Madde Detay

Düzce'de doğdu. Babası Kafkasya göçmeni fotoğrafçı Nurettin, annesi ev hanımı İkbal’dir. 1945’te Düzce Namık Kemal İlkokuluna, 1951’de Düzce Ortaokuluna başlayan Türkan İldeniz, 1954’de Düzce’de lise olmaması nedeniyle eğitimine İstanbul Kandilli Kız Lisesinde devam etti. İldeniz lise yıllarını derslerinin yanı sıra her türlü sanatsal, sosyal etkinliğe katılarak çok yoğun geçirmiştir. 1950’lilerde Attila İlhan’ın da katkılarıyla düzenlenen sanat ve edebiyat matinelerine sıklıkla katılarak şiirler okuyarak şiirlerini tanıttı. (Bodur, 2018: 28). 1956’da lise son sınıf öğrencisiyken şiirlerini yayınlamaya karar vererek Varlık dergisine gitti. Sanatçı o dönemi şu cümlelerle aktarmıştır:

“Varlık’a ilk defa şiir götürüşüm. Yaşar Nabi’nin ‘yayınlanamaz’ gerekçesiyle geri verişi. ‘Şunları, şunları okuyun’ öğütleri… Benim itirazlarıma gözlükleri ardına gizlenerek incecik, yarım ve iğneli gülüşü. O öfkeyle karlar altında dört kilometre yaya yürüyüşüm. Ve sonuç olarak dört defter dolusu şiirleri yakışım. Yeni bir yöntemle altı ay geceli ve gündüzlü şiir çalıştım, şiir yaşadım. Şiir benim için kaçınılmaz bir tutku olmuştu artık. Ve altı aylık çalışmamın ürünü olan şiiri okurken Yaşar Nabi’nin beğendiğini gösteren tebessümü. Ondan beri özellikle Varlık’ta süregelen şiir çalışmalarım. Başkaldırışlarım” (Makal 1972: 5).

Şair ayrıca Seçilmiş Hikâyeler, Dost, Yelken, Hisar ve Anadolu gibi çeşitli dergi ve gazetelerde yazdı. Liseyi bitirdiği 1957’de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydını yaptırdı. 1959’da Akşam gazetesi yazarı Bilgin Peremeci ile hayatını birleştiren şair, 1959’da üçüncü sınıftayken fakülteyi terk etti. İlk kızı Ece 1960’da, ikinci kızı Ege 1965’te dünyaya geldi. 1963’de İstanbul Büyükşehir Belediyesi, ‘Basın Yayın’ bölümünde memurluğa başladı. Hayat telaşı içerisinde şiir yazmayı, şiir üzerine düşünmeyi bırakmayan şair, 1966'da Taşra Kızının Deliceleri'ni, 1967'de ise Havva Çıkmazı'nı yayınlamıştır. İldeniz, 1969’da evliliğini sonlandırmıştır. Şair memuriyetten 1983’te emekli olmuştur.

İldeniz, şiir yazmaya devam etmektedir. Dosya halinde bekleyen üçüncü şiir kitabını yayınlamayı planlamaktadır.

Çocukluğundan itibaren şiir yazmaya başlayan İldeniz'in şiire olan ilgisi, sevgisi hiç bitmemiş zamanla mısralarını daha da geliştirerek şiirini olgunlaştırmıştır. İyi bir gözlemci olan şairin, şiirlerine yaşam içerisinde şahit oldukları yansımıştır. Şairin süreli yayınlarda yayınlanan şiirleri beğenilmiş, takdir edilmiştir. Türkan İldeniz, çevresinin de isteği üzerine hem süreli yayınlardaki şiirlerini hemde yeni yazdığı şiirleri bir araya getirerek 1966’da Taşra Kızının Deliceleri ismini verdiği şiir kitabını yazın hayatına kazandırmıştır.

İlk kitabı beş altı ay içerisinde tükenmiş, çok beğenilmiştir. “İldeniz’in Taşra Kızının Deliceleri baştanbaşa ‘çılgın mızrak yaşın’ şiirleriyle dolu. Okura da bir gençlik çağı havasını taşıyor. Yirmi yaşın delice günlerine sürüklüyor ister istemez. Günümüz kadın şairleri arasında ayrı bir havası, bir kişiliği var İldeniz’in. O ele geçmez ilk gençlik çağını ‘kurallar dışı’, çılgınlık yaşlarını sımsıcak duyuran bu şiirleri okumanızı öğütlerim”(Akbal, 1967: 88). İldeniz, bu eserindeki on dört şiiriyle o dönemler popüler olan şiir sergisi açmıştır ve "şiirleri Yahya Kemal'in ücreti olan beş yüz liraya satılmıştır" (Ozansoy 23 Şubat 1967: 3). İldeniz, “Taşra Kızının Deliceleri” adlı kitabının ardından Fransızlar tarafından Paris’e davet edilmiştir. Ülkesini yurtdışında temsil etmekten onur duyacak olan İldeniz daveti kabul ederek Paris’e gitmiş ve şiirlerini orada da duyurmuştur.

1967’de ikinci şiir kitabı Havva Çıkmazı'nda şair, daha fazla sosyal konulara yer vermekle birlikte toplumda kadının yeri ve önemi üzerinde sıklıkla durmuştur. M. Minnetoğlu bu dönemde onun şiiri için, “Türkân İldeniz kadın şairlerimizin en iyilerinden biri olmakla kalmıyor. Şiirimize kadınca, anaca, eşçesine, duygulu bir şair yüreği ile de bir canlılık bir hareket getiriyor” (Minnetoğlu, 1968: 2). değerlendirmesini yapmıştır

İldeniz, bir dönem sanat camiasından uzak kalmış fakat şiir yazmaktan hiç vazgeçmemiştir. 1971’de Varlık’ta yayınladığı “Kumarbaz” adlı şiiriyle edebiyat dünyasında tekrar yankı uyandırarak dikkatleri üzerine çekmiştir (İmzasız, 25 Nisan 1971: 1). 1975’te ise Bangkok’ta açılacak uluslararası kadın sergisine Kültür Bakanlığınca eserleriyle katılması için davet edilmiştir. “Bu sergi İldeniz için çok anlamlıdır çünkü o, daima sanatında kadının toplumsal yaşamdaki yerini ön planda tutmuştur. Davasında toplumu, toplumun kadına bakış açısını ele alarak her zaman onların sözcüsü olmaya çalışmıştır. İlk olarak kendinden yola çıkarak yazdığı ‘deliceleriyle’ kadınlara yoldaş olmuş ardından ‘Havva’ diyerek kadının ilk anından son anına kadar yaşadığı tüm duygularıyla kadın olgusuna vurgu yapmıştır. Öncelikle Türkiye’de, kendi topraklarında, seslenmeye çalıştığı topluma şimdi dünya çapında seslenecek ve şiirlerine evrensellik kazandırmış olacaktı bu nedenle şüphesiz bu sergi hayatında büyük önem arz etmiştir” (Bodur 2016: 24).

Sanat hayatı boyunca hiçbir edebiyat oluşumunun içinde yer almayan şairin, şiirlerinin kaynağını kendi yaşantısı, başkaldırışları ve hayalleri oluşturmuştur. Şiirlerindeki sade Türkçe, samimi üslup sayesinde 1950’lilerde şiirdeki karmaşa dönemlerinde herkese umut olmuş ve 1950-1970 arasında adından sıklıkla söz ettirmiştir (Nacitarhan 2010: 116). Etkilendiği şairler arasında Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Attila İlhan’ı saymak mümkündür.