İKBÂL/ŞEREF, Seyyid Mehmed Efendi

(d. ?/? - ö. 1149/1736-37)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul'da doğdu. Asıl adı Mehmed olup, Mülteka'yı şerh eden İstanbul kadısı Mehmet Efendi'nin oğludur. Eğitimini tamamlayarak mülâzım, müderris ve kadı oldu. Kırkakçalı medreseden sonra hariç elli rütbesiyle görevine devam etti. Sultan II. Ahmed Han zamanında İstanbul kadısı oldu. Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi'ye şikâyet edildi. Daha sonra azledildi. Pederinin hatırına bazı kişilerin araya girmesiyle Rumeli'nde görev aldı. Mostar, İştip ve Usturumca kazalarında kadılık yaptı. Usturumca kadısı iken birçok gayrimenkul edindi. Ancak bir gün elinde avucunda ne varsa hepsini satışa çıkardı. Vefat edeceği tarih kendisine malum oldu. Dediği tarihte de İlbasan kadısı iken 1149/1736-37 senesinde vefat etti. Sur dışında Emir Buhari zaviyesi yakınında medfundur.

Tıp ilminde ve astronomide bilgisi vardı. Önceleri Şeref, sonraları İkbal mahlasını kullandı. Bu konuda Tezkire-i Safayî'de şöyle bir hikâye anlatılmaktadır (Çapan 2005: 87): Nâbî'nin "bozuntu" redifli gazeli çıktığında Şeref'in bozuntusu "Fereş" olur dedikleri için "İkbal" mahlasını kullanmaya başladı. Bu mahlasının değiştirilmeyeceği konusunda iddialı iken bir rivayete göre Nâbî, "Mümkin degül mi a bakkâl" diyerek "İkbal" i "a bakkâl" okuyunca oldukça bozulmuştur. Kaynaklarda Dîvânı olduğu söylenmekle birlikte nüshasına rastlanmamıştır. 

Kaynakça

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safayî Efendi Tezkire-i Safayî. Ankara. AKM Yay. 87.

Erdem, Sadık (hzl.) (1985). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara. AKM Yay.13.

İnce, Adnan(hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şuara - Salim Efendi. Ankara: AKM Yay. 217-18

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay. 49.

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C.4. İstanbul: Matbaa-i Âmire.   4/230

Müstakimzade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım) Ankara: KB. Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.119.

Oğraş Rıza (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u: İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin. Afyon:  Emirdağ Ofset Tesisleri.66.

Oğuz, Fatma Sabiha Kutlar, Müjgân Çakır, Hanife Koncu (2012). Mehmet Tevfik Kâfile-i Şuarâ. İstanbul: Doğu Yaynınevi.87

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
Yayın Tarihi: 09.12.2014
Güncelleme Tarihi: 11.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Recâ-yı mihr-i felek ayn-ı âftâbdan âb

Hemân eyleme der-cüst-cû serâbdan âb

Hevâ-yı aşkla ser germ dîde pür-nemdir

Cüdâ olur mı habâb âbdan habâbdan âb

Visâle teşne-lebim bûy-ı la'lin itmem ümîd

Der-i humârda hoşdur bana şarâbdan âb

Sirişk-i dîde-i püryânıma göner gerdûn

Hîç eksik olmaz ona çarh-ı âsyâbdan âb

(İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şuara - Salim Efendi. Ankara: AKM Yay.217.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1HÜDÂYÎ-İ KADÎM, Mustafad. d. ? - ö. 1584Doğum YeriGörüntüle
2Nurullah Ataçd. 9 Ağustos 1898 - ö. 17 Mayıs 1957Doğum YeriGörüntüle
3RÂZÎ, Yazıcı Abdullah Efendi-zâde Abdüllatif Râzî Efendid. ? - ö. 1733-34Doğum YeriGörüntüle
4HÜDÂYÎ-İ KADÎM, Mustafad. d. ? - ö. 1584Ölüm YılıGörüntüle
5Nurullah Ataçd. 9 Ağustos 1898 - ö. 17 Mayıs 1957Ölüm YılıGörüntüle
6RÂZÎ, Yazıcı Abdullah Efendi-zâde Abdüllatif Râzî Efendid. ? - ö. 1733-34Ölüm YılıGörüntüle
7HÜDÂYÎ-İ KADÎM, Mustafad. d. ? - ö. 1584MeslekGörüntüle
8Nurullah Ataçd. 9 Ağustos 1898 - ö. 17 Mayıs 1957MeslekGörüntüle
9RÂZÎ, Yazıcı Abdullah Efendi-zâde Abdüllatif Râzî Efendid. ? - ö. 1733-34MeslekGörüntüle
10HÜDÂYÎ-İ KADÎM, Mustafad. d. ? - ö. 1584Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11Nurullah Ataçd. 9 Ağustos 1898 - ö. 17 Mayıs 1957Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12RÂZÎ, Yazıcı Abdullah Efendi-zâde Abdüllatif Râzî Efendid. ? - ö. 1733-34Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13HÜDÂYÎ-İ KADÎM, Mustafad. d. ? - ö. 1584Madde AdıGörüntüle
14Nurullah Ataçd. 9 Ağustos 1898 - ö. 17 Mayıs 1957Madde AdıGörüntüle
15RÂZÎ, Yazıcı Abdullah Efendi-zâde Abdüllatif Râzî Efendid. ? - ö. 1733-34Madde AdıGörüntüle