. İlk kez 1958'de Muzaffer Sarısözen’in radyo programında türkü söylemiştir (Karadeniz 2007: 308). “Dolaştım Güllüşah hep senin için” türküsü çok sevilmiş, programa bir sürü mektup gelmiş, söyledikleri türküler hep ilgi çekmiştir (Özdemir 2017: 42). Yaşar Kemal'e göre çağın büyük ustası olan âşığın (http://www.radikal.com.tr), ilk kasedi İhsanî adıyla yayımlanmıştır. 1962 yılında NATO için çekilen bir tanıtım filminde oynamıştır. 1964’te yayımlanan Ağalı Dünya kitabı iki buçuk milyon adet satmıştır (Özdemir 2017: 37-53).

Hece vezinli şiirlerinin yanı sıra serbest tarzda yazılmış şiirleri de mevcuttur. Deyişlerini kendine özgü bir makamla çalıp söylemiştir. Bu biçim mahallî ozanlar tarafından taklit edilmiştir (Kalkan 2015: 225). Siyasi söylemleri nedeniyle eleştirilerin odağındaki İhsanî ile ilgili olarak Tahir Kutsi Makal, Sahte Ozanlar: Âşık İhsani ve Ali İzzet’in İçyüzü adlı eseri (1969) ve Mustafa Demir Sosyalist Halk Ozanı: İhsani adlı makaleyi (2004) kaleme almıştır (www.turkoloji.cu.edu.tr). Âşık Sinem Bacı’nın derlediği Dünden Bugüne Âşık İhsanî adlı eserde ise âşığın hayatından kesitler, şiir ve hikâyelerinden örnekler verilmektedir (Âşık Sinem Bacı 1976). Ulaş Özdemir ise Senden Gayrı Âşık mı Yoktur adlı eserinde İhsanî ile yaptığı bir röportaja yer vermiştir (Özdemir 2017: 37-55). Doğaçlama şiir söyleme konusunda başarılıdır. Genelde mahlası olan İhsanî'yi kullanmakla birlikte mahlas kullanmadığı şiirleri de mevcuttur (Âşık Sinem Bacı 1976: 50).

Şiirlerinde sade bir Türkçe kullanmış, mahalli söyleyişlere de şiirinde yer vermiştir. 1960’lı yıllara kadar ismi etrafında dizdiği hikâyeler, rivayetler ve aşk şiirleriyle tanınan âşık, 1963 yılından itibaren “Sorumluyum ben çağımdan” diyerek (Özdemir 2017: 37) şiirinde bir dönüm noktası yaşar. Toplumsal sorunları eleştirel, sivri ve mizahi bir üslupla dile getirir. Şiirlerinde sıla özlemi, memleket sevgisi ve evlilikten bahseder.

Hayatı etrafında halk hikâyesi yaratılan âşıklardandır. Âşık İhsani ve Güllüşah ile Âşık İhsani Güllüşah’ın Ardında eserleri bu türdendir (Tan 2010: 55). İlaveten Zaloğlu Rüstem hikâyesini kendi üslubunca saza vurup söze dökmüştür (Âşık Sinem Bacı 1976: 92-105).

Kaynakça

Âşık Sinem Bacı (1976). Dünden Bugüne Âşık İhsanî. İstanbul: May Yay.

Demir, Mustafa (2004). “Sosyalist Halk Ozanı: İhsani”. Güney Üç Aylık Kültür-Sanat-Edebiyat Dergisi. 27: 42–45.

http://www.radikal.com.tr/yorum/asik-ihsani-de-oldu-932690/ [erişim tarihi: 08.06.2018].

http://www.radikal.com.tr/yorum/gecis-donemi-sanatcisi-ihsani-934380 [erişim tarihi: 08.06.2018].

http://turkoloji.cu.edu.tr/HALK%20EDEBIYATI/salahaddin_bekki_siyasallasma.pdf [erişim tarihi: 08.06.2018].

Kalkan, Emir (2015). 20. Yüzyıl Türk Halk Şairleri. İstanbul: Ötüken Yay.

Karadeniz, Bekir (2007). 1900’den 2000’e Halk Şiiri. Ankara: Atılım Üniversitesi Yay.

Makal, Tahir Kutsi (1969). Sahte Ozanlar: Âşık İhsani ve Ali İzzet’in İçyüzü. İstanbul: Tarla Dergisi Yay.

Özdemir, Ulaş (2017). Senden Gayrı Âşık mı Yoktur. İstanbul: Kolektif Kitap.

Tan, Nail (2010). “Türk Dünyası Âşık ve Tekke Edebiyatlarında Hayatları Çevresinde Halk Hikâyesi Oluşmuş Halk Şairleriyle İlgili Bilgilere Katkılar”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. 30: 49-63.


Madde Yazım Bilgileri

Yazar: DR. ÖĞR. ÜYESİ FADİME TİKBAŞ APAK
Yayın Tarihi: 11.03.2019
Güncelleme Tarihi: 08.12.2020

Eser AdıYayın eviBasım yılıEser türü
Ağalı DünyaSanat Basımevi / İstanbul1964Şiir
Yazacağımİstanbul Matbaası / İstanbul1966Şiir
Bakalım HeleSon Telgraf Matbaası / İstanbul1967Şiir
Ozan Dolu AnadoluMay Yayınları / İstanbul1973Şiir
Bak Tarlanın TaşınaAkyolcu Yayınevi / İstanbul1974Şiir
Vur Ağanın BaşınaMay Yayınları / İstanbul1975Şiir
Dünden Bugüne Âşık İhsanîMay Yayınları / İstanbul1976Şiir
Beyaz Köleİlgi Yayınları / İstanbul1985Şiir
Düş Değil BuHasat Yayınları / İstanbul1993Şiir
Bıçak KemikteBerfin Yayınları / İstanbul2002Şiir

İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1Ahmet Sait Akçayd. 20 Aralık 1972 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
2LÜTFÎ, Mes'ûd Efendid. ? - ö. 1847Doğum YeriGörüntüle
3LÜBBÎ, Seyyid Mehmed Efendid. ? - ö. 1752Doğum YeriGörüntüle
4Ahmet Sait Akçayd. 20 Aralık 1972 - ö. ?Doğum YılıGörüntüle
5LÜTFÎ, Mes'ûd Efendid. ? - ö. 1847Doğum YılıGörüntüle
6LÜBBÎ, Seyyid Mehmed Efendid. ? - ö. 1752Doğum YılıGörüntüle
7Ahmet Sait Akçayd. 20 Aralık 1972 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
8LÜTFÎ, Mes'ûd Efendid. ? - ö. 1847Ölüm YılıGörüntüle
9LÜBBÎ, Seyyid Mehmed Efendid. ? - ö. 1752Ölüm YılıGörüntüle
10Ahmet Sait Akçayd. 20 Aralık 1972 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11LÜTFÎ, Mes'ûd Efendid. ? - ö. 1847Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12LÜBBÎ, Seyyid Mehmed Efendid. ? - ö. 1752Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13Ahmet Sait Akçayd. 20 Aralık 1972 - ö. ?Madde AdıGörüntüle
14LÜTFÎ, Mes'ûd Efendid. ? - ö. 1847Madde AdıGörüntüle
15LÜBBÎ, Seyyid Mehmed Efendid. ? - ö. 1752Madde AdıGörüntüle