İKBÂL/ŞEREF, Seyyid Mehmed Efendi

(d. ?/? - ö. 1149/1736-37)
divan şairi
(Divan/Yazılı Edebiyat / 18. Yüzyıl / Anadolu-Osmanlı-Türkiye)
ISBN: 978-9944-237-86-4

İstanbul'da doğdu. Asıl adı Mehmed olup, Mülteka'yı şerh eden İstanbul kadısı Mehmet Efendi'nin oğludur. Eğitimini tamamlayarak mülâzım, müderris ve kadı oldu. Kırkakçalı medreseden sonra hariç elli rütbesiyle görevine devam etti. Sultan II. Ahmed Han zamanında İstanbul kadısı oldu. Şeyhülislam Seyyid Feyzullah Efendi'ye şikâyet edildi. Daha sonra azledildi. Pederinin hatırına bazı kişilerin araya girmesiyle Rumeli'nde görev aldı. Mostar, İştip ve Usturumca kazalarında kadılık yaptı. Usturumca kadısı iken birçok gayrimenkul edindi. Ancak bir gün elinde avucunda ne varsa hepsini satışa çıkardı. Vefat edeceği tarih kendisine malum oldu. Dediği tarihte de İlbasan kadısı iken 1149/1736-37 senesinde vefat etti. Sur dışında Emir Buhari zaviyesi yakınında medfundur.

Tıp ilminde ve astronomide bilgisi vardı. Önceleri Şeref, sonraları İkbal mahlasını kullandı. Bu konuda Tezkire-i Safayî'de şöyle bir hikâye anlatılmaktadır (Çapan 2005: 87): Nâbî'nin "bozuntu" redifli gazeli çıktığında Şeref'in bozuntusu "Fereş" olur dedikleri için "İkbal" mahlasını kullanmaya başladı. Bu mahlasının değiştirilmeyeceği konusunda iddialı iken bir rivayete göre Nâbî, "Mümkin degül mi a bakkâl" diyerek "İkbal" i "a bakkâl" okuyunca oldukça bozulmuştur. Kaynaklarda Dîvânı olduğu söylenmekle birlikte nüshasına rastlanmamıştır. 

Kaynakça

Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safayî Efendi Tezkire-i Safayî. Ankara. AKM Yay. 87.

Erdem, Sadık (hzl.) (1985). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara. AKM Yay.13.

İnce, Adnan(hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şuara - Salim Efendi. Ankara: AKM Yay. 217-18

Kurnaz, Cemâl ve Mustafa Tatçı (hzl.) (2001). Mehmed Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî -  Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. C.I. Ankara: Bizim Büro Yay. 49.

Mehmed Süreyya (1308-15/ 1890-97). Sicill-i Osmânî. C.4. İstanbul: Matbaa-i Âmire.   4/230

Müstakimzade Süleyman Sadeddin (2000). Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Nisbi ve’l-Künâ ve’l-Elkâb. (Tıpkı Basım) Ankara: KB. Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.119.

Oğraş Rıza (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u: İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin. Afyon:  Emirdağ Ofset Tesisleri.66.

Oğuz, Fatma Sabiha Kutlar, Müjgân Çakır, Hanife Koncu (2012). Mehmet Tevfik Kâfile-i Şuarâ. İstanbul: Doğu Yaynınevi.87

 

Madde Yazım Bilgileri

Yazar: PROF. DR. İSMAİL HAKKI AKSOYAK
Yayın Tarihi: 09.12.2014
Güncelleme Tarihi: 11.11.2020

Eserlerinden Örnekler

Recâ-yı mihr-i felek ayn-ı âftâbdan âb

Hemân eyleme der-cüst-cû serâbdan âb

Hevâ-yı aşkla ser germ dîde pür-nemdir

Cüdâ olur mı habâb âbdan habâbdan âb

Visâle teşne-lebim bûy-ı la'lin itmem ümîd

Der-i humârda hoşdur bana şarâbdan âb

Sirişk-i dîde-i püryânıma göner gerdûn

Hîç eksik olmaz ona çarh-ı âsyâbdan âb

(İnce, Adnan (hzl.) (2005). Tezkiretü’ş-Şuara - Salim Efendi. Ankara: AKM Yay.217.)


İlişkili Maddeler

Sn.Madde AdıD.Tarihi / Ö.TarihiBenzerlikİncele
1SAFHÎ, Es’ad-zâde Seyyid Mehmedd. ? - ö. 1752Doğum YeriGörüntüle
2S‘İD, Abdullah Sâ‘id Efendid. ? - ö. 1739-40Doğum YeriGörüntüle
3RÂŞİD, Mehmed Râşid Efendi, İstanbullud. 1829 - ö. ?Doğum YeriGörüntüle
4SAFHÎ, Es’ad-zâde Seyyid Mehmedd. ? - ö. 1752Ölüm YılıGörüntüle
5S‘İD, Abdullah Sâ‘id Efendid. ? - ö. 1739-40Ölüm YılıGörüntüle
6RÂŞİD, Mehmed Râşid Efendi, İstanbullud. 1829 - ö. ?Ölüm YılıGörüntüle
7SAFHÎ, Es’ad-zâde Seyyid Mehmedd. ? - ö. 1752MeslekGörüntüle
8S‘İD, Abdullah Sâ‘id Efendid. ? - ö. 1739-40MeslekGörüntüle
9RÂŞİD, Mehmed Râşid Efendi, İstanbullud. 1829 - ö. ?MeslekGörüntüle
10SAFHÎ, Es’ad-zâde Seyyid Mehmedd. ? - ö. 1752Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
11S‘İD, Abdullah Sâ‘id Efendid. ? - ö. 1739-40Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
12RÂŞİD, Mehmed Râşid Efendi, İstanbullud. 1829 - ö. ?Alan/Yüzyıl/SahaGörüntüle
13SAFHÎ, Es’ad-zâde Seyyid Mehmedd. ? - ö. 1752Madde AdıGörüntüle
14S‘İD, Abdullah Sâ‘id Efendid. ? - ö. 1739-40Madde AdıGörüntüle
15RÂŞİD, Mehmed Râşid Efendi, İstanbullud. 1829 - ö. ?Madde AdıGörüntüle